VN: "Afrikaanse economische migranten zijn geen armoezaaiers, integendeel"

Haya uit Mali (foto boven) ging zijn broers achterna naar Spanje. Hij was amper 17 en kwam in een centrum voor minderjarigen terecht. Maar na drie jaar moest hij gaan werk zoeken en dat was niet gemakkelijk in de economische crisis. Hij verloor zijn wettelijke status en ging fruit plukken samen met zijn broers. "Als ik mijn droom zou kunnen waarmaken, dan zou ik gaan studeren, een kleine onderneming opzetten en daarna terugkeren naar Mali met wat ik hier geleerd heb." 

Haya is een van de 2.000 Afrikanen die de onderzoekers van UNDP voor hun rapport "Scaling Fences. Voices of Irregular African Migrants in Europe" hebben gesproken. Ze komen uit 38 landen en zijn naar 13 Europese landen geëmigreerd. Ze waren gemiddeld 24 jaar oud toen ze de reis maakten. 85 procent kwam uit een stedelijke omgeving en 57 procent had de middelbare school afgemaakt.

De helft van alle ondervraagden zei dat ze waren vertrokken ondanks het feit dat ze een job hadden. Het hield hen niet tegen om toch naar Europa te gaan om een betere toekomst te zoeken. Hun familie en vrienden hadden velen van hen financieel geholpen om de gevaarlijke onderneming aan te vatten.

Dat het gevaarlijk is om naar Europa te komen op een irreguliere manier, schrikte niemand af. Slechts twee procent van wie wist wat hem of haar te wachten stond, besliste om de tocht door de woestijn en over zee niet te maken. (lees voort onder foto)

UNDP noemt de economische migranten uit Afrika de slachtoffers van de ongelijke groei van hun land. Veel Afrikaanse landen zijn erop vooruitgegaan de voorbije decennia en daardoor hebben de jongeren een redelijke scholingsgraad verworven.

Maar het is niet genoeg om te voldoen aan hun capaciteiten en aan hun toekomstbeeld dat ze intussen hebben leren kennen via (sociale) media. "Vooral die jongeren botsen tegen een glazen plafond", zegt Mohammed Yahya, de hoofdauteur van het rapport (zie onder). "Ze voelen zich ook gefnuikt door het gebrek aan politieke ruimte. Veel regimes zijn nog erg paternalistisch, en de jongeren hebben geen vertrouwen in de instellingen. "

Wie in Europa belandt, is er minder goed aan toe dan in zijn thuisland. Daar hadden ze een dak boven het hoofd en waren ze bijvoorbeeld verkoper, bouwvakker of werkten ze in een restaurant.

In Europa is 11 procent van de irreguliere migranten dakloos, 36 procent woont in een soort van kamp of shelter. Hier zijn ze poetshulp, huishoudster, groenteplukker of prostituee, zoals Vivian (foto boven), die naar haar tante in Spanje werd gestuurd en die ze moest uitkopen door mee te draaien in haar prostitutienetwerk. 

Ondanks die lagere jobs verdienen de migranten hier toch nog veel meer dan dat ze in hun thuisland zouden verdienen. Dat beweegt velen ertoe om de hele onderneming als een economische investering te zien. Vier op de vijf migranten sturen het geld dat ze hier verdienen meteen voor het grootste deel naar huis, naar hun familie. 

Terugkeren is alleen een optie voor wie hier op een legale manier het nodige inkomen en status heeft bereikt. Vele anderen willen niet terug uit schaamte, omdat ze niet geslaagd zijn in de opzet van hen en hun familie. Sommigen willen of kunnen niet terug omdat ze geen geld of documenten hebben of ook wegens slecht bestuur en gebrek aan economische perspectieven in Afrika.  

Tegelijk heeft de Europese Unie de voorbije jaren steeds meer ingezet op de versterking van haar buitengrenzen en heeft ze veel geld gestopt in ontradings- en terugstuurcampagnes. 

Volgens het rapport van UNDP is dat niet de juiste aanpak. "Jongeren laten zich niet afschrikken door hekken en zolang de omstandigheden in hun thuisland niet zijn verbeterd, zullen ze ook niet willen teruggaan", zegt Mohammed Yahya van UNDP.

Hij begrijpt dat de angst bij de bevolking een negatieve perceptie voor irreguliere migranten heeft gecreëerd. "Dat kan alleen worden opgelost door legale en circulaire arbeidsmigratie", zegt hij. Yahya hoopt dat de nieuwe Europese Commissie op een andere manier het migratievraagstuk zal aanpakken, met meer politieke moed en een andere framing. 

UNDP is er zich van bewust dat de globalisering en economische groei niet voor iedereen vooruitgang heeft opgeleverd. Inclusieve groei is ook hier voor velen nog altijd een toverwoord. De VN-organisatie begrijpt ook dat veel Europese burgers zich uit frustratie van de politiek hebben afgewend of zijn meegesleept in een extreemrechts discours. Dat discours veranderen ziet het als een belangrijke opdracht voor de beleidsmakers. 

Maar ook Afrika moet veel meer dan nu beseffen dat het zijn toekomst in de weegschaal gooit als het zijn jongeren niet meer kansen biedt. Corruptie, kleptocratie, ongelijke groei... "Ook veel Afrikaanse leiders moeten inzien dat ze hun jongeren beter zouden koesteren in plaats van hen te doen vertrekken."

Helen uit Nigeria leeft in Italië. Soms voelt ze zich aanvaard, soms voelt ze zich een vreemdeling. "Mijn grootste zorgen zijn de barrières om echt te kunnen integreren in de Italiaanse maatschappij. Maar dat zijn allemaal tijdelijke situaties. Ik ben voorbestemd voor grotere dingen in het leven. En ik weet dat ik mijn doel zal bereiken."