Grootste deel van Europa stopt tijdelijk met AstraZeneca-vaccin, ons land houdt voet bij stuk: wat weten we?

Stilaan is ons land een van de weinige Europese landen waar het vaccin wel nog wordt gebruikt. Samen met het Verenigd Koninkrijk. Volgens de Britse premier Boris Johnson is er geen enkele reden om te stoppen met het toedienen van het AstraZeneca-vaccin. "De vaccins zijn heel effectief in het verminderen van ziekenhuisopnames en overlijdens", aldus de regeringsleider maandag. "We hebben nog steeds vertrouwen in het programma en het is geweldig om te zien dat aan zo'n snelheid wordt uitgerold in het Verenigd Koninkrijk."

Lees voort onder de kaart:

Het is begin vorige week begonnen in Oostenrijk toen een partij AstraZeneca-vaccins aan de kant werd gezet nadat er bij enkele recent gevaccineerden bloedklonters waren ontdekt. Vaccins uit die partij zijn volgens het EMA ook in 16 andere EU-landen terechtgekomen, maar niet in ons land. De Oostenrijkers besloten daarop geen vaccins meer uit die partij te gebruiken.

Ook andere landen zoals Italië, Roemenië, de Baltische staten en Luxemburg gebruiken geen vaccins meer uit een bepaalde partij. Het EMA heeft die partijen onderzocht, maar er geen problemen mee ontdekt.

Donderdag is Denemarken nog een stapje verder gegaan en schortte het gebruik van het AstraZeneca-vaccin helemaal op. Ook in Denemarken is iemand overleden aan een trombose, na een bloedklonter, en besloot het Deense gezondheidsinstituut om uit voorzorg tijdelijk het vaccin niet meer te gebruiken. "Op dit moment kan er niet worden geconcludeerd dat er een verband is tussen het vaccin en de bloedklonters", benadrukte het gezondheidsinstituut wel.

Daarna zijn vrij snel Noorwegen, IJsland en Bulgarije gevolgd. In Noorwegen bijvoorbeeld zijn er twee sterfgevallen opgetekend al is ook daar niet duidelijk of er een verband is met de vaccinatie. Ook Congo en Thailand gebruiken het vaccin voorlopig niet.

Afgelopen weekend hebben ook Ierland en Nederland die beslissing genomen. Volgens de Nederlandse medicijnautoriteit is er afgelopen weekend nieuwe informatie opgedoken die eerst moet onderzocht worden. "Het gaat om een combinatie van stolselvorming aan de ene kant en verlaagd aantal bloedplaatjes aan de andere kant, wat het bloedingsrisico verhoogt. Daarom drukken we uit voorzorg nu op de pauzeknop", zegt de Nederlandse minister van Volksgezondheid Hugo De Jonge.

De Nederlandse regering benadrukt wel dat er "geen enkele twijfel" over de vaccins mag ontstaan. "We moeten het zekere voor het onzekere nemen en daarom is het verstandig om nu even de pauzeknop in te drukken." Maandagmiddag is ook Duitsland het Nederlandse voorbeeld gevolgd en Frankrijk schort het gebruik van het vaccin op tot het EMA donderdag met een nieuw advies komt.

Italië had al partijen van het vaccin aan de kant gezet, maar schort het vaccin nu tijdelijk helemaal op, hetzelfde verhaal in Luxemburg. Maandagavond kondigde ook Spanje hetzelfde aan. Ook Indonesië stelt de vaccinaties met AstraZeneca uit, net als Slovenië en Portugal. Dinsdag beslisten ook Letland, Cyprus en opvallend ook Zweden (red. AstraZeneca is een Zweeds-Brits bedrijf) het vaccin tijdelijk op te schorten.

Bekijk hier het verslag van "Het Journaal" van maandagavond en lees voort onder de video:

Daar is eigenlijk geen enkel bewijs voor. Zowel de gezondheidsinstituten van de landen die het vaccin voorlopig niet meer gebruiken als het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA) en de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) geven aan dat er geen verband is aangetoond tussen de bloedklonters en het vaccin. 

Het EMA onderzoekt de zaak wel verder. In een persbericht maandagmiddag benadrukken ze dat wat hen betreft "de voordelen van het vaccin nog altijd opwegen tegen de nadelen". Op een persconferentie dinsdag hebben ze dat opnieuw herhaald. Voorlopig zien ze dan ook geen reden om hun advies bij te sturen, maar donderdag komt het agentschap wel met een update. Intussen wordt de data grondig bestudeerd.

De landen die het vaccin opschorten handelen uit een voorzorgsprincipe, maar volgens de experts die wij spreken is er geen enkele reden toe om zo drastisch te reageren. "Het is wel goed dat het onderzocht wordt", zei Sciensano-viroloog Steven Van Gucht maandag in "Terzake". "De publieke druk, de perceptie en druk van andere landen, dat is wat anders dan een wetenschappelijke discussie."

Volgens het Europese agentschap is het aantal gevallen van tromboses -die veroorzaakt worden door bloedklonters- niet hoger bij mensen die gevaccineerd zijn met het AstraZeneca-vaccin dan bij wie het vaccin niet heeft gekregen. In tegendeel: het lijkt zelfs minder voor te komen.

