Locatie wereldstad Magas uit middeleeuwen na speurtocht van 200 jaar ontcijferd: "Iedereen zocht op de verkeerde plek"

De belangrijkste stad uit de middeleeuwen waarvan u nog nooit hebt gehoord: dat is een mogelijke omschrijving van Magas, de hoofdstad van het machtige koninkrijk Alanië in de Kaukasus. Van de 9e tot de 12e eeuw was het een belangrijke schakel in de Zijderoute die de Middellandse Zee met het oosten van Azië verbond.

Op zijn hoogtepunt was Magas groter dan steden als Gent, Londen en Venetië op dat moment. Toch is de stad later in de vergetelheid geraakt, of toch minstens de precieze locatie. Tot nu, want historicus John Latham Sprinkle van de Universiteit Gent zegt dat hij heeft ontdekt waar Magas zich ooit bevond.

“Magas was zowat 600 hectare groot”, vertelt Latham Sprinkle aan VRT NWS. “Tussen het uiterste noorden en het uiterste zuiden lag 15 kilometer. In Europa was op dat moment geen enkele stad groter. Parijs zou pas in de 14e eeuw de omvang van Magas overstijgen. Hoeveel mensen er precies woonden, weten we niet.”

“Alanië was een echte grootmacht in de regio. Verschillende belangrijke bergpassen doorkruisten het koninkrijk. Iedereen die goederen of mensen langs de zijderoute wilde verplaatsen, moest dus toestemming aan Alanië vragen. Alle naburige rijken zoals Byzantium wilden er daarom op goede voet mee staan. Helaas zijn op een handvol inscripties na geen geschreven bronnen uit Alanië overgebleven. Alles wat we over het koninkrijk weten, komt uit geschriften van andere volkeren. Daarnaast hebben we ook archeologische vondsten.”

In het Westen is Alanië dan wel veeleer onbekend, in de Kaukasus is de geschiedenis van het koninkrijk springlevend. “Vijf autonome regio’s binnen Rusland beweren dat zij en zij alleen de erfgenaam van de Alanen zijn”, zegt Latham Sprinkle. “Het gaat telkens om deelrepublieken met een overwegend niet-Russische bevolking en een sterk nationalistische reflex zoals Tsjetsjenië, Ingoesjetië en Noord-Ossetië.”

“De voorbije 200 jaar hebben deze volkeren verschillende sites op hun eigen territorium aangeduid die zij als de oorspronkelijke locatie van Magas bestempelen om zo de erfenis van Alanië naar zich toe te trekken. In 1994 bouwde Ingoesjetië zelfs een gloednieuwe hoofdstad die het eveneens Magas noemde, al heeft die niks met het historische Magas te maken.”

Geen enkele site die de autonome regio’s hebben aangeduid, kon archeologen en specialisten ooit echt overtuigen. “Magas lag in bosgebied en was stevig verdedigd. Dat belette niet dat de Mongolen de stad in de winter van 1239-1240 wisten in te nemen en te vernietigen. Om Magas met zekerheid te identificeren, hebben we dus bewijzen nodig van koninklijke controle, omwallingen, bossen en vernietiging in de 13e eeuw. De sites die tot nu toe naar voren zijn geschoven, missen telkens een van deze vier factoren.”

De site die Latham Sprinkle nu als de historische plek van Magas bestempelt, beantwoordt wél aan alle vereisten. “Ik heb verschillende geschreven bronnen geraadpleegd. De belangrijkste waren het verslag van een Arabische geograaf uit de jaren 940 over Magas en twee geschriften uit Perzië en een uit China uit de 13e en de 14e eeuw over de inname van de stad door de Mongolen."

"Ik heb die vergeleken met archeologische vondsten die een plaatselijke leerkracht in de tijd van de Sovjet-Unie verzamelde op Il’ichevsk, een site die nooit echt grondig is onderzocht. Die wijzen op een vernieling in het juiste tijdvak. Hij legde ook bewijzen van een afgebrande kerk bloot net als het graf van een kind.”

Hoewel Latham Sprinkle nog niet ter plekke is geweest en zijn onderzoek is gebaseerd op wetenschappelijke publicaties waarin al deze bronnen en vondsten staan vermeld, concludeert hij dat Il’ichevsk de oorspronkelijke locatie van Magas is. “Ik kon zelf niet geloven dat niemand ooit eerder de puzzelstukjes had samengelegd, maar ik bleek wel degelijk de eerste om dat te doen. Iedereen zocht Magas op de verkeerde plek. Verschillende historici ondersteunen mijn bevindingen.”

Oh ironie: Il’ichevsk ligt in geen van de vijf autonome regio’s die de erfenis van Alanië claimen, maar wel net over de grens in Krasnodar Krai. Dat is een grensprovincie die tot Rusland zelf behoort en met leiders die de blik op Moskou richten. Daarin ziet Latham Sprinkle een deel van de verklaring waarom niemand Il’ichevsk ooit als Magas herkende. “De leiders daar hebben niet dezelfde nationalistische reflex als in de autonome regio’s”, zegt hij. “Zij hadden dus geen motivatie om naar die historische stad te zoeken.”

Het onderzoek van Latham Sprinkle verschijnt volgende maand in het wetenschappelijke tijdschrift Bulletin of the School of Oriental and African Studies. Hoe het in de vijf autonome regio’s zal aankomen, weet hij niet. “De archeologen en specialisten ter plekke die ik al sprak, zijn overwegend positief. Hoe politici en nationalisten zullen reageren, durf ik niet in te schatten. Toch denk ik dat veel mensen in die gebieden vooral geïnteresseerd zullen zijn. Dit is hun historische hoofdstad die eindelijk is ontdekt.”

“Ik hoop dat mijn onderzoek meer geld zal vrijmaken om Il’ichevsk grondig te onderzoeken. Als we bewijzen kunnen vinden die mijn conclusie verder onderschrijven, dan is dit een van de belangrijkste archeologische ontdekkingen ooit in dit deel van de Kaukasus. Net omdat Alanië zelf geen geschreven bronnen heeft nagelaten, zou deze site ons ook meer over dit koninkrijk kunnen vertellen.”

Nu al durft Latham Sprinkle een voorzichtige conclusie te trekken. “Il’ichevsk bevindt zich in het westen van wat ooit Alanië was. Dat wijst erop dat het koninkrijk meer met de Middellandse Zee was verbonden dan tot nu toe gedacht. Veel mensen menen dat volkeren in de middeleeuwen geïsoleerd leefden, maar niks is minder waar. Via de Zijderoute waren ze toen al ontzettend nauw met elkaar verweven.”