Ook 2016 duurt een seconde langer

Tempus fugit, maar dit jaar toch net iets minder snel dan gewoonlijk. Net als vorig jaar zal 2016 immers 1 seconde langer duren, zo meldt de US Naval Observatory en bevestigt Jan Cuypers van de Koninklijke Sterrenwacht.

De oorzaak is het verschil tussen de manier waarop de mens tijd meet en het tempo waarop de aardbol rond zijn as draait. Dat eerste gebeurt aan de hand van atoomklokken die een dag heel precies in 24 uren van 60 minuten van elk 60 seconden indelen.

De aarde is echter minder nauwkeurig, onder meer door de getijden als gevolg van de zwaartekracht van de maan. Dit vertraagt de omwentelingssnelheid van de aarde, gemiddeld tussen 1,5 en 2 milliseconden per dag.

Met andere woorden: de aarde is net iets trager dan de atoomklokken. Na verloop van tijd loopt dit verschil op. Opdat de atoomtijd nauwkeurig op het werkelijke ritme van de aarde zou blijven tikken, is daarom af en toe een schrikkelseconde nodig.

Op 1 juli vorig jaar is zo'n schrikkelseconde aan de tijd toegevoegd. Op 31 december van dit jaar gebeurt dat opnieuw. Om 23 uur, 59 minuten en 59 seconden duurt het dan twee seconden vooraleer de klok middernacht slaat. Tenminste: volgens de Coordinated Universal Time (UTC). België bevindt zich in de tijdszone UTC+1 waardoor de schrikkelseconde bij ons op 1 januari 2017 om 0 uur 59 minuten en 59 seconden valt.

Het systeem van schrikkelsecondes is voor het eerst in gebruik genomen in 1972. Sindsdien is met de regelmaat van de klok een schrikkelseconde aan de tijd toegevoegd. Meestal gebeurt dat elke paar jaar, soms in twee opeenvolgende jaren zoals nu. De laatste keer dat dit laatste het geval was, was in 1998.

Schrikkelsecondes lijken misschien banaal, maar ze zijn wel nodig om de tijd bij de tijd te houden. Zonder dit systeem zou het verschil tussen de atoomtijd en het ritme van de aarde in 2100 al twee tot drie minuten bedragen. Tegen 2700 zou dat al een half uur zijn.

Toch bestaat onder wetenschappers veel onenigheid over het nut van schrikkelsecondes. Ze brengen bijvoorbeeld allerlei elektronicasystemen en computers wereldwijd in de war omdat die (letterlijk) op de seconde berekend zijn. Zo veroorzaakte een schrikkelseconde in 2012 nog grote problemen op de websites van Foursquare, LinkedIn, Yelp en Gawker.

Op een internationale conferentie eind vorig jaar over deze kwestie hebben wetenschappers geen consensus bereikt. Nieuw onderzoek moet de zaak tegen 2023 beslechten. Tot dan blijft het systeem van de schrikkelseconde bestaan.

Een schrikkelseconde heeft niks te maken met een schrikkeldag. Die laatste valt om de 4 jaar op 29 februari en dient om onze tijdrekening aan de werkelijke omwenteling van de aarde rond de zon aan te passen. Een schrikkelseconde dient om onze tijdrekening aan de werkelijke omwenteling van de aarde rond zijn eigen as aan te passen.