AFP or licensors

"Met deze shocktherapie zetten we een stapje in de goede richting": deze denkers blikken vooruit naar de tijd na corona

Welke wereld krijgen we nadat dit vermaledijde virus is uitgewoed? Wat leren we zelf uit deze crisis? Artsen, schrijvers, filosofen, psychologen, acteurs, historici kijken met verbazing rond Ć©n blikken voorzichtig vooruit in de #coronatalks van Canvas.

In uw "kot" blijven wakkert de creativiteit aan, zoveel is wel duidelijk. Ook in het hoofd. Iedereen stelt zich vragen, gaande van praktische beslommeringen als "hoe maak ik een eigen mondmasker" tot Grote Vragen als "hoe zal het leven er voortaan uit zien".Ā Ā 

Canvas online riep de hulp in van filosofen en andere wijze mensen, die hardop nadenken over kwesties als: zorgt de coronacrisis voor blijvende verandering?Ā Wat leren we eruit? Wie betaalt de rekening? Of waarom lukt nu wel voor een virus, wat niet lukt voor het klimaat?Ā 

Je kan de denkers horen en zien denken in een hele reeks video's. Dit zijn enkele inzichten uit de reeks #coronatalksĀ op VRT NU:

De oude krachten staan klaar om ons weer aan het werk te jƔgen

Acteur Peter De Graef noemt zichzelf een optimist. "Er zit een positieve richting in de geschiedenis, hoewel wijzer worden altijd pijn doet. Maar met deze shocktherapie zetten we wel een stapje in de goede richting." Voor De Graef is dat een wereld die niet enkel inzet op economische groei en winst. "We hebben landbouw, zorg, onderwijs nodig. Maar al de rest missen we toch niet? We missen enkel mekaar." De Graef vreest wel dat de "oude krachten klaar staan om ons weer aan het werk te jƔgen. Om ons te verleiden: straks kun je weer met vakantie!".

Voor Peter De Graef zal de echte transitie in onszelf moeten gebeuren, en moeten we ons ego wat opzij zetten. De Graef mediteert maar liefst vier uur per dag en zendt die sessies ook uit via Facebook. "Absurde slow tv," lacht hij. Maar wel belangrijk. "We zijn vergeten hoe we met niks omhanden stil kunnen zitten." Hoewel een half uur stevig sporten het nodige tegengewicht biedt.

Tegen het brandende verlangen naar sociaal contact steken sociale media maar lauw af

Spoedarts en psychotherapeut Alain Mahjoub is zelf hersteld van Covid-19 - hij isoleerde zich een tijd samen met zijn gezin - en is alweer aan de slag. "Dit zet je met beide voeten op de grond, dit maakt je klein en nederig," zegt hij. Hij is verrast door de snelheid en de besmettelijkheid van het coronavirus. Zijn werk wordt er fel door beĆÆnvloed: "Normaal haal ik het meeste plezier uit de verbinding met de patiĆ«nt en dat is met alle beschermingsmaatregelen nu onmogelijk."

"Onze human nature is verlangen naar elkaar," zegt Alain Mahjoub, die in zijn recente boek "Jij bent, dus ik ben" nog stelde dat elke mens elke dag zeven concrete contacten nodig heeft. Het zou mooi zijn als die verbondenheid structureel wordt ingebed in de samenleving, ook in de economie, hoopt Mahjoub.Ā Ā 

Dit gaat over loslaten

Barbara Raes, specialiste in nieuwe rituelen, noemt deze periode een "collectief rouwproces over een situatie die aan het veranderen is" met alle bekende stadia van rouw: ontkenning, kwaadheid, verdriet, aanvaarding... "Dit gaat over loslaten", vindt Raes. "We hebben in een recordtempo getoond dat het anders kan. Hopelijk is anders ook beter. We moeten ons bijvoorbeeld herverbinden met de natuur." Haar tip voor de lockdownblues: "Doe elke dag een lepeltje mildheid in je ochtendkoffie."

We zien nu verbanden waar we anders aan voorbijgaan

Eva Meijer isĀ beeldend kunstenaar, filosoof, schrijver en singer-songwriter.Ā  Deze crisis gaat over verbondenheid, vindt ook zij. De mens is geen uitzondering in de natuur, maar hangt nauw samen met andere dieren en met het grotere geheel. Hoe we daar nu mee omgaan is een oefening voor de klimaatramp die ons te wachten staat. Maar voor u nog depressiever wordt: Eva Meijer vindt het wel positief dat we in zeer korte tijd in staat zijn om ons gedrag te veranderen, als het moet. En dat we troost vinden. In muziek of in "de koolmezen in de tuin."Ā 

Sterven van de honger of sterven van corona?

Magaly Rodriguez Garcia, historica aan de KU Leuven, huivert van de rampzalige toestand in haar geboorteland Ecuador, waar lichamen van slachtoffers op straat bleven liggen.Ā  "De arme bevolking in de informele sector kan het zich niet permitteren om thuis te blijven. Ze staan voor een onmogelijk dilemma: kiezen tussen sterven van de honger of van corona." Iets wat de historica ook ziet gebeuren bij sekswerkers in ons eigen land.

Als geschiedkundige herkent Rodriguez Garcia het fenomeen dat "een crisis zich schrikwekkend snel kan voordoen. Maar anderzijds hebben we als mensheid ook de capaciteit om snel herop te bouwen." De globalisering is een feit; het heeft geen enkele zin om je achter nationale grenzen terug te plooien, zegt ze.Ā 

Tot slot nog deze bedenking van een thuiswerkende docent hoger onderwijs: "We kunnen duidelijk functioneren met veel minder vergaderingen." En een tip: "gebruik deze tijd zonder urgentie om vragen te stellen. Durf te vragen. Te beginnen met: hoe gaat het met jou?"Ā 

Er komen sowieso grondige verschuivingen

Burgeractivist Thomas Goorden blijft positief. "Mensen hebben altijd voor elkaar gezorgd. Er is meer solidariteit dan hamstergedrag." Toch vreest hij voor mensen die al voor de crisis moeilijkheden hadden en nu achter gesloten deuren lijden. "Je zal maar in armoede leven of een angststoornis hebben."

Thomas Goorden gebruikt deze tijd om na te denken over een nieuw geldsysteem, dat niet langer is gebaseerd op schulden maken.Ā  Want, zegt hij, de periode na een crisis biedt mogelijkheden, zoals er na de Tweede Wereldoorlog werk werd gemaakt van universele mensenrechten.

In quarantaine is de verbeelding vrij

Wiskundige en filosoof Jean-Paul Van Bendegem, emeritus hoogleraar aan de VUB, is aangenaam verrast door de creativiteit van al wie binnen zit. "Beren aan het raam voor de kinderen, dat is de verbeelding aan de macht, zoals in mei '68." Hij hoopt dat er "heel veel blijft hangen".

Het stoort Van Bendegem wel dat er in oorlogstermen over het coronavirus wordt gesproken. "Voor je het weet is het cultuur tegen natuur, terwijl de mens onderdeel is van een groter geheel. We moeten dit virus vooral heel goed leren kennen. "Ā Als wiskundige is hij verheugd over de vele grafieken en curves die we tegenwoordig onder ogen krijgen, hoewel "wiskundigen het ook niet weten. De toestand is dramatisch, maar we leren veel bij."

