Nooit eerder moest Nederland zo lang wachten op een nieuwe regering: waarom duurt het zo lang?

Natuurlijk zijn de Nederlanders nog een eind verwijderd van Belgische toestanden. Vorig jaar duurde het bij ons 494 dagen voor de federale regering van start kon gaan. In 2010 deden we er nog langer over, 541 dagen. 

Maar ook in Nederland gaat het tegenwoordig dus traag. Vandaag sneuvelt het "nationale record" van 225 dagen. Het vorige dateerde trouwens pas van 2017, toen het zeven maanden duurde voor de regering Rutte III - het huidige kabinet in lopende zaken dus - kon worden gevormd. In het verleden duurde het in Nederland in de regel maar een maand of twee om na verkiezingen een regering op de been te brengen. Wordt treuzelen ook daar de trend? Doen de Nederlanders het voortaan "op zijn Belgisch"? 

Je kan zo'n record natuurlijk niet los zien van de tijdsgeest. Het Nederlandse parlement was nooit zo versnipperd als nu. Maar liefst 17 partijen haalden in maart 2021 minstens één zitje in de Tweede Kamer. Intussen zijn er door een paar splitsingen zelfs al twintig fracties. Een absoluut record. "Grote groepen vertegenwoordigen is uit, deelbelangen zijn in" concludeerde het Algemeen Dagblad daags na de verkiezingen. "Nog langere kamerdebatten zijn een zekerheid". Lange formatiegesprekken dus kennelijk ook.

Zo'n vernsippering voedt begrijpelijkerwijs ook het wantrouwen. Politicoloog Tom van der Meer van de universiteit Amsterdam wist het een paar jaar geleden al: "Door de versnippering en het wantrouwen zullen de regeerakkoorden almaar meer tot in detail worden uitgewerkt". En dat vraagt nu eenmaal tijd. Veel tijd. 

Versnippering betekent namelijk dat veel partijen nodig zijn om een meerderheid te vormen.  Dat maakt noch de formatie noch het regeren er eenvoudiger op. Daar weten wij in België alles van. Premier Mark Rutte wilde bijvoorbeeld niet weten van een mogelijke regering met ook nog de linkse partijen PvdA en GroenLinks erbij. "Vijf partijen in een regering, dat werkt niet" zei hij.

Nieuwe verkiezingen, daar had niemand van de regeringspartijen iets bij te winnen. En omdat een nieuwe formule niet haalbaar bleek zat er uiteindelijk weinig anders op dan weer samen door te gaan.

Het heeft tot eind september geduurd - meer dan een half jaar na de verkiezingen van 17 maart dus - om alvast dat te beseffen. Eind september kwam er dus toch een "doorbraak". Nu ja, doorbraak.

Partijleider Sigrid Kaag van D66 gaf toen haar verzet op, om opnieuw te regeren met de ChristenUnie. Conclusie na zes maanden: de partijen van de vorige regering - VVD, D66, CDA en  ChristenUnie - zouden ook die van de volgende regering zijn. Dat was eind september. Intussen zijn we eind oktober, en nog zijn we niet veel wijzer.

Ja, we weten dat de nieuwe ploeg het "helemaal anders" wil doen. Dezelfde partijen maar een andere inhoud. De nieuwe regering zou socialer worden, vernieuwender. 

Ook premier Rutte beloofde dat het "echt een nieuwe start" wordt. Dat moet ook wel. Want de vorige ploeg struikelde niet alleen over de toeslagenaffaire - duizenden gezinnen kregen niet waar ze recht op hadden, en de politiek wist het niet of keek de andere kant op - er zat nog op meer vlakken ruis op de lijn. Er was onenigheid (met de conservatieve ChristenUnie) over de wet op het levenseinde en medisch-ethische thema's. En het stikstofbeleid, het klimaat- en het asielbeleid zorgden voor kopzorgen en besluiteloosheid.

Al die dingen moeten dus "anders". Hoe precies, dat wordt nu besproken. Onder leiding van twee formateurs - oudgediende Johan Remkes van de VVD en gewezen minister Wouter Koolmees van D66 - zien de kopstukken elkaar op het landgoed "De Zwaluwenberg" in Hilversum. Daar worden naar verluidt "belangrijke stappen" gezet. 

Want het gaat nu eindelijk over inhoud. Maar een doorbraak - in de vorm van een regeerakkoord dus - moet niet snel worden verwacht. Dat heeft Mark Rutte zelf al aangegeven. Zelfs om tot "de grote lijnen" te komen is er meer tijd nodig.  De kopstukken zijn ook niet altijd persoonlijk aanwezig, dat zegt iets over de urgentie van de gesprekken. 

Minister van financiën Wopke Hoekstra van het christendemocratische CDA zat in Rome voor de top van de G20. Premier Mark Rutte heeft nog meer internationale verplichtingen - denk ook aan de komende klimaatconferentie van Glasgow. De politieke waarnemers in Nederland zijn het erover eens dat een nieuwe regering dus nog niet voor morgen is . Tegen Sinterklaas dan maar, als het niet tot Kerstmis duurt voor er witte rook komt.