Tien jaar na zijn dood waart de geest van Moe'ammar Khaddafi nog altijd rond in Libië (en ver daarbuiten)

Moe'ammar Khaddafi greep de macht in 1969 en leidde het land 42 jaar lang met ijzeren vuist. Geïnspireerd door de Arabische Lente in andere landen komt het Libische volk in 2011 in opstand. De NAVO begint een luchtoperatie (met onder meer Belgische F-16’s) die bedoeld is om de burgers te beschermen, maar de facto luchtdekking geeft aan de rebellen.

Khaddafi moet vluchten uit de hoofdstad Tripoli, maar wordt twee maanden later, op 20 oktober 2011, vandaag precies 10 jaar geleden gevangen genomen in zijn schuilplaats: een tunnel nabij z’n thuisstad Sirte. Khaddafi sterft in onduidelijke omstandigheden en de rebellen stellen z’n lichaam drie dagen lang tentoon. 

Zijn dood bracht niet de verhoopte democratie en stabiliteit. Libië verzandde in chaos. Het land viel uiteen in tientallen rebellengroepen en milities die elkaar bestreden, met duizenden doden tot gevolg.

Het land viel uiteen in twee blokken met twee rivaliserende regeringen, gesteund door verschillende grootmachten. Vorig jaar sloten die een staakt-het-vuren en in het voorjaar werd een overgangsregering gevormd. Eind dit jaar komen er wellicht verkiezingen, maar velen geloven niet dat die een einde zullen maken aan de diepe politieke crisis. 

Door de chaos konden de honderdduizenden arbeidsmigranten in Libië geen werk meer vinden. Ze stapten op bootjes naar Europa. Het droeg bij aan de vluchtelingencrisis van 2015.

Het machtsvacuüm gaf meer ruimte aan mensensmokkelaars en lokte migranten uit het Midden-Oosten en sub-Sahara Afrika. Vóór zijn val hield Khaddafi migranten die naar Europa wilden vertrekken grotendeels tegen, in ruil voor diplomatieke steun van Europa. Vandaag zijn de Europese leiders het nog altijd niet eens geraakt over een nieuw "migratiepact".  

Na de dood van Khaddafi keerden ook de Toeareg-huurlingen die hem jarenlang hadden bijgestaan terug naar Mali, in de Sahelregio ten zuiden van de Sahara. Ze namen hun zware wapens mee en begonnen een strijd voor een eigen toeareg-land. Jihadi’s mengden zich in de strijd en riepen een kalifaat uit.

Franse troepen kwamen tussenbeide, met de hulp van Europese bondgenoten (ook België). Ze ontmantelden het kalifaat, maar de terreur is sindsdien alleen maar toegenomen.  

Terreurgroepen die banden hebben met Al Qaeda en IS zaaien nu dood en vernieling tot ver buiten Mali. Vorig jaar was het dodelijkste jaar ooit in de Sahel. Een onrechtstreeks gevolg van de dood van Khaddafi.

Toch denken ze in Afrikaanse landen ten zuiden van de Sahara met verdeelde gevoelens terug aan de tijd van Khaddafi, die door Afrikaanse traditionele koningen ooit de "Koning der Koningen" werd gekroond. Sommigen denken zelfs met nostalgie terug aan de “Libische Gids die laf en koelbloedig werd vermoord door het Westen” (Actu Cameroun, vandaag).

Khaddafi werd (en wordt soms nog) bewonderd voor zijn inspanningen voor vergaande samenwerking tussen Afrikaanse landen. Hij droomde luidop van de Verenigde Staten van Afrika, een droom die velen aansprak.

Maar hij kocht die vriendschap en bewondering. Hij gaf vele oliedollars uit in sub-Sahara Afrika. Hij bouwde er hotels, stadions en moskeeën die er vandaag nog altijd staan.

Aan de andere kant zijn vele Afrikanen ook niet vergeten dat hij met z’n oliegeld ook dictators in het zadel hield en rebellenbewegingen steunde die verantwoordelijk waren voor miljoenen doden.

Het lichaam van Khaddafi is drie dagen na zijn dood begraven op een plek in de woestijn die tot vandaag geheim blijft. Zijn geest blijft - tien jaar later – nog altijd rondwaren.