"Stikstof uit landbouw is schadelijker voor natuur dan stikstof uit industrie of verkeer", zegt Instituut Natuur- en Bosonderzoek
Stikstof uitgestoten door de landbouw is schadelijker voor de natuur dan stikstof uitgestoten door het verkeer of door de industrie. Dat zegt het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) in een nieuwe studie waarover "De Morgen" bericht. De landbouwsector voelt zich onevenredig geviseerd door de stikstofplannen van Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) die na het kerstreces opnieuw op tafel komen in de Vlaamse regering. Het dossier ligt bij alle betrokken partijen heel gevoelig.
In Vlaanderen wordt te veel stikstof uitgestoten en dat heeft - in enkele veel voorkomende verbindingen - een negatieve impact op onze natuur. Daarom werkt minister Demir al een tijd aan een plan om de uitstoot terug te schroeven. Maar een eerste versie van haar plannen werden, op zijn zachtst gezegd, niet echt warm onthaald door de landbouwsector.
De boeren vinden dat vooral zij geviseerd worden, en dat de industrie en de transportsector er te makkelijk van af komen. Boze boeren kwamen de straat op om te protesteren. Zij vinden Demirs plannen veel te streng en vragen onder meer een eerlijker verdeling van de inspanningen.
Want, zo redeneert de landbouwsector, stikstof is stikstof en niet enkel de boeren brengen stikstof in het milieu. Lode Ceyssens, voorzitter van de Boerenbond, schreef er in oktober nog over in dit persbericht. "Het zal stikstofgevoelige natuur worst wezen of de stikstof uit een stal of uit een fabrieksschoorsteen komt. Industriële emissies kunnen geen “voorkeursbehandeling” krijgen," stelt Ceyssens.
Maar daar plaatst het INBO nu een ferme kanttekening bij. Volgens een nieuw advies hebben de verschillende vormen van stikstofuitstoot wel degelijk een verschillende impact op de natuur. Dat zit zo: de landbouw stoot voornamelijk stikstof uit via ammoniak (NH3). De industriële sector, het verkeer en huishoudens doen dat vooral in de vorm van stifstofoxiden (NO2). In technische taal gaat het om respectievelijk gereduceerde vormen van stikstof (NHy) en geoxideerde vormen van stikstof (NOx) die in de natuur terechtkomen.
Verschillen voor giftigheid en verzuring
In zijn advies aan minister van Omgeving Demir besluit het INBO dat gereduceerde stikstof een duidelijk hogere impact heeft op de natuur dan geoxideerde stikstof en dit zowel voor directe toxiciteit (giftigheid) als voor verzuring van de bodem.
In beide gevallen wordt de impact van gereduceerde stikstof als "hoog" omschreven, terwijl de impact voor de geoxideerde variant wordt omschreven als respectievelijk "beperkter" en "matig". Voor een derde aspect qua impact, de vermesting is de impact van beide vormen van stikstof vergelijkbaar, stelt het INBO nog. Het gaat hier onder meer over planten die van stikstof houden (zoals de brandnetel) en andere gaan domineren. Door die "verbrandneteling" verschraalt de biodiversiteit.
Voor het herstel van de natuurkwaliteit heeft het verminderen van de uitstoot van stikstof in de landbouw de hoogste prioriteit
Het INBO concludeert in zijn advies: "1 kilogram gereduceerde stikstof (NHy) draagt verhoudingsgewijs meer bij aan natuurschade dan 1 kilogram geoxideerde stikstof (NOx). Voor het herstel van de natuurkwaliteit heeft reductie van de depositie van gereduceerde N (stikstof, red.) dus de hoogste prioriteit." Met andere woorden: de stelling "stikstof is stikstof" klopt niet, en het is te verantwoorden dat de landbouw meer inspanningen moet doen.
Het gaat om een advies, dat niet juridisch bindend is, maar dat ongetwijfeld ter sprake zal komen tijdens de komende verdere onderhandelingen in januari. Het stikstofdossier is een bijzonder hete aardappel in de Vlaamse regering. Open VLD en CD&V willen niet zo ver gaan als N-VA-minister Demir.
Politiek getouwtrek
Het is nu afwachten hoeveel minister Demir wil afwijken van haar oorspronkelijke plannen. Er zou voor de uitstoot bijvoorbeeld niet langer rekening worden gehouden met het referentiejaar 2015, maar met de huidige uitstoot. Maar elk voorstel dat nu op tafel ligt, zou nog samengaan met gedwongen sluitingen in 2025, meldt Demir-woordvoerder Andy Pieters aan VRT NWS.
Hij ontkracht daarmee een gerucht over een 40-tal "rode" bedrijven die bijzonder veel stikstof uitstoten, de zogenoemde piekbelasters. Zij moesten oorspronkelijk tegen 2025 sluiten, maar zouden niet langer moeten verdwijnen, tenminste als ze voldoende investeringen doen om hun uitstoot te verminderen. Klopt niet, zegt Pieters.
De rode lijst is niet het enige probleem
In verband met het openbaar onderzoek rond de stikstofregeling zijn 20.000 bezwaarschriften ingediend. CD&V en Open VLD hebben inzage geëist in die bezwaarschriften. Landbouwspecialist Tinne Rombouts van CD&V zei eerder dat er meer dan 1.000 knelpunten uit de bezwaarschriften naar boven zijn gekomen, knelpunten die volgens haar allemaal een antwoord moeten krijgen.
"De rode lijst is niet het enige probleem", voegt ze eraan toe. "Er worden vandaag ernstige wetenschappelijke vragen gesteld bij de bron van ammoniak in Vlaanderen. Nieuwe inzichten zouden de impact van veeteelt maar op 56 procent schatten, terwijl de Vlaamse Milieumaatschappij nog uitgaat van 95 procent," vertelde ze daarover aan Belga.
De Boerenbond wil het nieuwe advies van het INBO eerst grondiger bestuderen vooraleer te reageren.