Hoe spanningen tussen China en Taiwan wereldeconomie en vooral technologiewereld kunnen lamleggen
Het bezoek van Nancy Pelosi, de voorzitter van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden, aan Taiwan heeft de spanningen tussen China en zijn "afvallige provincie" opnieuw sterk doen opflakkeren. China is aan een reeks van militaire oefeningen begonnen in de regio van Taiwan, een duidelijk signaal naar het eiland én naar de rest van de wereld. Maar hoe zouden wij een confrontatie tussen Taiwan en China kunnen voelen?
U kon er de afgelopen dagen moeilijk omheen: Nancy Pelosi heeft met haar bezoek aan Taiwan heel wat stof doen opwaaien. Nu Pelosi haar rondreis doorheen Azië verderzet, zijn de Chinezen begonnen met militaire oefeningen rond het eiland. Toch heeft China met dat machtsvertoon mogelijk andere bijbedoelingen. Onder het mom van een militaire oefening zou dit een test kunnen zijn voor een blokkade van de Straat van Taiwan, één van de belangrijkste slagaders voor de wereldwijde economie.
De wereld heeft lessen getrokken uit de invasie van Oekraïne door Rusland. De blokkade van de Zwarte Zee heeft een wereldwijd graantekort veroorzaakt, met een grote voedselcrisis tot gevolg. De Straat van Taiwan is één van de belangrijkste routes voor containerschepen ter wereld. Door te dreigen met een blokkade voor die handelsroute, kan China heel wat druk uitoefenen. De wereldeconomie kan zich in de nasleep van de coronapandemie geen crisis veroorloven, vooral nu de industriële productie in de Verenigde Staten hoge toppen scheert en de eindejaarsfeesten in het vooruitzicht liggen.
Waarom is de situatie in Taiwan ook voor ons belangrijk?
Taiwan is op wereldniveau de grootste producent van microchips, de kleine technologische componenten die al onze smartphones, wagens, computers en zelfs pacemakers doen werken. Het Taiwanese bedrijf Taiwan Semiconductor Manufacturing Company (TSMC) is het absolute kroonjuweel van Taiwan en heeft met ruim 53 procent het grootste marktaandeel in de wereldwijde productie van die microchips. Het Zuid-Koreaanse Samsung volgt als tweede met 16,3 procent. TSMC steekt daar dus met kop en schouders bovenuit.
Microchips bezitten, naast het feit dat ze onmisbaar zijn voor de productie van elektronica, ook een enorme geopolitieke macht. Grote economieën zoals China, de EU en de Verenigde Staten zijn erg afhankelijk van die chips. Nu al is er wereldwijd een groot tekort. De grote wereldspelers proberen al een tijdje minder afhankelijk te worden van Taiwan voor die chips.
Voor China verloopt dat niet van een leien dakje. Omdat het land door de Trump-administratie op de blacklist werd geplaatst, kreeg het geen toegang tot enkele essentiële onderdelen voor de productie van microchips. Ook in de Verenigde Staten verloopt de eigen productie moeilijk. Om hoogtechnologische chips te produceren, moet men jarenlang aan onderzoek en ontwikkeling doen. Met zijn monopolie op de productie van de microchips eist Taiwan dus op internationaal vlak heel wat macht op.
Wat zijn de mogelijke gevolgen voor de wereldeconomie?
In een recent interview zei Mark Liu, voorzitter van de TSMC, aan CNN dat bij een militaire actie van China in de Straat van Taiwan of op het eiland zelf "iedereen gaat verliezen". De Straat van Taiwan is één van de belangrijkste handelsroutes voor containerschepen ter wereld. Meer dan de helft van de wereldwijde containertrafiek passeert erdoor, meer dan 80 procent van de grootste schepen vindt haar weg naar de zeestraat.
Daarnaast verbindt de Straat van Taiwan de grootste economieën met elkaar. Een ommetje rond de straat nemen is mogelijk, maar dat verlengt de zeereis met meerdere dagen. Bovendien moeten de schepen dan langs de Filipijnen varen, een regio die geteisterd wordt door zware tyfoons en ander onvoorspelbaar weer.
Nu al merk je in bepaalde technologiewinkels dat sommige producten moeilijk te verkrijgen zijn. Tijdens de coronapandemie steeg de vraag naar technologie enorm en kon de productie van microchips de vraag niet volgen. Vooral de auto-industrie had zwaar te lijden onder dat toenemend tekort. Grote autoproducenten als Ford, Volkswagen en Jaguar waren daardoor gedwongen om fabrieken te sluiten en minder te produceren.
Ook levert de Taiwanese fabrikant TSMC veel chips aan het technologiebedrijf Apple. Elke smartphone bevat een microchip. Ook de productie van iPhones en andere gsm's zou dus in het gedrang kunnen komen. Kortom, militaire actie in Taiwan en in de Straat van Taiwan zou een wereldwijde economische chaos kunnen veroorzaken.
Hoe wil China Taiwan op de knieën dwingen?
Zowel Taiwan als de Verenigde Staten zijn zich meer dan bewust van het strategische belang van de Straat van Taiwan. Officieel behoort de zeestraat tot de internationale wateren, maar China liet recent in juni nog weten dat het dit in twijfel trekt. Het land hoopt al langer de handelsroute bij de Chinese wateren in te lijven. Daarom heeft de VS heel wat militaire basissen in de regio. Grote (vliegdek)schepen liggen klaar om de doorgang te vrijwaren. Op dit ogenblik bevindt er zich een Amerikaanse vloot ten oosten van Taiwan met het vliegdekschip USS Ronald Reagan, een raketkruiser, een destroyer en een amfibisch landingsschip.
