Presidentsverkiezingen in Guinee: meer angst voor geweld dan voor corona

Vandaag trekken de kiezers van het West-Afrikaanse land Guinee naar de stembus. Het is al voor de derde keer in een jaar tijd dat ze hun stem uitbrengen. Eerst waren er parlementsverkiezingen, daarna volgde een omstreden referendum om de grondwet te wijzigen. Daardoor kreeg huidig president Alpha Condé de kans om voor een derde ambtstermijn te gaan. Nu mogen de kiezers beslissen of ze de 82-jarige president laten aanblijven of dat zijn eeuwige tegenstander Cellou Diallein Diallo na twee mislukte pogingen aan de macht mag komen.  

Alpha Condé, die in 2017 en 2018 voorzitter was van de Afrikaanse Unie, heeft gezworen dat hij tot zijn dood wil regeren. De sociaaldemocraat belooft "gedeelde welvaart" en werpt zich op als beschermer van de stabiliteit in de regio. Daarom is hij de voorbije jaren door het Westen ook wel gedoogd. Guinee is een zeer arm land dat al een woelig verleden achter zich heeft en omringd is door andere fragiele staten zoals Mali, Sierra Leone en Ivoorkust. Overal in het straatbeeld is de figuur van Condé te zien en bij verkiezingsbijeenkomsten laat hij vele duizenden aanhangers optrommelen.  (lees verder onder de foto)

Dat Condé er alles aan wil doen om aan de macht te blijven, heeft de voorbije maanden de spanning enorm doen toenemen. Toen eind 2019 een front van partijen, vakbonden en burgerbewegingen (FNDC) op straat kwam tegen dat mogelijke derde mandaat, werd er hard ingegrepen en maakte die FNDC gewag van zeker 90 doden. De regering ontkende. Maar ook tijdens de daaropvolgende maanden werd het regime herhaaldelijk beschuldigd van repressie, onder meer door Human Rights Watch en Amnesty International. Die organisatie telde het voorbije jaar zeker 50 doden onder betogers. 

Het FNDC boycotte de parlementsverkiezingen, maar raakte verscheurd toen oppositiefiguur Cellou Dalein Diallo toch besliste om op te komen bij de presidentsverkiezingen. Diallo heeft de laatste weken ook honderdduizenden mensen op de been gebracht. (zie foto onder). 

Het gevaar schuilt in het feit dat president Condé voluit de etnische kaart heeft getrokken. Hij is een Malinke, de tweede grootste etnie in het land, uitdager Diallo is een Peul, de grootste gemeenschap. Condé heeft bijvoorbeeld de grenzen laten sluiten, waardoor Guinese Peuls die in Senegal en Angola wonen, niet kunnen stemmen. Bovendien beheerst de president de audiovisuele media en dat is belangrijk in een land waarin 60 procent van de bevolking niet kan lezen of schrijven. 

Met de verkiezingen in aantocht, is ook het geweld toegenomen. De Verenigde Naties, de Afrikaanse Unie en een aantal West-Afrikaanse landen hebben de kandidaten opgeroepen om etnische haatboodschappen te vermijden.  

Intussen doen burgerbewegingen er alles aan om de niet-geletterde of slecht geïnformeerde bevolking bewust te maken. Mamadou Diakité van de organisatie Balai Citoyen zegt aan VRTNWS dat president Condé een slechte reputatie heeft op het vlak van mensenrechten. Wie ook maar een woord van kritiek uitte, kreeg de voorbije jaren te maken met de ordediensten. "Ook de voorbije maanden zijn er veel doden gevallen door geweld, mensenrechtenschendingen en plunderingen. 

"De Guinese maatschappij is erg kwetsbaar en gepolariseerd door de haatboodschappen via de (sociale) media. Daarom gooien wij het over een andere boeg. Onze aanpak is om van deur tot deur te gaan en de mensen te vertellen over basisrechten, ontwikkeling, de rechtstaat, milieu en burgerschap. We vertellen hen dat deze toestand geen ramp is, dat je er zelf iets aan kunt veranderen. " Mamadou Diakité roept wel de Europese en Afrikaanse Unie en andere instellingen op om de verkiezingen goed in de gaten te houden. Want Guinee is een testcase. De volgende maanden zijn er ook nog presidentsverkiezingen in Ivoorkust, Burkina Faso, Niger en de Centraal-Afrikaanse Republiek. (lees verder onder video met Mamadou Diakité)

Ook België heeft een band met Guinee en bekijkt daarom de verkiezingen met argusogen.  De Guineeërs maken na de Syriërs en de Afghanen de derde groep uit van asielzoekers in ons land. Andersom heeft België Guinee uitgeroepen tot partnerland voor de ontwikkelingssamenwerking, na de ebola-uitbraak in 2014, waar toen meer dan 2500 doden vielen.  Nu zit het land ook opgescheept met het coronavirus. , al is de directe impact daarvan minder zichtbaar. Er zijn 11.000 mensen besmet van wie er maar 70 zijn overleden.

"Corona is maar de zoveelste ziekte", zegt landenvertegenwoordiger Krista Verstraelen van het ontwikkelingsagentschap Enabel. "Maar de zijdelingse effecten van de (inter)nationale maatregelen tegen corona veroorzaken veel schade. Mensen werken hier in de informele sector, als het slecht gaat met de economie hebben ze geen sociaal vangnet. De landbouwproducten geraken niet op hun bestemming nu de grenzen dicht zijn, en er doemen problemen op voor de stockage en de bewaring". De coronamaatregelen hebben meisjes en vrouwen ook opnieuw kwetsbaar gemaakt. "We zien dat ze na de heropening van de scholen vaak niet meer terugkwamen. Er zijn veel meer gevallen van kindhuwelijken, genitale mutilatie en interafamiliaal geweld. Tenslotte is ook de geldstroom vanuit de diaspora weggevallen. Familieleden in Europa verdienen nu ook minder door de coronacrisis en kunnen dus ook  minder geld opsturen naar hun thuisland. " (lees voort onder foto naaiatelier Enabel)

De Belgische ontwikkelingssamenwerking wil in samenwerking met de Europese Unie en met de lokale partners de weerbaarheid van de bevolking vergroten. Zeker in deze coronatijd is dat een duurzame investering. "Enabel zet in op ondernemerschap en opleidingen  en werkbegeleiding voor mensen die anders zouden emigreren én voor teruggekeerde migranten.  We hebben projecten rond afvalbeheer in de hoofdstad Conakry en rond de basisrechten van meisjes en vrouwen", zegt Krista Verstraelen. " 

"Toch zitten de mensen in Guinee vandaag meer in met de verkiezingen dan met corona", zegt Krista Verstraelen. "Ze zijn de politieke beloftes beu en gaan gebukt onder de spanning en het risico op geweld. Wij hebben zelf alle voorbereidingen getroffen voor wanneer het uit de hand zou lopen. Binnen blijven de volgende dagen is de boodschap."