Van "Jobs, jobs, jobs" naar "armoede, armoede, armoede"

Nu de perikelen rond de gemeenteraadsverkiezingen bijna achter de rug zijn, kan de regering-Michel opnieuw beginnen aan de uitvoering van het regeerakkoord. Maar wat blijkt, zegt vakbondsman Chris Serroyen, tijdens de vakantie zijn maatregelen afgesproken die haaks staan op dat akkoord. "Oudere werknemers en langdurig werklozen kregen de zoveelste koude douche."

opinie
Chris Serroyen
Chris Serroyen is hoofd van de studiedienst van de Christelijke vakbond ACV.

Wat premier Charles Michel (MR) had kunnen zeggen bij zijn toespraak in het parlement na de vakantie als hij ons had willen verrassen:

Waarde landgenoten, u verwacht van ons, bij deze laatste State of the Union, een goed-nieuws-show.  Welnu, ik zal u niet ontgoochelen.  Ik heb goed nieuws voor u.  We hebben ons vergist. We trekken dat voorstel over de versnelde vermindering van de werkloosheidsuitkeringen in.  We hebben dit nog even getoetst aan het regeerakkoord; en inderdaad, het stond er niet in. En ook aan de recentste wetenschappelijke inzichten; waaruit blijkt dat we op het verkeerde been zijn gezet.  Kortom, we houden het zoals het is.  Dat zal veel meer jobs, jobs, jobs opleveren…   En die gemeenschapsdienst voor langdurig werklozen, daar kunnen we ook geen kant mee op.  Ook op de schop.   

Helaas, de ijskoude douche van zijn echt beleid blijft langdurig werkloze mensen niet bespaard.

De arbeidsdeal zag er eerst onschuldig uit. Met premier Michel die er in juni dacht goed aan te doen het blazoen van de regering wat op te poetsen.  Om, in het zicht van verkiezingen, de perceptie van kibbelkabinet wat om te buigen. Om zich met het oog op een moeilijke begrotingsopmaak nog wat rijk te kunnen rekenen aan vermeende terugverdieneffecten. En wellicht ook omdat hij doorkreeg dat hij niet meer wegkwam met het 'gedoddel' van jobs, job, jobs. 

We zijn er als vakbonden toen nog langs geweest.  Bleek dat ze niet veel meer op tafel hadden liggen dan een vraag van de nieuwe Waalse regering om een nieuwe premie voor werklozen in knelpuntopleidingen vrij te stellen van belastingen. En uit ideeënarmoede waren ze bijgevolg naarstig op zoek naar andere mogelijke maatregelen, voor zover ze niet te veel zouden kosten en – met de verkiezingen voor de boeg – niet te veel pijn zouden doen. 

 In volle zomer werden de oudere werknemers en de langdurig werklozen op een zoveelste koude douche getrakteerd.

Draaide dat even anders uit. In volle zomer werden de oudere werknemers en de langdurig werklozen op een zoveelste koude douche getrakteerd. Met een versnelde inperking van het stelsel van werkloosheid met bedrijfstoeslag (SWT) en van de landingsbanen beneden de 60 jaar, tegen een eerder akkoord in met en onder de sociale partners.  

En met – pijnlijkst van al - een nieuwe hervorming van de werkloosheidsuitkeringen: een hogere uitkering in de eerste zes maanden van de werkloosheid; na één jaar de uitkering sneller verlagen; en in één beweging een vereenvoudiging van het stelsel. Met bovenop de invoering van de verplichte gemeenschapsdienst voor langdurig werklozen. Onder luid gejuich van de werkgevers en de rechterzijde, die hun scalp eindelijk binnen hadden.

Applauskoor

De regering putte daartoe moed uit een academische voorzet vanuit de Universiteit van Gent.  Met – naar gewoonte wat laat – recentelijk een moedige tegenreactie van zestien topeconomen, die het vanuit wetenschappelijk oogpunt nonsens vinden. En dit op basis van Zweeds veldonderzoek dat aantoont dat de hoogte van de werkloosheidsuitkeringen eerder in het begin van de werkloosheid verschil maakt, dan bij langdurig werklozen.

