Wanneer mediasterren politieke sterren worden: deze gingen de nieuwe Oekraïense president voor
De verkiezing van tv-ster, komiek en "president op het scherm" Volodimir Zelenski tot president van Oekraïne is dan wel opvallend: een uitzondering is het niet. Ook in andere landen tot in de Verenigde Staten toe kan u het met een bekende "smoel" ver schoppen, ook in de politiek.
De verkiezing van de - voor ons tenminste - onbekende Zelenski mag dan vooral te maken hebben met teleurstelling over de huidige president Petro Porosjenko. De Oekraïners leggen - in moeilijke omstandigheden van oorlog en bezetting - hun lot in handen van een politiek totaal onervaren figuur, die ze enkel kennen van tv-series. Was #MeToo er niet geweest, dan had Kevin Spacey mogelijk ook overwogen om echt president van de VS te worden.
Oekraïne is geen uitzondering: de verrassende verkiezing van de vastgoedmagnaat Donald Trump tot president van de VS was ook deels te wijten aan de afkeer van een deel van het kiespubliek voor Hillary Clinton. De andere reden was de bekendheid van Trump, niet wegens politieke ervaring (want die heeft hij niet) en ook niet voor zijn zakelijke carrière, maar wel door zijn optreden in de media en dan vooral in de realityserie "The Apprentice".
De verstrengeling van media-amusement en politiek kan worden teruggevoerd naar 1960, naar het historische eerste tv-debat tussen presidentskandidaten waarbij de jonge en vlotte Democraat John Kennedy de vloer aanveegde met de stijve Republikeinse hark Richard Nixon. Meer dan een derde van alle Amerikanen keek toen naar dat debat en Kennedy won nipt. Sindsdien is het vlot overkomen in de media een obsessie geworden voor alle politici. Sinds enkele jaren is ook het omgekeerde het geval.
De "cowboy president" Ronald Reagan
Er werd gelachen toen Ronald Reagan in 1976 een eerste mislukte gooi deed naar het Witte Huis. Bij het grote publiek was hij toen vooral bekend als revolverheld in westerns en gangsterfilms, die plots opnieuw op het scherm draaiden en nog eens in 1981 toen Reagan verkozen werd tot president.
Ten onrechte, want critici gingen er nogal makkelijk overheen dat Reagan toen al decennia van politieke ervaring op zak had, eerst als topman van een organisatie van de filmindustrie, daarna als gouverneur van Californië. Reagan was dan misschien niet op de hoogte van alle finesses van het conflict in het Midden-Oosten, maar wel van de grote lijnen van de Koude Oorlog en hij liet zich omringen door tal van specialisten, wier advies hij ook vaak volgde (anders dan president Trump). Hij krijgt nu krediet voor het winnen van de Koude Oorlog, al was dat net na zijn ambtstermijn.
Berlusconi: "Italië leiden zoals een CEO"
Wie nog onder bollende zeilen vanuit de mediasector de politiek binnenstormde, was Silvio Berlusconi. In 1993 gebruikte de Balthazar Boma van AC Milaan en eigenaar van een groot media-imperium zijn bekendheid om als "redder des vaderlands" in het vacuüm te springen toen zowat alle grote partijen in Italië ten onder gingen in corruptieschandalen.
Op dat vlak bracht Berlusconi niet echt verandering, want al snel zat hij verwikkeld in allerlei processen over corruptie en belangenvermenging en seksschandalen. Toch was hij twee decennia lang de spil van de Italiaanse politiek en is hij nog altijd met drie ambtsperiodes de langst regerende naoorlogse premier. Zijn ster is nu echter aan het tanen, want populisten vinden nu elders hun gading, onder meer bij de Lega van de nieuwe ster Matteo Salvini en de Vijfsterrenbeweging van Beppe Grillo. Die laatste partij is overigens ook uit het niets verschenen enkel door de bekendheid van de komiek Grillo, die zelf wel past voor politieke ambten waar hij niets van kent.
Presidenten, gouverneurs en burgemeesters
De lijst bekende gezichten uit televisie en film is nog veel langer, maar wij maken een korte selectie. In het spoor van Ronald Reagan stapte in de Filipijnen de held van schiet- en steekfilms Joseph Estrada in de politiek als senator en tussen 1998 en 2001 was hij ook president van de Filipijnen. Hij behaalde met 40 procent van de stemmen de hoogste score ooit in dat land, maar moest opstappen na volksprotest tegen wanbeleid en corruptie, werd veroordeeld tot 40 jaar cel en kreeg daarna gratie. Sinds 2013 is Estrada burgemeester van de hoofdstad Manila.
De Oostenrijks-Amerikaanse bodybuilder Arnold Schwarzenegger paste in dat plaatje. Vanuit Hollywood werd hij wereldbekend als de krachtpatser in films zoals "Conan, the Barbarian" en "Terminator". De populariteit dreef hem tussen 2003 en 2011 naar twee ambtstermijnen als gouverneur van de staat Californië. Schwarzenegger bleek in de politieke arena echter minder beslagen dan die in Hollywood, al lanceerde hij als Republikein wel een opvallend milieubeleid.
Een laatste bekend voorbeeld van mediabekendheid als basis voor politiek succes is de verkiezing van voormalig cricketster Imran Khan tot premier van Pakistan vorig jaar. Khan doorbrak daarbij het politieke tweestromenland en gaf de traditionele partijen het nakijken. Wel twee kanttekeningen daarbij: hij was duidelijk de kandidaat van het oppermachtige militaire establishment in Pakistan en Khan was na zijn sportcarrière al meer dan 15 jaar actief in de politiek in zijn land, dus een onervaren nieuwkomer is hij niet. Als premier heeft Imran Khan de recente crisis met buurland India overigens vrij goed doorstaan.
Tot slot kunnen we in eigen land niet om de figuur van Walter De Donder heen. De acteur kon zijn rollen bij Studio 100 als "Kabouter Plop", maar vooral als "meneer de burgemeester" in "Samson en Gert" verzilveren toen hij in 2011 verkozen werd als echte burgemeester in Affligem. Hij is dat nog steeds.