Liechtenstein ruziet met Tsjechië over 75 jaar oud decreet (en over gebied 10 keer zo groot als het ministaatje)
Een decreet uit 1945 blijft tot vandaag voer voor heibel tussen Tsjechië en het dwergstaatje Liechtenstein. Liechtenstein is boos omdat Tsjechië de overleden vorst Frans Jozef II nog altijd beschouwt als een Duitser. Het ministaatje heeft daarom bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) in Straatsburg een rechtszaak aangespannen tegen Tsjechië. Waarover gaat het decennialang aanslepende conflict precies?
De oorsprong van het conflict ligt aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. Toenmalig president van Tsjechoslovakije Edvard Beneš bepaalde toen per decreet dat de Duitstalige minderheid, die hij beschuldigde van collaboratie met de nazi's, het land uit moest. De zogenoemde Sudeten-Duitsers, ruim 3 miljoen mensen, werden onteigend. In het verslagen Duitsland moesten ze een nieuwe thuis zoeken.
Het Beneš-decreet trof ook Frans Jozef II van Liechtenstein, vader van de huidige vorst Hans-Adam II, die een aantal uitgestrekte familielanderijen bezat in Tsjechoslovakije. Hij werd gemakshalve ook als Duitser beschouwd, waardoor ook hij zijn bezittingen verloor in wat nu Tsjechië is. Hij deed nog wel pogingen om ze terug te krijgen, maar zeker na de communistische machtsovername in 1948 was dat onbegonnen werk.
Tien keer zo groot als Liechtenstein
Toch is de kwestie blijven sudderen, en na de val van het communisme in 1989 (het jaar overigens waarin ook Frans Jozef van Liechtenstein overleed) kwam ze weer bovendrijven. De Fürst von Liechtenstein Stiftung werd in het leven geroepen, een stichting die ijvert voor de teruggave van de bezittingen van de vorst.
Geheel niet onbelangrijk detail: de Tsjechische landgoederen die behoorden aan de adellijke familie Liechtenstein zijn tien keer zo groot als het ministaatje Liechtenstein zelf, dat slechts 160 vierkante kilometer groot is. Ze omvatten onder meer twee kastelen die op de Unesco-werelderfgoedlijst staan: het kasteel van Lednice (foto onder) en het kasteel van Valtice.
Van nieuw vorstendom tot belastingparadijs
Om het conflict nog wat beter te begrijpen: een beetje geschiedenis. De geschiedenis van het dwergstaatje Liechtenstein, tegenwoordig vooral bekend als belastingparadijs, gaat terug tot het begin van de 18e eeuw, toen de Habsburgse keizer Karel VI twee heerlijkheden -Vaduz en Schellenberg- liet samensmelten tot een nieuw vorstendom.
Op die manier hielp hij de oude adellijke familie Von und Zu Liechtenstein, die van oudsher een vooraanstaande rol speelde aan het hof in Wenen, aan een prinselijke titel. De familie gaf dus haar naam aan het nieuwe vorstendom: Liechtenstein. Pas in 1938, met Frans Jozef aan het hoofd, ging de familie er daadwerkelijk wonen. Voordien speelde het leven van de Liechtensteins zich vooral af in Wenen, en ook wel op de landgoederen in het huidige Tsjechië.
(lees door onder de foto)
Sinds 1866 is Liechtenstein een onafhankelijke staat, nadat het eerder deel had uitgemaakt van de Duitse Bond. Tijdens de twee wereldoorlogen was het ministaatje neutraal.
Precies daarom verzet Liechtenstein zich er tegen dat Tsjechië zijn vroegere vorst blijft classificeren als Duitser. "In tegenstelling tot duidelijke feiten: Liechtenstein is een soevereine staat", liet de regering vorig jaar optekenen, toen het Tsjechische Constitutionele Hof (niet voor het eerst) oordeelde dat de Liechtensteiners die onteigend werden eigenlijk Duitsers zijn en daarom geen aanspraak kunnen maken op teruggave van hun vroegere bezittingen.
Voor het hof was onteigening in 1945 rechtsgeldig, omdat Frans Jozef II tijdens een volkstelling in 1930 zou hebben verklaard dat hij de Duitse nationaliteit had -wat dan weer wordt betwist door de Fürst von Liechtenstein Stiftung.
De zaak wordt nu voorgelegd aan het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg.