Wordt uitwisselingsverdrag met Iran vandaag wél goedgekeurd? En wat houdt dat verdrag eigenlijk in?
Normaal gezien zal vandaag in de bevoegde Kamercommissie dan toch gestemd worden over het uitwisselingsverdrag met Iran. Gisteren kwamen er zoveel kritische vragen en bemerkingen van zowel de oppositie als de meerderheid, dat het nog niet tot een stemming kwam. Wat staat er nu precies in dat verdrag en waarom oogst het zoveel kritiek?
Wat staat er in het verdrag?
Ons land heeft een uitwisselingsverdrag afgesloten met Iran. Het verdrag moet wel nog door ons parlement en dat in Teheran worden goedgekeurd en geratificeerd. Vandaag ligt de bal voor de tweede dag op rij in het kamp van de Kamercommissie Buitenlandse Betrekkingen. Na de (eventuele) goedkeuring daar, volgt (wellicht) definitief groen licht in de plenaire zitting.
Daarna kan ons land veroordeelden met de Iraanse nationaliteit naar Iran sturen zodat ze daar de rest van hun straf kunnen uitzitten. Omgekeerd kan Iran veroordeelden met de Belgische nationaliteit naar ons sturen. Beide landen moeten het er geval per geval over eens zijn. Tegelijk staat het de ontvangende landen vrij om de straf in te korten of zelfs gratie te verlenen.
Minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open VLD) benadrukte gisteren in de Kamercommissie dat het verdrag garanties bevat voor de privacy en de mensenrechten. "Een gedetineerde zal nooit tegen zijn of haar wil worden overgebracht", zei hij.
Over welke mogelijke gevangenen gaat het?
Concreet hebben we weet van één Belg die momenteel vastzit in een Iraanse cel. Het gaat om Olivier Vandecasteele, een Belgische medewerker van een ngo. Volgens zijn familie is er geen enkel motief voor zijn opsluiting. Iets wat ook minister van Van Quickenborne gisteren in de Kamer benadrukte. "Wij hebben niet de minste aanwijzing dat deze beschuldigingen gestoeld zijn op ware feiten", zei hij.
Algemeen werd er eerst van uitgegaan dat de regeling was opgezet om Ahmadreza Djalali vrij te krijgen. Dat is een Zweeds-Iraanse gastprofessor aan de VUB die al sinds 2016 wordt vastgehouden in Iran en ter dood veroordeeld is op verdenking van spionage. Djalali valt niet onder het verdrag, omdat hij niet de Belgische nationaliteit heeft. Dat bevestigde ook Van Quickenborne.
Omgekeerd zitten er momenteel een 25-tal Iraniërs in een Belgische gevangenis die dus mogelijk in aanmerking zouden komen om uitgewisseld te worden. De naam die het meeste valt, is die van de in Antwerpen veroordeelde Iraanse terrorist Assadollah Assadi.
Hij had een bomaanslag op de Iraanse oppositie in Europa gepland. Hij had een bommentas overhandigd aan een Belgisch-Iraans koppel uit Antwerpen om er een aanslag mee uit te voeren in Parijs. Assadi werd op terugweg in Duitsland opgepakt. Het koppel werd op weg van Antwerpen naar Parijs onderschept en zit nu ook een lange gevangenisstraf uit. Assadi is veroordeeld tot 20 jaar cel in ons land.
Waarom is er kritiek op het verdrag?
Iran is niet bepaald een land dat bekendstaat voor het voorbeeldig naleven van de mensenrechten. Djalali bijvoorbeeld werd gemarteld en wordt om zeer dubieuze redenen vastgehouden. Ook de beschuldigingen tegen Vandecasteele zijn op z'n zachtst gezegd twijfelachtig te noemen.
Critici vrezen dat Iran door dit verdrag nog meer geneigd zal zijn om Belgen op te pakken en als chanteermiddel te gebruiken. Prominente Amerikanen, onder wie een voormalig FBI-directeur en een oud-NAVO-commandant, hadden eerder al een brief geschreven naar Kamervoorzitter Eliane Tillieux (PS) om te zeggen dat ze het verdrag een slecht idee vinden.
Ook de Iraanse oppositie heeft veel kritiek op dit akkoord met een land dat de mensenrechten schendt. "Het is onaanvaardbaar. Als we dit doen, dan moedigen we het regime aan om nog meer mensen te gijzelen. Het is hetzelfde als een rode loper uitrollen voor de Iraanse terroristen in België", vindt Behzad Nazari van de Nationale Raad van verzet van Iran (NCRI).