Dit is een kostbaar moment

Classica Nadia Sels (UGent) wijst er op dat het woord "crisis" van het Griekse "krinein" komt, dat "kiezen" betekent. Ze vindt dit een moment om veel vanzelfsprekendheden tegen het licht te houden. Ook uit het toneelstuk "Oedipus Rex" - dat zich afspeelt tijdens een pest-epidemie in Thebe - haalt ze levenswijsheid, met name dat het "onmogelijk is om alles onder controle te houden." En terwijl ze het huis permanent deelt met twee kleine kinderen geeft Sels nog deze bedenking mee: "Gezondheid is breder dan het fysieke inzetbaar zijn. We moeten nadenken over wat waardevol leven en waardevol sterven is."Ā 

Correctie op het luxueuze leven

Filosoof en psychiater Damiaan Denys, aan het werk aan de Universiteit van Amsterdam, is zoals Friedrich Nietzsche van mening dat "wat je niet doodt je sterker maakt." Hij ziet deze crisis ondanks alles toch als iets positiefs, omdat die "onze exuberante (overdreven), geglobaliseerde leven" zal corrigeren, het leven van "op vrijdag naar Ibiza vliegen, op zaterdag een handtas kopen in Milaan en op zondag naar een party in Amsterdam."

Dat is het verschil met de dreiging van de klimaatverandering, vindt Denys, waar "we weten dat het zo niet verder kan, maar in gemakzucht verder leven. " De coronacrisis is anders. "Mensen hebben een externe factor nodig om te veranderen. Vroeger was dat religie of oorlog, nu heeft een infectie die taak overgenomen."

Een onaangekondigde stresstest

Economiefilosoof Rogier De Langhe (UGent) maakt zich zorgen over de economische gevolgen. "Dit is een onaangekondigde stresstest van onze structuren."Ā Het kan ook een mogelijkheid zijn om die te veranderen.Ā De Langhe is ook bezorgd, nu de centrale banken zo sterk hebben ingegrepen: "het is alsof je aan het begin van een oorlog al zonder munitie valt."Ā  De Langhe verbaast er zich ook over dat wie waarschuwt, vaak wordt weggezet als een paniekzaaier.

Geen keuze tussen klimaat en corona

Het valt schrijver en activist David Van Reybrouck opĀ hoe de staat, het nationale niveau, het weer voor het zeggen heeft, hoe individuen weer burgers worden en hoe we een gevoel van broederlijkheid ervaren. Maar toch vreest hij dat het na afloop weer business as usual wordt: "er is geen enkele garantie dat we deze soberheid zullen aanhouden. Er zal een valse keuze worden gemaakt tussen "corona" en "klimaat", terwijl de twee innig met elkaar verbonden zijn: het zijn allebei uitwassen van een dolgedraaide globalisering."

Waar zorg jij voor?

Schrijfster en columniste Chris Van Camp vond voor de coronacrisis al dat beroepen zouden moeten worden geordend en beloond volgens een "ZQ", een zorgquotiƫnt. "Telkens zouden we de vraag moeten stellen: waar zorg jij voor?" Van Camp hoopt nu op een verschuiving, een herschikking van prioriteiten. Het ergst aan de hele crisis vindt ze de sociale afstand, "want intimiteit is toch onze lijm."

Filosoof Johan Braeckman (UGent) verwacht geen grote veranderingen in de samenleving, als de corona-uitbraak eenmaal is geluwd. Ook AIDS en terreuraanslagen hebben de maatschappij niet fundamenteel veranderd volgens hem: "Mensen namen al snel weer het vliegtuig." Hij ziet wel mogelijke positieve gevolgen: meer waardering voor de zorg en voor degelijke wetenschappelijke kennis.

We ontdekken wat we missen en dat is niet wc-papier

Psycholoog Paul Verhaeghe (Ugent) ziet deze crisis als een enorm wereldwijd experiment waarvan we de uitkomst niet kennen. "Er kan een voor en een na zijn, voor een generatie die nog niets echt ernstigs heeft meegemaakt." Tip van de professor: gebruik de onverwachte tijd om jezelf de moeilijke vraag te stellen waar je je echt goed bij voelt. En geniet van de stilte. Verhaeghe is ook aangenaam verrast dat de overheid voor volksgezondheid kiest, terwijl "vorige regeringen altijd voorrang gaven aan economische groei".

Meest gelezen