Werk dat bijen wereldwijd doen, is 179 miljard dollar waard

Bijen zijn de bestuivers van de bloemetjes in de fruit- en groentensector, dat weten we. Maar in feite gaat het over veel meer. “Bijen zijn maatschappelijk gesproken vooral belangrijk voor de bevruchting van de bloemen,” zegt Chris Dauw, voorzitter van de Vlaamse imkersbond. “Alle planten die bevrucht worden via stuifmeel zijn gebaat met de bij.”

Vooral fruit maar ook andere groenten zoals courgettes, paprika's, avocado’s worden bevrucht door de bij. Ook koffie, zonnebloemolie en mosterd zou niet meer op dezelfde schaal kunnen verbouwd worden als de bij er niet meer bij zou zijn.

De mens maakt dankbaar gebruik van de ecosysteemdiensten van de bij. Om dat in stand te houden, is er een rijke habitat nodig met stuifmeel- en nectarbronnen. Honingbijen zijn een indicator voor ons leefmilieu. Ze vertellen niet alles, maar hebben wel een signaalfunctie. 

“Het is niet alleen de honingbij die voor de bestuiving zorgt, “zegt Dauw, “er zijn ook andere insecten zoals hommels, solitaire bijen en andere dieren, maar de bij is daarbij wel de hoofdrolspeler.”

Het is dus geen goed nieuws dat in 2013 meer dan 34 % van alle bijenvolken in Europa de lente niet haalde.

“De bijen hebben het al vele jaren moeilijk,” zegt Chris Dauw. “In feite zijn er drie bronnen van bedreiging voor onze bijen. De Varoamijt is de grootste bedreiging. Die zorgt ervoor dat de bijen -als je er niets aan doet - na twee jaar allemaal dood zijn."

"De tweede bedreiging is de omgeving waar veel minder dan vroeger nuttige bloemen staan. Dat komt onder andere door onze monoculturen. Onkruid, bijvoorbeeld, dat ook in bloei komt en voor diversiteit zorgt, wordt bestreden of onderdrukt. En ten derde zijn er allerlei chemische producten. En dat heeft Europa vandaag aangepakt. Wij zijn daar blij mee.”

“De bijen hebben voedsel nodig, nectar," legt Chris Dauw uit. "Met de nectar krijgen de bijen ook de scheikundige producten binnen. En die hebben een negatief effect op hun gezondheid, op die van de jonge bijtjes en op de hele kolonie. Die hele kolonie sterft dan af of wordt erg verzwakt. Ook een zwakke kolonie brengt voor de landbouw niets meer op.”

“Misschien sterven bijen niet meteen van de chemicaliën maar die producten zorgen wel voor een verzwakking van de bij en van de kolonie, waardoor bijvoorbeeld de Varoamijt veel harder kan toeslaan.”
 

De schade die het uitsterven van de bijen zou teweegbrengen is astronomisch. De Verenigde Naties schat in haar United Nations Environment Programme, op basis van cijfers van het FAO (Food and Agriculture Organisation), dat van de 100 teelten die wereldwijd zorgen voor 90 procent van het voedsel, er 71 zijn die door bijen bestoven worden.

In hetzelfde rapport staat dat van de 284 teelten die in Europa zorgen voor voedsel, er 84 procent is dat bijen of andere bestuivers nodig heeft. 4.000 teeltrassen bestaan maar omdat ze door bijen bestoven worden. Als de bijen wegvallen, overleeft ook de variëteit niet. 

De waarde per ton van gekweekte planten die moeten bestoven worden, ligt gemiddeld 5 keer hoger dan die van teelten die niet van insecten afhankelijk zijn.

Uit Duits onderzoek blijkt dat als we kijken naar de productie in gewicht,  het percentage van planten die bestuivers nodig hebben "slechts" 60% is. Dat komt omdat aardappelen en graangewassen zoals maïs, rogge, haver, rijst en aardappelen die in grote hoeveelheden gekweekt worden, geen insecten nodig hebben voor bestuiving. Granen zijn windbestuivers. Van aardappelen worden de knollen onder de grond geoost.

De Universiteit van Wageningen in Nederland berekende dat het volledig wegvallen van de insecten, de wereldvoedselproductie met zo’n 10 procent zou doen dalen. Bovendien zou daardoor het aanbod sterk verschralen en er een tekort aan vitaminen en mineralen dreigen omdat die vooral te vinden zijn in voedsel dat door insecten wordt bestoven.

Onderzoekers van de UGent becijferden 15 jaar geleden al de economische waarde van het werk dat bijen wereldwijd doen op 179 miljard dollar. Een astronomische bedrag. We kunnen de bijen maar beter koesteren. 

Voor België werd het werk van de bij geschat op een waarde 472 miljoen. Dat was meer dan de totale waarde van onze productie van tarwe en aardappelen en plaatst de bijen op de 4de plaats als belangrijkste "hoevedier". Na koeien, varkens en gevogelte.

Bloemen en bijen: in de fruitstreek van Haspengouw helpen de bijen om de fruitbomen te bestuiven.