Deze bellarmine (baardmankruik) werd in nog zeer goed bewaarde staat teruggevonden.
Nautical Archaeology Society / James Clark

Nederlands oorlogsschip van 350 jaar oud gevonden voor de kust van Zuid-Engeland

Een scheepswrak dat bijna vier jaar geleden voor de Britse kust ontdekt werd, blijkt een Nederlands oorlogsschip uit de 17e eeuw te zijn. Dat hebben Nederlandse en Britse maritieme archeologen vastgesteld. Het wrak van de Klein Hollandia, zoals het schip heet, is volgens de onderzoekers in een nog opmerkelijk goede staat.

In 2019 vonden sportduikers een oud scheepswrak voor de kust van Eastbourne, aan de zuidkust van Engeland. De restanten van het schip lagen op 32 meter diepte. Het was meteen duidelijk dat het om een belangrijke vondst ging, het scheepswrak kreeg dan ook snel de hoogste status van bescherming. Sindsdien werkten Britse en Nederlandse maritiem archeologen samen om meer te weten te komen over de identiteit en de geschiedenis van het wrak. Daarvoor doken ze niet alleen naar het schip, maar plozen ze ook archieven uit en onderzochten ze jaarringen in het hout van de scheepsromp.

Daardoor hebben ze "zo goed als zeker" kunnen bepalen dat het om de Klein Hollandia gaat, een Nederlands oorlogsschip uit de 17e eeuw. Dat werd gebouwd in 1656 en was betrokken bij de grote zeeslagen in de zogenoemde Tweede Engels-Nederlandse oorlog van 1665 tot 1667. De Klein Hollandia werd in 1672 buitgemaakt door de Engelsen bij een overval op een handelskonvooi. Het zonk toen het naar de Engelse kust werd gesleept.

BEKIJK - Duikers zijn onder de indruk bij de inspectie van een van de kanonnen:

Videospeler inladen...

282 duiken

Professionele en vrijwillige duikers werkten mee aan het onderzoek, dat gevoerd werd door de Britse Nautical Archaeology Society, de Engelse erfgoedorganisatie Historic England en de Nederlandse Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. In totaal 78 duikers namen deel aan een of meerdere van de 282 duiken die in de loop van vier jaar werden ondernomen.

"Al sinds onze allereerste duik op het wrak in april 2019 zijn we gefascineerd door de reeks aan materialen op de zeebodem", zegt Mark Beattie Edwards, directeur van de Nautical Archaeology Society. "De indrukwekkende hoeveelheid onderdelen van de houten romp, de bronzen kanonnen, de prachtig gesneden marmeren tegels en ook alle aardewerken vondsten wezen erop dat dit een Nederlands oorlogsschip uit de late 17e eeuw is, op de terugweg van Italië. Na vier jaar kunnen we de identiteit van het schip bevestigen."

De bronzen kanonnen geven een Nederlandse naam en het jaartal 1670 prijs.
Nautical Archaeology Society / Cathy de Lara

"Alle puzzelstukjes bij elkaar wijzen erop dat dit de Klein Hollandia moet zijn", zegt Martijn Manders, maritiem archeoloog van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, aan de NOS. "Is het 100 procent zeker? Nee, zo goed als zeker. Maar we hebben het meestal wel bij het juiste eind."

In "De wereld vandaag" op Radio 1 geeft Manders meer uitleg. "De Kleine Hollandia was een oorlogsschip dat een groep handelsschepen moest beschermen. Het konvooi bestond uit 11 schepen die naar Smyrna voeren (dat is het huidige Izmir in Turkije, red.). Op de terugweg deden ze ook Italië aan om allerlei goederen te kopen, waaronder dat marmer."

"Het bijzondere aan dit schip is dat het een oorlogsschip is, waar handelswaar in zat. Dat kan eigenlijk niet, want dat schip was mee ter bescherming van de vloot. Maar kapiteins van dergelijke schepen hielden er vaak een eigen handeltje op na. Vermoedelijk was Jan van Nes de kapitein van dit schip. Hij moet gedacht hebben, als ik hier zelf wat materiaal meeneem, dan verdien ik er zelf nog een centje aan."

BELUISTER: Martijn Manders dook zelf naar het wrak: "Je komt in een heel andere wereld terecht"

Wrak in goede staat

Volgens de Nederlandse Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is de staat van het wrak opmerkelijk goed. "Alles wat boven het zand uitsteekt is verdwenen", zegt Manders die al naar het schip gedoken heeft. "De masten staan dus niet meer overeind, maar alles wat onder het zand zit, is nog in heel goede staat. Het is magisch om dat te zien."

Ook de komende tijd blijven de Nederlanders en de Britten samenwerken om het wrak verder te onderzoeken. Enkele restanten zijn naar bovengehaald, de rest blijft voorlopig op de zeebodem liggen. 

Volgens Manders zijn er nog veel meer Nederlandse schepen die ergens op de bodem van een zee of oceaan liggen. "Bij een telling kwamen we uit op 1.623 Nederlandse schepen die overal ter wereld zijn vergaan en er mogelijk nog liggen. We hebben al die wrakken verzameld op een website, waar je ze kunt aanklikken en meer informatie kunt krijgen."

Een zeepaling heeft zijn toevlucht gezocht in een van de kanonnen van het schip.
Nautical Archaeology Society / James Clark

Zondag kan je op BBC 2 kijken naar een documentaire over de zoektocht naar de Klein Hollandia in de reeks "Digging for Britain".

Op de website mass.cultureelerfgoed.nl vind je info over alle Nederlandse scheepswrakken die mogelijk nog op de bodem van een zee of oceaan liggen.

Meest gelezen