Waarna aanvankelijk vanuit Gent tweetgewijs niet meer antwoord kwam dan  “wereldvreemd”.  Waar hebben we dat nog gehoord? Niet echt een wetenschappelijk argument. Hetgeen ze daar ook leken  te beseffen, want kort nadien werd gezwaaid met de bevinding van de Amerikaanse topeconoom  Robert Moffitt dat “genereuze uitkeringen hand in hand gaan met een langere werkloosheid” . Ik hoop dat die man geen Nederlands spreekt. Want Moffitt is de eerste om adequate uitkeringen te verdedigen, zolang je maar niet overdrijft met excessief hoge uitkeringen. Wat je België bezwaarlijk kunt verwijten, want in de internationale vergelijking waarmee Moffitt schermt staat België qua uitkeringsniveau op een 15e plaats op 21  OESO-landen.

Kronkels

Het is niet de enige kronkel in de redenering. Want zelfs als je de Belgische uitkeringen excessief noemt, quod non, waarom dan precies de hoogste uitkeringen – dat zijn deze in de eerste maanden van je werkloosheid - aanzienlijk verhogen?  

En als je, zoals vanuit Gent wordt voorgehouden, “dat werklozen best zo snel mogelijk worden geprikkeld door een groter verschil tussen hun uitkering en hun vroegere loon”, waarom dan voor kortdurig werklozen het verschil aanzienlijk verkleinen? 

In juni werd zelfs gepleit voor een uitkering gelijk aan 80% van het brutoloon in de eerste maanden. In nettotermen betekent jobverlies dan pure winst: 15% meer maandinkomen voor een alleenstaande die per maand 2500 euro bruto verdiende. Ze moeten daar zelf hebben ingezien dat ze maar wat uit hun nek kletsten.  Een maand later zakte men al naar 70%. Om dan de zware rekening daarvoor te laten betalen door de mensen in langdurige werkloosheid. Zij het met verhoogde minima: 15% boven het leefloon.  

Lees verder onder de foto.

Welnu, voor een alleenstaande werkloze zou die vermeende stijging neerkomen op een daling met 5 euro.  Nu, als men er echt op uit was de minima te verhogen, dan is het verwonderlijk dat de arbeidsdeal zoveel applaus kreeg. Wellicht ook omdat de tekst van de deal niet goed werd gelezen. Het is onduidelijk of over een nieuwe ondergrens een politiek akkoord bestaat, werd beweerd in De Tijd. De deal is nochtans heel duidelijk: “De werkloosheidsuitkering in de derde periode zal worden behouden op hetzelfde niveau.”   

Om maar te zeggen: in de pogingen om een ideologische fetisj als de versterking van de degressiviteit wetenschappelijk te legitimeren, ontbreekt toch wel – ik zal het zacht uitdrukken – enige nuance bij de wetenschappelijke stand van zaken, enige kennis over de basics van de werkloosheids­verzekering en enige vertrouwdheid met de politieke dynamiek. 

Verpaupering

Wat me (opnieuw) zo kwaad maakt, is dat in het hele debat nauwelijks de impact op de armoede wordt onderkend. En met welke lichtzinnigheid vanaf 1 januari 2019 een aanzienlijk groter deel werklozen in de armoede wordt gestort.

En ook met welke schaamteloosheid dit totaal haaks staat op de engagementen in het regeerakkoord. De degressiviteit ging niet worden versterkt, maar gewoonweg worden voortgezet. Wat al erg genoeg is. Meer nog, de minimumuitkeringen zouden worden opgetrokken tot de Europese armoedenorm.  Werklozen met bedrijfstoeslag daargelaten, kampt vandaag reeds 1 op 2 werklozen (49,1%, tegen nog 40,7% in 2015) met het risico op armoede, mede als gevolg van de vorige hervorming van de werkloosheidsverzekering, die ik hier ooit de verpaupering  van de langdurig werklozen noemde.  

