AFP or licensors

Data proces Jan Fabre bekend, 25 maart en 1 april: "Hij zal zijn onschuld verdedigen" 

Het eigenlijke proces tegen kunstenaar en theatermaker Jan Fabre zal plaatsvinden op 25 maart en 1 april volgend jaar. Dat heeft de correctionele rechtbank in Antwerpen beslist. Fabre wordt ervan verdacht verschillende werknemers van zijn dansgezelschap Troubleyn te hebben gepest, geweld aangedaan of ongewenst seksueel benaderd. In één geval zou het om aanranding gaan. Fabre heeft de beschuldigingen altijd ontkend. Hij riskeert 5 jaar cel.

Vandaag is in Antwerpen het proces ingeleid tegen kunstenaar en theatermaker Jan Fabre. Twaalf vroegere werknemers van zijn dansgezelschap Troubleyn hebben zich gemeld als mogelijk slachtoffer. Ook het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen heeft zich burgerlijke partij gesteld. Fabre en de mogelijke slachtoffers waren niet aanwezig in de correctionele rechtbank.

Hij heeft geen strafbare feiten gepleegd en wij zullen dat aantonen voor de rechtbank

Eline Tritsmans, de advocaat van Jan Fabre.

De rechter heeft nu vastgelegd dat het proces zal plaatsvinden op 25 maart en 1 april volgend jaar. De rechtbank voorziet die twee dagen om over de inhoud van de zaak te debatteren. Op 25 maart komen de burgerlijke partijen - de vermeende slachtoffers en het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen - en het openbaar ministerie aan het woord. De verdediging van Fabre pleit op 1 april. Daarna wordt dan bekendgemaakt wanneer de uitspraak volgt. 

Fabre zal aanwezig zijn tijdens de pleidooien om zijn onschuld te verdedigen, zegt zijn advocaat Eline Tritsmans. "Hij heeft geen strafbare feiten gepleegd en wij zullen dat aantonen voor de rechtbank."

"Wij zijn niet van plan om het proces in de media te voeren. Het beeld dat van mijn cliënt is geschetst in de media klopt totaal niet met de werkelijkheid. Er is een karikatuur van hem gemaakt, die totaal buiten proportie is. Wij zullen in de rechtbank onze verdediging voeren."

Jan Fabre blijft erbij dat hij geen strafbare feiten heeft gepleegd, zei zijn advocate bij de inleiding van zijn proces vanochtend voor de correctionele rechtbank in Antwerpen:

Videospeler inladen...

#metoo

Het onderzoek tegen Jan Fabre startte in 2018 na de publicatie van een open brief waarin (ex-)werknemers en stagiairs van het gezelschap Troubleyn getuigden over grensoverschrijdend gedrag van Fabre. Ze hebben het over pijnlijke vernederingen, psychologische spelletjes en seksueel grensoverschrijdend gedrag naast het podium. 

Enkele maanden voor de open brief vertelde Jan Fabre in een interview met VRT NWS dat hij in 40 jaar tijd nooit problemen had ondervonden met grensoverschrijdend gedrag in zijn dansgezelschap. "Jamais", zei hij stellig. 

Jan Fabre reageerde in het bewuste interview op de resultaten van een onderzoek dat in de nasleep van #metoo besteld was door toenmalig minister van Cultuur Sven Gatz. Uit dat onderzoek van de UGent bleek dat 1 op de 4 vrouwen in de cultuursector het afgelopen jaar slachtoffer was geweest van ongewenste fysieke of seksuele toenadering op het werk. 

Bekijk hier het interview:

Videospeler inladen...

"Er moet altijd wederzijds respect zijn", zei hij. "En zeker in mijn type van werk. Mijn acteurs en dansers, zowel mannen als vrouwen, gaan fysiek en mentaal zeer ver en dat kan alleen maar gebeuren door vertrouwen. Vertrouwen in elkaar en in de maker waar ze mee werken. Tot hier toe is dat altijd fantastisch verlopen."

Seksisme en machtsmisbruik

Een 20-tal dansers en (ex-)werknemers van Troubleyn pikken zijn uitspraken niet en schrijven de open brief. Volgens hen is er wel degelijk een probleem met grensoverschrijdend gedrag in het dansgezelschap. 

Ze hebben het over pijnlijke vernederingen, denigrerende en racistische commentaren, seksisme en machtsmisbruik. Zo zou Fabre tijdens "semi-geheime fotosessies" seksuele toenadering zoeken tot bepaalde dansers en hen alcohol en drugs aanbieden. Wie niet op de uitnodiging ingaat, wordt professioneel gestraft. Wie een solo wil in een voorstelling, zou eerst seks moeten hebben met de kunstenaar.

Veel mensen die het gezelschap verlaten, zoeken volgens de briefschrijvers psychologische hulp. Op twee jaar tijd zouden zeker zes mensen weggegaan zijn, omdat ze te maken kregen met seksueel grensoverschrijdend gedrag of ertegen protesteerden.