Toch is het vrijwaren van de doorgang van de Straat van Taiwan er niet eenvoudiger op geworden. In 1995 probeerden de Chinezen de Straat van Taiwan al eens in te nemen toen de toenmalige president van Taiwan Lee Teng-hui zijn alma mater bezocht in de Verenigde Staten. De VS loste de kwestie op door enkele oorlogsbodems door de zeestraat te sturen. Het Chinese leger is de laatste decennia echter heel wat sterker geworden. De Chinese zeevloot is nu groter dan die van de VS, en alles wijst erop dat de situatie nu niet zo eenvoudig opgelost zou kunnen worden als destijds.
China probeert nu onder het mom van die militaire oefeningen te testen hoe ver het land kan gaan. Taiwan wordt de komende dagen volledig omsingeld door de militaire oefeningen van China, alsof het eiland in een Chinese wurggreep lijkt te zitten. Zelfs tot een tiental kilometer vóór de kust van Taiwan, waarmee het de Taiwanese territoriale wateren overtreedt. Door de oefeningen (met echte munitie) is in principe ook de Straat van Taiwan een no-go zone voor schepen, want rederijen willen liever niet dat hun schepen terechtkomen in een militaire oefening. De oefeningen van de Chinezen zijn dus een slinkse manier om de reactie van de Verenigde Staten af te wachten.
Wat zijn de gevolgen voor de Chinezen?
China heeft zelf behoorlijk wat te verliezen in deze situatie. Eerst en vooral is het land heel erg afhankelijk van de microchips die Taiwan hen levert. Hoewel China al enkele jaren probeert om zelfvoorzienend te worden op gebied van microchips, bezit het land noch voldoende grondstoffen, noch de infrastructuur om zelf voldoende hoogstaande chips te produceren. Een conflict met Taiwan zou dus hoe dan ook een tekort aan chips betekenen voor China.
Maar ook voor andere invoerproducten is China afhankelijk van Taiwan. Dat kan bijna niet anders, want China is de belangrijkste handelspartner van Taiwan. De helft van de Taiwanese export is voor China bestemd. De twee economieën zijn erg met elkaar verstrengeld. Dat betekent dat de Chinezen hoe dan ook in eigen voet schieten als de militaire oefening uitdraait op een de facto blokkade.
Bovendien is het erg waarschijnlijk dat, net als in het conflict tussen Rusland en Oekraïne, de internationale gemeenschap sancties zal nemen tegen China. Ook op dat gebied hebben de Chinezen dus best wel wat te vrezen. Toch gaat de vergelijking met de inval van Oekraïne slechts gedeeltelijk op. De economie van China is vele malen groter dan de economie van Rusland. Toch zou een breuk tussen de economie van de Verenigde Staten en China meer schade toebrengen aan de Chinese economie dan aan de Amerikaanse markten.
Bestaat er een oplossing voor de crisis?
Een directe oplossing voor het conflict is er niet meteen. Volgens China is Taiwan nog steeds een onderdeel van het land, ook al is het nooit onder controle geweest van de communistische Volksrepubliek China. Verwacht wordt dat Xi Jinping de geschiedenis wil ingaan als de leider die het eiland effectief heeft ingelijfd. Hij maakte het Chinese leger de voorbije jaren steeds sterker, inclusief betere wapens en meer militaire oefeningen in de buurt van Taiwan.
De militaire oefeningen die tot zondag zullen duren, zijn de grootste en meest riskante tot nog toe. Het risico op misrekening en escalatie is groot. Hoewel directe militaire actie de Chinezen zelf heel wat pijn kan doen, schrikt dat niet af. Chinezen denken op lange termijn. Ze zijn gerust bereid om zichzelf pijn te doen voor de 'goede zaak'. Dankzij het nationalistische beleid van Xi Jinping wordt die koers getolereerd door de Chinese bevolking.
Wat zowel China als andere landen kunnen doen om een globale technologiecrisis te vermijden, is om zelf microchips te produceren. Dat is echter een proces dat meerdere jaren in beslag neemt. Heel wat onderzoek en ontwikkeling gaat aan de productie van microchips vooraf. Het zou jaren duren eer men kwalitatieve chips kan produceren die aan het niveau tippen van de Taiwanese conglomeraat. In de EU zou dat bijvoorbeeld pas tegen het jaar 2030 mogelijk zijn.
China speelt het dus heel slim. Het land maakt handig gebruik van de situatie om onder het mom van militaire oefeningen te kijken of ze een blokkade van de Straat van Taiwan voor elkaar krijgen. En misschien nog belangrijker, ze willen zien of de Verenigde Staten met militaire actie durven te reageren.
De Chinezen weten dat hun moment nu hoogstwaarschijnlijk nog niet is aangebroken. Chinezen nemen hun tijd, het is een geduldig volk. Een ware clash kunnen ze nu misschien nog niet winnen, maar speldenprikken kunnen ze wel al uitdelen, uit weerwraak. Of zoals de bekende Chinese militaire strateeg Sun Tzu ooit zei: "Hij die zal winnen, weet wanneer hij moet vechten en wanneer hij juist niet moet vechten."