Daar komt nu een nieuwe verpauperingsoperatie bij. Wat in het jargon versnelde degressiviteit heet en in de framing “werklozen prikkelen is verstandig”, is niet anders dan het versneld duwen van misprezen, kwetsbare mensen in armoede. Een alleenstaande werkloze met een minimumuitkering zit 8% beneden de Europese armoedenorm. Een koppel met één minimum­uitkering zit er maar eventjes 26% onder. En dan heb ik nog niet gehad over werklozen met kinderen.

En dan kan je met hand en tand trachten te verdedigen dat die redenering niet klopt, want eens zo geprikkeld til je je vanzelf uit de werkloosheid. Maar bij werklozen in armoede werkt dat nog minder. Meer zelfs, het houdt de mensen in de werkloosheid. Omdat alle energie gaat naar overleven, dag na dag. Omdat werk zoeken geld kost. Omdat het de sociale uitsluiting bevordert en daardoor ook netwerken verloren gaan. En omdat het de kinderarmoede versterkt, waardoor niet enkel de werkloze een vogel voor de kat is, maar ook zijn kinderen. Professor Ides Nicaise wees hier al eerder op die evidentie, als enige wetenschapper die tijdig wat weerwerk gaf, toen het kalf nog niet volledig verdronken was.  

Omdat alle energie gaat naar overleven, dag na dag. Omdat werk zoeken kost. Omdat ...

Brengt me op een ideetje: breng de academische voor- en tegenstanders van versterkte degressiviteit eerst eens bij elkaar om een wetenschappelijke consensus te vinden, vooraleer je ondoordachte, domme dingen doet. Want die verhoging van de armoede, inclusief de kinderarmoede, dat kan toch niet de bedoeling zijn?

En laat die intelligentsia daartoe vooraf eens in beeld brengen wat langdurige werkloosheid is. Of liever, wie langdurig werklozen zijn. Dat zal je vaststellen dat velen geen langdurig werklozen zijn, maar mensen met een rist precaire contracten, waardoor ze nooit aan de voorwaarde voldoen om terug te keren naar de eerste periode van de werkloosheid.

Dat velen kampen met een ernstige afstand tot de arbeidsmarkt. Dat velen echt wel hun best doen en ook deelnemen aan allerlei opleidings- en tewerkstellingsprogramma’s. Dat velen van hen nu al in armoede leven. En dat er nog altijd een groot tekort is aan aangepaste trajecten voor mensen in langdurige werkloosheid.

Dwangarbeid voor werklozen

En dan kunnen die mensen zich intussen opwarmen aan het vernietigende oordeel van de Raad van State over de verplichte gemeenschapsdienst die hen boven het hoofd hangt. Want die zat wel in het regeerakkoord. En moet nu in zeven haasten in een besluit worden gegoten, ook al ziet geen van de drie Gewesten, bevoegd voor de uitvoering, dat zitten. Alleen maar omdat de rechterzijde in extremis nog een ideologische trofee wil. 

Dat was eerst vooral N-VA, maar daarin teruggefloten door partijgenoot Vlaams minister van Werk Muyters. Waarna Lachaert van Open VLD het overnam en het wist binnen te smokkelen in de arbeidsdeal.

Maar wat een geluk dat N-VA erop bleef doorgaan op een ander beleidsdomein: GAS-ambtenaren zouden het lokaal ook kunnen opleggen als alternatief voor administratieve sancties. Zodat we nu ook weten wat de Raad van State ervan vindt, naar aanleiding van het wetsvoorstel van Christophe D’Haese en co.

Dat advies is al vier weken beschikbaar, maar ontsnapte aan alle aandacht, zelfs van de oppositie. Terwijl het nochtans brandhout maakt van dat soort van lokale gemeenschapsdienst, wegens in strijd met het verbod op gedwongen arbeid van IAO-verdrag nr. 29.  Ik zie geen reden waarom de Raad van State anders gaat oordelen over de dwangarbeid die men aan langdurig werklozen gaat opleggen.

Voer die handel dus maar ineens af. België en in het bijzonder zijn opeenvolgende ministers van Werk zijn internationaal altijd voortrekker geweest van de fundamentele arbeidsnormen. Tegenwoordig moet de Internationale Arbeidsorganisatie België beschermen tegen zichzelf. Het kan verkeren. 

VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.

Meest gelezen