We zouden trouwens het eerste westerse land zijn dat dergelijk verdrag afsluit met Iran. Australië en het Verenigd Koninkrijk wisselden ook al eens gevangenen uit met het regime in Teheran, maar deden dat achter gesloten deuren. Zonder verdrag dus.
Gaat het goedgekeurd worden?
Het was eigenlijk gisteren al de bedoeling om het goed te keuren, maar dat is toen niet gelukt. Er waren zoveel kritische vragen en opmerkingen dat er geen tijd meer was om het wetsontwerp ter stemming te brengen. Door agendaproblemen kon de Kamercommissie niet verlengd worden. Die stemming is nu ten vroegste voor vandaag voorzien.
"Schurkenstaten weten door dit verdrag dat België door de knieën zal gaan en dat we chanteerbaar zijn", zei N-VA-fractieleider Peter De Roover onder meer. "We verhogen fundamenteel het risico dat landgenoten als wisselmunt gebruikt worden. Je lokt als het ware terroristen naar België om hier aanslagen te beramen, omdat ons land toch chanteerbaar is." Vlaams Belang stipte dan weer aan dat na een mogelijke uitwisseling met Assadi niets Iran nog in de weg staat om hem meteen vrij te laten.
Die kritische bemerkingen kwamen voor alle duidelijkheid niet alleen van op de oppositiebanken. Ook verschillende Kamerleden van de meerderheid, hadden ernstige bedenkingen bij het verdrag. "Zet dit de deur open naar een soort gijzelingsdiplomatie", vroeg Groen-Kamerlid Wouter De Vriendt zich af. "Assadi is een terrorist. Gaan we vrijwillig de handboeien van een veroordeelde terrorist lossen en met een grote strik errond cadeau geven aan Iran?"
Ook de andere meerderheidspartijen hadden kritische vragen. "We willen geen blanco cheque geven aan Iran", klonk het bij Ecolo. "Hoe gaan we voorkomen dat we gechanteerd worden", vroegen ze zich bij MR af. CD&V was benieuwd naar de garanties die het verdrag in de toekomst biedt en ook de PS liet zich kritisch uit.
Op papier heeft de meerderheid – zoals de naam het zegt – de meerderheid van de stemmen in huis om dit wetsontwerp goedgekeurd te krijgen. Maar gezien de grote hoeveelheid aan kritiek vanuit diezelfde meerderheid, is het niet uitgesloten dat het alsnog wordt weggestemd.
Volgens politiek journalist Bart Verhulst wordt het verdrag waarschijnlijk goedgekeurd. "Er is nog veel overleg achter de schermen binnen de meerderheid. Maar bij de minister van Justitie gaat men ervan uit dat dit wordt goedgekeurd. Eenzelfde geluid bij de commissievoorzitter van CD&V en ook bij de fractieleider van de PS", zegt Verhulst. "Volgens hem is er al een akkoord binnen de top van de regering."
Wat als het wordt weggestemd?
Volgens minister van Justitie Van Quickenborne is het noodzakelijk dat het verdrag wordt goedgekeurd. "Mijn kompas is dat van de veiligheidsdiensten. Zij zeggen heel duidelijk: het verdrag niet afsluiten betekent morgen nog meer gegijzelden", aldus de minister. "Dit gaat over het verdedigen van de belangen van ons land en onze landgenoten."
Tegelijk is het verdrag met Iran slechts één van vijf verdragen die in eenzelfde wetsontwerp zijn gegoten. Het gaat ook om een overeenkomst met India voor wederzijdse rechtshulp bij strafzaken. En een soortgelijke overeenkomst met de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) in combinatie met een uitleveringsverdrag.
Vooral dat laatste is vrij dringend, omdat dit over verdachten in het Sky ECC-dossier gaat die zich in de emiraten ophouden en anders zouden kunnen vluchten. Concrete details zijn om veiligheidsredenen niet bekendgemaakt, maar het zou gaan om mensen uit de georganiseerde criminaliteit en de gewelddadige drugsoorlog die in Antwerpen woedt.
Als het wetsontwerp dus wordt weggestemd, dan riskeren ook de vier andere verdragen voorlopig niet goedgekeurd te worden. Volgens de oppositie misbruikt de meerderheid de hoogdringendheid van die andere dossiers om het uitwisselingsakkoord met Iran erdoor te duwen.