Koud gepakt

Op basis van de getuigenissen in de open brief wordt niet alleen een gerechtelijk onderzoek opgestart, minister Sven Gatz vraagt ook een doorlichting van het gezelschap Troubleyn dat Vlaamse subsidies krijgt. 

Jan Fabre reageert in een persbericht op de beschuldigingen. "Ik weet van mezelf dat ik direct kan overkomen als regisseur. Het is nooit mijn bedoeling geweest om mensen psychologisch of seksueel te intimideren of te kwetsen."

In datzelfde persbericht stelt Fabre dat de brief vol insinuaties staat en een boel onwaarheden bevat. Zo bestaat er helemaal geen semi-geheime fotopraktijk, maar gaat het om een bekend kunstproject. Ook de beschuldiging van seks als pasmunt om een solo te verkrijgen, wordt met de grootste klem ontkend.

In een debat in "De zevende dag" zegt Hans Rieder, de advocaat van Jan Fabre, dat de kunstenaar zich koud gepakt voelt en alle feiten ontkent die hem ten laste gelegd worden. 

Ondertussen neemt Troubleyn tal van maatregelen rond goed bestuur en integriteitsbeleid, zodat het gezelschap zijn subsidies kan behouden. Er komt onder meer een plan over de omgang met naakt en seksualiteit en geweld op de scène tijdens de creatie van voorstellingen. 

Choreografen antwoorden

Vanuit de culturele wereld komen er eerst maar mondjesmaat reacties op de beschuldigingen. Weinig collega's, dansers en acteurs spreken zich openlijk uit. Een week na de open brief, sturen tientallen choreografen een antwoord. 

"Wij zullen niet meer de andere kant opkijken", zeggen ze. "Het welzijn van de werknemer gaat voor alles." Ze beloven dat ze meer solidariteit gaan tonen met collega's die ten prooi vallen aan machtsmisbruik en dat ze paal en perk willen stellen aan de zwijgcultuur die zo lang overheerste in de culturele sector.

In juni van dit jaar raakt bekend dat Fabre voor de rechter moet verschijnen wegens geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag. Hij zal zich ook moeten verantwoorden voor het aanranden van één persoon. 

Bekijk hier het gesprek in "Laat" over de zaak tegen Jan Fabre:

Videospeler inladen...

Wat met Troubleyn?

Het proces tegen Jan Fabre wordt ongetwijfeld moeilijk voor het dansgezelschap Troubleyn. Hoewel de werking van het gezelschap werd verdergezet en er nieuwe voorstellingen kwamen, zijn die de afgelopen drie jaar niet meer opgevoerd geweest in ons land. 

In Charleroi is onlangs een voorstelling geschrapt. Zowel de organisatoren als het gezelschap vonden het niet veilig voor de dansers om de opvoering te laten doorgaan, wegens bedreigingen op sociale media en druk op het gezelschap zelf. In het buitenland gingen de voorstellingen soms gepaard met protest aan de deuren van de theaters. 

Bovendien komt er een nieuwe subsidieronde aan voor de culturele wereld. Ook Troubleyn zal opnieuw een aanvraag moeten indienen, nog voor er een uitspraak is in het proces.

Beelden weghalen?

In de aanloop naar het proces laaide de discussie op of het werk van Jan Fabre nog een uithangbord kan zijn van een museum of culturele instelling. 

Het kunstencentrum De Singel in Antwerpen haalde in maart het beeld "De man die de wolken meet" van Jan Fabre van het dak van hun gebouw tijdens renovatiewerken en plaatste het niet meer terug. "Wegens de klachten tegen Jan Fabre was dit beeld niet op zijn plaats op een kunstschool", zei directeur Hendrik Storme in De Standaard. 

De Singel kwam in een mediastorm terecht en gaf later meer duiding bij die beslissing. "Voor ons heeft het kunstwerk aan artistieke relevantie verloren", klinkt het in een persbericht. "Het hoort niet meer thuis op ons dak als een symbool van onze identiteit." Ze verwijzen hierbij naar het feit dat het kunstwerk niet uniek is, dat het over zelfverheerlijking gaat en dat het kwetsend kan overkomen.

Bij het S.M.A.K. in Gent staat eenzelfde beeld op het dak, maar dat zal niet weggehaald worden. "We vinden als museum dat het weghalen van een beeld het ook weghalen is van een genuanceerde kritische ontmoeting en dialoog met alle betrokkenen", zegt directeur Philippe Van Cauteren. Het S.M.A.K. gaat wel debatten organiseren over het thema.

Het is nu aan de rechtbank om te oordelen of Jan Fabre schuldig is aan seksueel grensoverschrijdend gedrag, pesterijen en geweld.

Meest gelezen