Grote test begonnen van eerste mogelijk vaccin tegen lyme in 20 jaar

De ziekte van Lyme is een groeiend probleem. Het aantal  gevallen neemt toe en verwacht wordt dat dit in de toekomst zo zal blijven aangezien teken, die de Borrelia-bacterie verspreiden, hun woongebied uitbreiden door de opwarming van de aarde.  

Het is niet precies geweten hoeveel gevallen van lyme er jaarlijks zijn. De Centers for Disease Control and Prevention zeggen op basis van gegevens van verzekeringsmaatschappijen dat in de VS elk jaar 476.000 mensen behandeld worden voor de ziekte, het hoofd van de vaccin-afdeling van het farmabedrijf Pfizer, Annaliesa Anderson, schat dat in Europa elk jaar zo'n 130.000 mensen besmet worden met de bacterie. 

Schapen- en hertenteken kunnen drager zijn van de bacterie en die door een beet overdragen op de mens. Vaak - maar lang niet altijd - is het eerste teken van een infectie een rode, ronde uitslag in de vorm van een roos in de buurt van de beet. De infectie veroorzaakt in het begin vermoeidheid, koorts en pijn in de gewrichten. 

Cruciaal is een snelle behandeling met antibiotica, maar het kan moeilijk zijn voor mensen om te weten dat ze door een teek gebeten zijn. Niet behandelde lyme kan ernstige artritis veroorzaken en schade aan het hart en het zenuwstelsel. Bij sommige mensen blijven de symptomen ook voortduren na een behandeling met antibiotica. 

Hoewel er al lang een vaccin is voor honden, werd het enige lymevaccin voor mensen in 2002 van de markt gehaald in de VS omdat er weinig vraag naar was na een controverse. 

"Men was zich toen nog niet zo bewust van de ernst van de ziekte van Lyme, denk ik", zei Annaliesa Anderson.   

Nu hebben Pfizer en het Franse, in vaccins gespecialiseerde biotechbedrijf Valneva een nieuw vaccin ontwikkeld waarmee ze de valkuilen van het vorige vaccin hopen te vermijden en zowel volwassenen als kinderen vanaf vijf jaar hopen te beschermen tegen de meest voorkomende stammen van lyme in de VS en Europa. 

De meeste vaccins tegen andere ziekten werken nadat mensen blootgesteld zijn aan een ziekteverwekker. Het lymevaccin volgt een andere strategie - het is de bedoeling dat het al een stap vroeger werkt en het doorgeven van de infectie door een tekenbeet blokkeert, zei dokter Gary Wormser, een lymespecialist aan het New York Medical College die niet betrokken is bij het nieuwe onderzoek. 

Het nieuwe vaccin doet dat door een "buitenmembraaneiwit" van de lymebacterie aan te vallen dat OspA (Outer surface protein A) genoemd wordt, terwijl de bacterie nog in het darmkanaal van de teek zit.

Geschat wordt dat een teek zich zo'n 36 uur lang moet voeden met het bloed van iemand voor de bacterie zich verspreidt in het lichaam van het slachtoffer. Dat oponthoud geeft antilichamen die een gevaccineerd persoon heeft aangemaakt en die de teek opzuigt met zijn bloed, de tijd om de bacterie aan te vallen nog in het darmkanaal van de teek. Daardoor kan de bacterie zich niet verspreiden.    

In een eerder, klein Fase I-onderzoek stelden Pfizer en Valneva geen veiligheidsproblemen vast en zagen ze een goede immuunrespons.  

In deze nieuwe, uitgebreidere studie onderzoekt men of het vaccin, dat VLA15 heet, veilig is en echt bescherming biedt. Daarvoor willen de bedrijven minstens 6.000 mensen recruteren in gebieden waar lyme veel voorkomt, onder meer in het noordoosten van de VS, Finland, Duitsland, Nederland, Polen en Zweden. 

De vrijwilligers zullen drie inspuitingen krijgen - ofwel met het vaccin ofwel met een placebo - tussen nu en het begin van het volgende tekenseizoen in de lente. Een jaar later krijgen ze dan nog eens een enkele boosterdosis. 

"We streven echt iets na dat een seizoensgebonden vaccin is", zei Anderson, zodat mensen de hoogste niveaus van antilichamen hebben in de maanden waarin teken het meest actief zijn. 

Vrijwilligers kunnen vanaf de leeftijd van 5 jaar deelnemen aan het onderzoek en ze zouden een hoog risico moeten lopen omdat ze veel tijd doorbrengen in gebieden waar teken voorkomen, zoals wandelaars, kampeerders en jagers, zei dokter Alan Kivitz, het hoofd van een van de studiecentra in het Altoona Center for Clinical Research in Duncansville in de staat Pennsylvania. 

In zijn eigen praktijk "gaat er geen dag voorbij zonder dat er iemand bezorgd is over de ziekte van Lyme of mogelijk lyme heeft", zo zei Kivitz.

De eerste in de rij om een spuitje te krijgen toen de studie begon in Pennsylvania, was de 60-jarige Robert Terwilliger, een verwoed jager en wandelaar. Hij heeft al veel van zijn vrienden lyme zien krijgen en is het beu zich constant af te vragen of zijn volgende tekenbeet hem ziek zal maken. 

"Je bent altijd ongerust, weet je wel", zei hij. "Vooral als je op een platform in een boom aan het jagen bent en je voelt iets op je kruipen. Je moet zeer, zeer voorzichtig zijn."   

Het nieuwe kandidaat-vaccin verschilt van een eerder lymevaccin dat het farmabedrijf GlaxoSmithKline in 2002 van de markt haalde na een controverse en lage verkoopcijfers. Dat vaccin kreeg met een effectiviteit van zo'n 75 procent een lauwe ontvangst van vaccinexperten, was niet getest bij kinderen en kreeg af te rekenen met geruchten over bijwerkingen als artritis. Die bleken niet te kloppen maar de publieke opinie keerde zich af van het vaccin.

Het nieuwe vaccin van Pfizer en Valneva richt zich net als het vorige op het OspA-eiwit van de bacterie maar het is enigszins anders ontworpen. Het richt zich daardoor op de zes meest voorkomende stammen van lyme in de VS en Europa in plaats van op slechts één, wat bij het GSK-vaccin het geval was. 

De nieuwe studie zal twee tekenseizoenen in beslag nemen voor men naar de resultaten gaat kijken, maar ze is niet het enige onderzoek naar nieuwe manieren om lyme te voorkomen. Onderzoekers van de University of Massachusetts werken aan een alternatief voor een vaccin, namelijk inspuitingen van op voorhand aangemaakte antilichamen tegen de ziekte.

Onderzoekers van de Yale University zitten dan weer in een vroeg stadium van onderzoek naar een vaccin dat het speeksel van teken herkent. In onderzoek bij dieren bracht dat een reactie van de huid teweeg die het moeilijker maakt voor teken om te blijven hangen en zich te voeden. 

Aangezien verschillende tekensoorten ook nog drager zijn van veel andere ziekten dan lyme, "hopen we uiteindelijk allemaal op een vaccin dat tekenbeten verhindert", zei lymespecialist Wormser.

Bron: Associated Press.