Videospeler inladen...

Israëlische nederzettingen niet langer illegaal voor VS, wat nu? "Amerikanen ondergraven vredesproces"

De Verenigde Staten beschouwen de Israëlische nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever niet langer als illegaal. Dat maakte de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo gisteren bekend. Met die uitspraak dropt de administratie van president Donald Trump alweer een spreekwoordelijke bom op het internationale toneel. Wat wordt er bedoeld met de Israëlische nederzettingen en wat zal de impact zijn van de beslissing van de VS? Vijf vragen en vijf antwoorden van Midden-Oosten-expert Rudi Vranckx.

analyse
Rudi Vranckx
Rudi Vrancks is journalist bij VRT NWS, gespecialiseerd in conflictjournalistiek.

1. Wat zijn de Israëlische nederzettingen?

In 1967 won Israël de Zesdaagse oorlog tegen zijn Arabische buurlanden. Verschillende gebieden werden daarna door Israël bezet, onder meer de Sinaïwoestijn en de Golanhoogte. Ook de Westelijke Jordaanoever en Oost-Jeruzalem zijn zulke bezette gebieden. Daar hebben ongeveer 600.000 Israëli's zich gevestigd in 140 nederzettingen.

Na de oorlog werden verschillende VN-resoluties aangenomen, waarbij de door Israël bezette gebieden als pasmunt in het vredesproces werden gebruikt. Zo werd bijvoorbeeld de Sinaïwoestijn teruggegeven in de vredesonderhandelingen met Egypte. Ook uit de Gazastrook trokken de Israëli's zich eerder al terug.

Maar dus niet uit de Westelijke Jordaanoever, Oost-Jeruzalem en de Golanhoogte. Door het oprichten van nederzettingen in het gebied, waardoor Israël voet aan de grond houdt, komt het vredesproces - dat al decennia lang aansleept- in het gedrang. De Palestijnen zijn fel gekant tegen de nederzettingen, omdat die volgens hen deel uitmaken van hun rechtmatig grondgebied. De aanwezigheid van de Israëli's maakt het organiseren van zo'n staat onmogelijk, zeggen ze.

2. Waarom zijn de nederzettingen in strijd met het internationaal recht?

Volgens de Verenigde Naties en het Internationaal Strafhof zijn de nederzettingen illegaal, omdat het volgens de conventie van Genève uit 1949 verboden is dat een land zijn eigen bevolking verplaatst naar een gebied dat het bezet. Israël pareert dit argument door te zeggen dat het gebied niet echt bezet is, en dat het gebied van de Westelijke Jordaanoever niet veroverd is op een soevereine staat. De Israëli's - en met hen de Angelsaksische, Europese, ... landen - erkennen Palestina namelijk niet als een onafhankelijke staat. 

Elk woord telt in het internationaal recht

Rudi Vranckx, expert Midden-Oosten bij VRT NWS

"Er is ook al decennialang discussie over dit probleem", legt Rudi Vranckx uit. "In het internationaal recht wordt dit ook vaak een discussie over terminologie. Gaat het over "gebieden" of "bezette gebieden" in resolutieteksten? Elk woord telt in het internationaal recht."

Palestijnse manifestanten na een anti-Israël betoging op de Westelijke Jordaanoever, dicht bij een Joodse nederzetting, 16 november 2019.
AFP or licensors

3. Wat hebben de Amerikanen nu gezegd?

Gisteren zei de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo dat de Verenigde Staten van Amerika "de nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever niet per se in strijd vinden met het internationaal recht". Dit standpunt is een breuk met het standpunt van de vorige Amerikaanse president Barack Obama, die altijd veel kritischer was voor de Israëlische nederzettingen. De voorganger van Pompeo, John Kerry, liet geen twijfel over de zaak en noemde de nederzettingen onwettig.

Pompeo argumenteerde dat de VS al tientallen jaren niet consequent is in zijn mening over de nederzettingen. "Daar heeft hij ergens wel een punt", zegt Rudi Vranckx. "Onder president Jimmy Carter in 1978 waren de nederzettingen illegaal voor de VS. Daarna volgde Reagan, die het standpunt van de VS versoepelde: hij noemde de nederzettingen "niet legitiem", maar dus ook niet onwettig." Wat de administratie van Trump nu doet is, zoals op vele andere vlakken, een totale breuk met het beleid van Obama.

4. Wat betekent de uitspraak van Pompeo voor het vredesproces?

Met dit nieuwe standpunt van de VS lijkt het vredesproces tussen Israël en de Palestijnen volledig ondergraven. "Een van de belangrijkste pilaren van het vredesakkoord tussen Israël en Palestina van 1993, namelijk het ruilen van land voor vrede, heeft de VS nu weggeslagen. Welke gebieden kunnen er nu nog geruild worden, als de VS zegt dat de nederzettingen van Israël toegestaan zijn?", aldus Rudi Vranckx.

Eens je het internationaal recht wegneemt, met welke middelen zitten de Palestijnen dan nog aan tafel?

Rudi Vranckx, expert Midden-Oosten bij VRT NWS

De Verenigde Staten, die eigenlijk een bemiddelaarsrol hebben in het conflict tussen Israël en Palestina, hebben nu een partij volledig gelijk gegeven. Israël staat militair sterker, de Palestijnen zijn de zwakkere speler, maar verschuilen zich achter het internationaal recht, legt Vranckx uit. "Eens je dat internationaal recht wegneemt, met welke middelen zitten de Palestijnen dan nog aan tafel?"

"De logica van Pompeo steunt op deze ongelijke machtsverhouding", zegt Vranckx. "Laten we een nieuw Midden-Oosten creëren en oplossingen zoeken op basis van de werkelijke situatie op het terrein, denkt de minister van Buitenlandse Zaken van de VS. Tot nog toe heeft die tactiek wel weinig uitgehaald."

5. Hoe past deze wending in de houding van Trump tegenover Israël?

Onder het bewind van Trump is er al vanaf het begin meer steun voor de Israëlische premier Benjamin Netanyahu. Een ander sleutelmoment in dit beleid kwam er in 2017, toen de VS Jeruzalem als hoofdstad van Israël erkende. 

In 2018 verplaatsten de Amerikanen ook hun ambassade van Tel Aviv naar Jeruzalem. Ook dit was een erg controversiële beslissing, geen enkel land heeft de Verenigde Staten hierin gevolgd, behalve Guatemala en Honduras. In maart van dit jaar erkende Trump dan weer de Golanhoogte als Israëlisch grondgebied, een strategisch interessante hoogvlakte die Israël veroverde op Syrië, ook tijdens de Zesdaagse oorlog van 1967. Ook dit was een omstreden zet van Trump.

Het is een vreemd moment om deze beslissing te nemen

Rudi Vranckx, expert Midden-Oosten bij VRT NWS

"Het is ook een vreemd moment om deze beslissing te nemen", zegt Rudi Vranckx. "Israël kampt met een interne politieke crisis: er is geen regering en Netanyahu kan misschien zelfs aangeklaagd worden (voor onder meer fraude en omkoping). Het kan zijn dat het land er binnenkort politiek weer helemaal anders uitziet."

Beluister hieronder het gesprek met Rudi Vranckx in "De Ochtend" op Radio 1.

Videospeler inladen...

"Terzake" sprak met Ilan Baruch, voormalig ambassadeur van Israël in Zuid-Afrika, en Ashraf Al-Ajrami, voormalig minister van de Palestijnse Autoriteit. Hoe kijken zij naar deze evolutie kijken. Bekijk hier de reportage:

Videospeler inladen...

Meest gelezen