Op 10 maart stond de teller volgens het EMA op 30 tromboses op 5 miljoen Europeanen die het AstraZeneca-vaccin hebben gekregen. Ter vergelijking: de kans op een trombose bij vrouwen die een anti-conceptiepil gebruiken is vele malen groter dan na inenting van het AstraZeneca-vaccin. Per miljoen inwoners hebben elk jaar zo'n 500 à 700 pilgebruikers een trombose.

"Tromboses zijn helemaal niet zeldzaam", legt viroloog Marc Van Ranst (KU Leuven) uit in "De afspraak". "Er zijn anderhalf miljoen tromboses per jaar in de Europese Unie. Ongeveer een half miljoen mensen sterven eraan. Dat is meer dan aan borstkanker, prostaatkanker, hiv/aids en verkeersongevallen samen."

Bekijk de uiteenzetting van Van Ranst en lees eronder voort:

AstraZeneca zelf heeft ook een onderzoek gevoerd en besluit dat er geen bewijs is dat hun vaccin het risico op bloedklonters vergroot. Tot 8 maart zijn er volgens het bedrijf 15 meldingen van trombose en 22 van longembolie binnengekomen na 17 miljoen vaccinaties in de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk. "Dat is veel lager dan je zou verwachten bij een populatie van deze grootte en is vergelijkbaar met andere goedgekeurde COVID-19-vaccins", klinkt het in een persbericht.

In ons land zijn bij elf mensen die zijn ingeënt met het vaccin van AstraZeneca bloedklonters vastgesteld. De gevallen zijn gebeurd na de vaccinatie, maar een oorzakelijk verband is niet aangetoond. Gisterenmiddag was er topoverleg in ons land om te bekijken of wij het vaccin blijven gebruiken nu al onze buurlanden ermee ophouden. Ons land houdt voet bij stuk en blijft het AstraZeneca-vaccin gebruiken.

"Het zou eigenlijk onverantwoord zijn er nu mee te stoppen", zei Pierre Van Damme, vaccinoloog en lid van de Hoge Gezondheidsraad maandag in "De wereld vandaag" op Radio 1. "We nodigen net deze week de 85-plussers uit en dat is een zeer kwetsbare populatie. Uitstellen zou geen goed idee zijn. Ik ben verbaasd over de beslissing van de andere landen."

Volgens Van Damme is de Belgische beslissing gebaseerd op dezelfde informatie waar het Europees Geneesmiddelenagentschap en de andere EU-lidstaten over beschikken. Daarnaast is er gisterenmiddag ook gesproken met hun Engelse collega's. Zij hebben de meeste ervaring met het AstraZeneca-vaccin. "Zij vangen geen signalen van tromboses op", aldus Van Damme.

Bekijk hier de uitleg van Van Damme in "Het journaal" en lees eronder voort:

"Je kunt niet altijd op de pauzeknop drukken", zei Sciensano-viroloog Steven Van Gucht maandag in "Terzake". "De komende maanden gaan nog miljoenen mensen gevaccineerd worden. Er gaan veel mensen achteraf allerlei ziekten krijgen die ze anders ook hadden gekregen, zonder noodzakelijke link met het vaccin dus."

Vaccinoloog Isabel Leroux-Roels van het UZ Gent zei eerder al dat het geen goed idee zou zijn om het vaccin op te schorten. "Het plaatst het vaccin en de campagne in een negatief daglicht terwijl dat niet meteen nodig is", vertelde ze donderdag aan VRT NWS. Tegelijk zorgt het ook voor extra vertraging bij de vaccinaties.

Lees voort onder de video:

Al wie gevaccineerd is, kan eventuele bijwerkingen melden. Dat kan via de website van het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG).

Het is hoe dan ook een nieuwe deuk in het imago van het AstraZeneca-vaccin na de hetze of het vaccin dan niet en dan wel werd aangeraden aan 55-plussers. Het is ook koren op de molen voor de antivax-beweging. De perceptie heeft het AstraZeneca-vaccin alvast tegen. Terwijl het -los van de leveringsproblemen- niet is aangetoond dat er iets mis zou zijn met het vaccin. 

"De problemen met AstraZeneca zullen grote gevolgen hebben voor de vaccinatiebereidheid", zei Gezondheidspsycholoog Stephan Van den Broucke (KU Leuven) maandag in "De wereld vandaag" op Radio 1. "Wie al angst heeft, zal nog meer angst krijgen."

Hij benadrukt voorts dat correcte informatie belangrijk is. "Het is helemaal niet fout om erover te berichten, maar laat de media unaniem de onderliggende boodschap herhalen: dat het niet bewezen is dat er negatieve gevolgen zijn. We moeten het ook durven bespreekbaar maken dat de eventuele nadelen van dit vaccin mogelijk niet opwegen tegen de voordelen."

Hoe is het met de andere vaccins gesteld? Zijn er gegevens of er na vaccinaties met bijvoorbeeld Pfizer mensen last kregen van bloedklonters of tromboses? Volgens vaccinoloog Pierre Van Damme is er ook voor de andere vaccins geen reden tot ongerustheid.

"Ongeveer vier mensen per duizend inwoners per jaar krijgen te maken met een trombose", legt Van Damme uit in "Het journaal". "Dit gaat gebeuren of je nu vaccineert of niet en of dat nu met Pfizer of met AstraZeneca is. Er is dus geen enkele reden voor ongerustheid."