Sympto-thermale methode in opmars om de pil te vervangen: wat is het en is het betrouwbaar?

De klassieke hormonenpil, "de pil" zeg maar, staat steeds meer onder druk bij meisjes en jonge vrouwen.  Nog maar net iets meer dan de helft van de 15- tot 16-jarigen kiest om zich te beschermen met de pil.

Het anticonceptiemiddel zou door de hormonen ongewenste effecten hebben op de mentale gezondheid van vrouwen en ook over het risico op bijvoorbeeld tromboses wordt nog stevig gediscussieerd.

Als alternatief doemt op sociale media de laatste tijd daarom steeds meer de sympto-thermale methode op. Influencers op TikTok promoten de techniek om zwangerschappen te voorkomen of juist te bekomen en websites als Sensiplan.be stellen de sympto-thermale methode voor als een veilige en natuurlijke vorm van gezinsplanning. 

Bij de sympto-thermale methode leren vrouwen aan de hand van verhogingen in hun lichaamstemperatuur, veranderingen in hun cervixslijm (baarmoederhalssslijm, red.) en het tellen van de dagen na hun ovulatie hun cyclus kennen. Zo kunnen ze weten wanneer ze vruchtbaar zijn, maar omgekeerd ook wanneer de kans op zwangerschap juist kleiner is.

"Als je bijvoorbeeld drie dagen na elkaar een kleine temperatuurverhoging had, kan je er van uitgaan dat je ovulatie achter de rug is", zegt gynaecoloog Johan Verhaeghe van de KU Leuven. "Vanaf dan zou je weer seks kunnen hebben met verminderd risico op zwangerschap."

"De sympto-thermale methode is eigenlijk een combinatie van de klassieke onthouding samen met het analyseren van het cervixslijm", vult gynaecoloog Hendrik Cammu (VUB) aan.

De methode werd onder de naam "Sensiplan" in de jaren tachtig ontwikkeld door Duitse wetenschappers van de universiteiten van Heidelberg en Düsseldorf. Sensiplan is tegenwoordig een speler die cursussen en begeleidingssessies aanbiedt in verschillende Europese landen, waaronder België.

Maar de methode is niet zonder risico's, waarschuwen gynaecologen en experts. Er moet bijvoorbeeld gewerkt worden met een erg hoge nauwkeurigheid en randfactoren, zoals een kater na een avondje drinken, hebben een erg groot effect op de meetresultaten, zo vertelt Sarah Hulsmans, anticonceptie-expert bij Sensoa.

"Zeker voor jongeren is dat allemaal niet evident. Je moet erg gedisciplineerd zijn. Dat zie je bijvoorbeeld ook terug op de website van Sensiplan. Die richt zich duidelijk op hoogopgeleide vrouwen die veel tijd en geld hebben om de methode onder de knie te krijgen."

Maar wat dan met de betrouwbaarheid? Die wordt voor anticonceptie in wetenschappelijke kringen aangeduid door de pearl index. En net daarover zijn nog discussies. De pearl index duidt het aantal onverwachte zwangerschappen per honderd koppels aan. Sommige studies duiden op minder dan één onverwachte zwangerschap, anderen gaan al over meer dan tien. 

"Dat komt omdat er niet één pearl index is", zegt dokter Cammu. "Alles hangt af van hoe nauwkeurig die koppels zich aan de methode houden."

Over twee stellingen zijn Hulsmans, Cammu en Verhaeghe het wel roerend eens. Ten eerste is de methode vooral aan te raden voor koppels voor wie een onverwachte zwangerschap niet het einde van de wereld zou betekenen. "Een zwangerschap kan onverwacht, maar daarom niet ongewild zijn", zegt Verhaeghe. 

"Net daarom is de methode voor jongeren die hun studies en zorgeloze leven nog voor zich hebben, minder aan te raden", vult Cammu aan. 

En dat brengt ons bij de tweede consensus: de klassieke pil, zeker in combinatie met het condoom, is nog steeds de meest betrouwbare manier om zwangerschappen te voorkomen. "Onderzoek toont aan dat onthouding niet kan tippen aan de pil", zegt dokter Verhaeghe.

Dokter Cammu noemt de pil zelfs één van de vijf belangrijkste uitvindingen aller tijden. Onlangs kreeg gynaecoloog Ferdinand Peeters, die mee aan de basis stond van het anticonceptiemiddel, ook een plaats in de Canon van Vlaanderen.

Maar was die hormonale pil niet net het probleem waardoor veel jonge vrouwen overstappen op alternatieven? "We zouden die anti-piltendens moeten afzwakken" vindt Cammu.

"Het is spijtig dat de pil door sommige activisten tegenwoordig in de markt wordt gezet als een masochistisch onderdrukkingsmiddel dat het patriarchaat in stand houdt. Waarom mannen geen anticonceptiemiddelen slikken, hoor ik vaak. Dat komt omdat de mannelijke hormonenhuishouding en vruchtbaarheid net iets complexer zijn dan die van de vrouw. Een man produceert dagelijks miljoenen vruchtbare zaadcellen, een vrouw maandelijks één vruchtbaar eitje."

We moeten onze omgang met de pil veranderen, denkt ook Verhaeghe. Hij heeft het over tailoring of het op meer op maat afstemmen van pillen op personen. "We moeten streven naar meer laaggedoseerde middelen", zegt hij.

Tot slot gaat het debat rond de pil niet enkel over hormonen. Voor sommige vrouwen is het routinematig slikken van het anticonceptiemiddel ook gewoon een vervelende bijkomstigheid. Vergeetachtigheid of verwarring kan al snel leiden tot onveilige situaties.

"Ook daar zijn er voldoende alternatieven voor", zegt Cammu. "In het verleden had je al het pessarium, een soort kapje dat voor de baarmoedermond wordt geplaatst. Maar tegenwoordig heb je bijvoorbeeld ook de Nuvaring die in je vagina past. Die heeft dezelfde effecten als de pil, maar je hoeft hem maar om de drie weken te vervangen."

Wie meer wil weten over seks en anticonceptie kan terecht op allesoverseks.be