Britse kandidaat-premiers Johnson en Corbyn voor het laatst in debat: waarom de keuze tussen de twee verscheurend is

Voor wie zat te popelen op zijn stoel: de winnaar van het debat was premier Boris Johnson. Volgens een peiling van YouGov haalde hij het met 51 tegen 49 procent. Maar ook het debat zelf leverde geen verrassingen op. Geen enkele vraag van het publiek kreeg een van beiden onderuit, geen enkel standpunt was opmerkelijk of nieuw, niemand maakte een beschamende uitschuiver. De enige "smoking gun", een document over de impact van de brexit op de grensformaliteiten aan de Noord-Ierse grens, dat Jeremy Corbyn uit zijn binnenzak haalde, werd door Boris Johnson met een kwinkslag weggelachen. 

Waarom was het debat dan wel belangrijk? Omdat een van deze twee heren straks de nieuwe Britse regering zal leiden. De nieuwe premier staat voor enorme uitdagingen. Hij moet de brexitchaos oplossen, de sociale problemen en de onveiligheid aanpakken en vooral opnieuw vertrouwen inboezemen bij de Britse kiezers. Wie is daarvoor de geknipte persoon? 

(Bekijk hieronder een paar fragmenten uit het debat en lees verder onder video)

De tijdsaanduidingen in dit debat waren cruciaal. Drie jaar na het referendum over de uitstap uit de Europese Unie staat het Verenigd Koninkrijk nergens. Er is geen meerderheid voor het brexitplan van de Conservatieve regering, er is niet gestemd voor een tweede referendum, de kansen op een uitstap zonder akkoord zijn even groot als die op een afwijzing van de brexit.

De twee kandidaat-premiers goochelden met de tijdsmarges dat het een lieve lust was. "Met mij aan de macht zal het snel gaan", beloofde Johnson. De brexit is voor hem ovenklaar. "Nog even het juiste kruisje zetten en we zijn zo de Europese Unie uit.." 

"Dan begint het pas", voorspelt Jeremy Corbyn, "het zal zeker zeven jaar duren voor een handelsakkoord met de Verenigde Staten rond is." Waarop hij te horen kreeg dat een Labourregering het lange wachten op een akkoord nog meer op de lange baan zou schuiven. Tijd, tijd en nog eens tijd: heeft de Britse kiezer door dat de werkelijkheid veel complexer is dan hem of haar wordt voorgeschoteld? En hebben zij die er zich van bewust zijn de democratische macht om de optie te kiezen die hen het best uitkomt?  

De twee kandidaat-premiers zouden in normale omstandigheden argumenten te over hebben om de kiezers te overtuigen van hun standpunt. Corbyn kan de kaalslag van het besparingsbeleid van de voorbije Conservatieve regeringen aanklagen, met schrijnende toestanden in de welzijnssector, de ziekenzorg en de huisvesting. Dat heeft hij in het debat trouwens vrij overtuigend gedaan, vindt de BBC factchecker. Johnson kan stabiliteit beloven en investeringen in de digitale revolutie en de kennismaatschappij. Dat deed hij ook, maar zijn cijfers gingen voorbij aan de meeste haalbaarheidsstudies.  

Maar de brexitkoorts heeft de traditionele kaarten helemaal door elkaar geschud. Migratie en euroscepticisme doen zelfs de meest vuurrode Britten twijfelen aan een stem voor Labour. In het andere kamp kijken gematigde Conservatieven met afschuw naar de populistische capriolen van Johnsons spindokter Dominic Cummings en het strategische bondgenootschap met de Brexitpartij van Nigel Farage. Die trekt op belangrijke plaatsen zijn kandidaat terug om toch maar de brexit te kunnen doen slagen.  Als Johnson het haalt, zal dat voor een stuk dankzij Farage zijn. 

De twee partijleiders zijn in een positie gedreven die veel kiezers in verwarring brengt. Bij Johnson sloeg de beloftenteller gisteravond op hol. Hij beloofde voor minstens 180 miljard euro te investeren in onderwijs, gezondheidszorg, infrastructuur,... zodra de brexit rond is. 

Jeremy Corbyn slaagde er moeilijk in om de overoptimistische beeldvorming van Johnson te doorprikken. Hij zat zelf te veel vast in zijn ongemakkelijke spagaat over de brexit. "Labour is neutraal, zorgt binnen de drie maanden voor een nieuwe deal met Europa en zal die dan na zes maanden opnieuw voorleggen aan de kiezer." Deze positie om voor een tweede referendum te gaan, klinkt meer respectvol dan een "alles of niets" van de Conservatieven (desnoods een no deal-brexit) of van de Liberaaldemocraten (geen brexit). Maar in volle kiescampagne en zeker in deze chaotische tijd willen kiezers duidelijke, onderbouwde standpunten.

Deze twee leiders werden al meteen na het debat door andere partijen afgekraakt. "Twee oninspirerende mannen", klonk het laconieke oordeel van de Schotse premier en SNP-leider Nicola Sturgeon.  Voor het debat hadden twee oud-premiers, John Major (Conservatieven) en Tony Blair (Labour) nog eens de oproep gedaan om niet voor hun eigen kandidaten te stemmen. Het lijkt erop alsof de kiezers na dit debat de keuze moeten maken voor de premier van het minste kwaad in plaats van die voor de meest aantrekkelijke staatsman. (lees voort onder foto)

"Waarom mocht Jo Swinson (tweet onder) van de Liberaaldemocraten niet meedoen aan het debat als kandidaat-premier?" Die vraag werd in de aanloop naar het debat wel eens gesteld.  De Libdems staan in de peilingen derde, weliswaar op een grote afstand van de eerste twee partijen. Door het kiessysteem hadden ze alleen met een Remain-coalitie kunnen doorbreken, maar het water met Labour was te diep. De enige kans voor Swinson is dat ze met genoeg stemmen een absolute meerderheid kan voorkomen. 

Hetzelfde verhaal voor de Green Party van Caroline Lucas (zie tweet onder).  De Schotse nationalisten zullen het met Nicola Sturgeon - nog een vrouw! - in Schotland uitstekend doen, maar opnieuw zal dat in de zetelverdeling weinig verschil maken, al zal Sturgeon wel een nieuw referendum steunen in ruil voor een nieuw referendum over de onafhankelijkheid van Schotland.  (lees voort onder tweets)

Zal de Britse jeugd nog meer dan in 2018 en in 2016 het tweepartijensysteem afknabbelen? Zullen de gefrustreerde ouderen en kansarmen behoudsgezind stemmen of radicaal of helemaal niet? Brengen de Schotse nationalisten de regering mee ten val? Hoeveel stemmen zal de Brexitpartij halen? Het plaatje is nog heel onduidelijk en verrassingen zijn niet uit te sluiten. Intussen hebben Boris Johnson en Jeremy Corbyn hun laatste confrontatie voor de schermen gehad. Zij kunnen vandaag opnieuw gaan campagne voeren. Op 12 december moeten de Britse kiezers het zelf doen: een verscheurende keuze maken. Of geen keuze maken.

Op het einde van het debat mochten Johnson en Corbyn nog even de kiezer rechtstreeks toespreken. Bekijk hier die beelde én de reportage uit "Het journaal."