Van lege grachten in Venetië tot "ongezien neerslagtekort": Frankrijk en Italië kreunen (nu al) onder droogte

Meestal vrezen de inwoners van Venetië voor overstromingen, nu is het droogte die zorgen baart. Het waterpeil is ongewoon laag, waardoor kleinere kanaaltjes zo goed als droog staan. De kanalen doen dienst als straten in het autoloze Venetië, dus het fenomeen veroorzaakt wel wat problemen. 

Watertaxi's en waterambulances zijn bijvoorbeeld genoodzaakt om veel verder van hun bestemming aan te meren. Medische teams moeten soms draagberries over langere afstand te voet meedragen. Voor toeristen betekent het dat de typische gondels niet door de kleine kanaaltjes kunnen varen. Normaal gezien leveren die boottochtjes altijd pittoreske foto's bij de bruggetjes op, nu fotograferen toeristen vooral modder.

Lage waterstanden in Venetië in januari en februari zijn niet uitzonderlijk. Dit jaar gaan ze echter gepaard met een ongewoon hogedrukgebied dat al meer dan twee weken boven een groot deel van Italië blijft hangen. Dat veroorzaakt niet alleen mildere temperaturen dan gewoonlijk voor de tijd van het jaar, maar verhindert ook de komst van storingen met wind en regen. Normaal gezien volstaan die storingen om het waterpeil min of meer op punt te houden.

Het hogedrukgebied leidt ook tot zeer lage waterstanden in de rivieren en meren in het noorden van Italië. Legambiente, een van de belangrijkste milieu-organisaties in Italië, meldde maandag dat er 61 procent minder water door de Po stroomt dan normaal voor deze tijd van het jaar. In het algemeen was de winter in het noorden van Italië tot nu toe al te droog. Volgens experts is er in de Alpen 50 procent minder sneeuw gevallen dan gemiddeld.

De Po is de langste rivier van Italië en loopt van de Alpen naar de Adriatische Zee. De rivier is uiterst belangrijk voor de Italiaanse economie, verantwoordelijk voor zowat een derde van de landbouwproductie. In juli vorig jaar kondigde de regering nog de noodtoestand voor droogte af voor de Povlakte.

Ook het waterpeil van het Garda-meer, ten oosten van Milaan, zakte de voorbije maand tot absolute laagtes. Enkele weken geleden kwam een kleine landstrook naar het eilandje San Biagio bloot te liggen. Veel mensen maakten van de gelegenheid gebruik om van de oevers van het Garda-meer naar het eilandje te wandelen.

Of de Italianen moeten vrezen voor een herhaling van het scenario van vorig jaar? Volgens sommige experts is het te vroeg om daarover uitspraken te doen. In de lente valt gewoonlijk de meeste regen in de Povlakte, de situatie kan dus nog rechtgetrokken worden. Maar anderen luiden toch al de alarmbel.

"We zitten met een situatie van watertekort die al aansleept sinds de winter 2020-2021", liet Massimiliano Pasqui optekenen in de krant Corriere della Sera. Hij is klimatoloog bij het wetenschappelijke onderzoeksinstituut CNR. "We hebben 500 millimeter water nodig in het noordwesten om het grondwater op een deftig niveau te krijgen. We hebben 50 dagen regen nodig."

Volgens de laatste weermodellen zou het de komende dagen in de Alpen alvast gaan regenen en sneeuwen.

Ook in Frankrijk is de toestand zorgwekkend. Sinds 1959 was het er nog nooit zo droog, zo vroeg op het jaar. "Ongezien", verkondigde Météo-France, de Franse meteorologische dienst. Frankrijk moet het al 31 dagen zonder regen stellen. Sinds 21 januari 2023 viel er in heel het land minder dan 1 millimeter regen per dag. 

Daardoor groeit de ongerustheid over de waterreserves in het land. Veel van die reserves hebben zich nog niet (volledig) hersteld van de grote droogte van vorig jaar. De winter is normaal gezien dé cruciale periode waarin de grondwaterstand opnieuw kan stijgen.

De Franse minister van Ecologische Transitie Christophe Béchu overweegt nu om vanaf maart maatregelen te nemen. Het zullen "beperkende, maar zachte maatregelen zijn", benadrukt hij. "Ze moeten Frankrijk wel in een verhoogde staat van paraatheid brengen." Op die manier wil de minister vermijden dat het land in juni of juli opnieuw in de problemen komt.

Ook in Spanje is het erg droog. Spanje is één van de landen binnen Europa met het hoogste risico op extreme droogte. De huidige waterreserves bedragen 50,7 procent van de totale capaciteit. Gemiddeld (als we de afgelopen 10 jaar bekijken) ligt dat op 60,8 procent van de totale capaciteit

In Spanje zijn er al beperkingen in voege. In Barcelona en in grote delen van de noordoostelijke regio Catalonië werden al waterbeperkingen opgelegd vanwege het gebrek aan regen. Concreet mogen Spanjaarden (tijdelijk) geen drinkwater gebruiken om hun wagens of huizen mee te wassen of om hun zwembaden te vullen.

Moeten we door de berichten uit Frankrijk, Italië en Spanje nu al ongerust zijn over droogte en watertekort bij ons? Daarvoor is het nog te vroeg, zegt hydroloog (waterdeskundige) Patrick Willems (K. U. Leuven). Al wil hij wel waarschuwen.

In vergelijking met een jaar geleden staan we er nu iets minder goed voor. "We hebben een zeer droge zomer in 2022 gehad, waardoor er minder reserves zijn. In 2021 was de zomer net erg nat", zegt Willems. "Begin februari stond het grondwaterpeil in 37 procent van de meetplaatsen in Vlaanderen laag tot zeer laag. Begin volgende maand wordt een nieuwe stand van zaken opgemaakt. Ik verwacht nu al dat dat percentage gestegen zal zijn tot de helft."

Veel hangt af van wat maart brengt. Is dat een natte maand, dan worden de reserves weer wat aangevuld. Is dat daarentegen een droge maand, dan wordt de situatie weer wat nijpender. "Maar het is moeilijk te voorspellen, we zullen moeten afwachten", zegt Willems. Hij zegt wel dat we door de klimaatverandering steeds meer drogere periodes gaan zien. "Het is dus zaak om de regen die er wel valt, goed op te vangen."