Alice S. / BSIP

Langdurig gebruik van zware pijnstillers spectaculair gestegen, CM trekt aan de alarmbel 

Het christelijk ziekenfonds waarschuwt tegen het langdurig gebruik van zware pijnstillers. Het gaat om medicijnen op basis van morfine, zoals fentanyl. In amper zeven jaar zijn er bijna een derde méér patiënten die zware pijnstillers voorgeschreven krijgen. En één op de zeven patiënten gebruikt die medicijnen gedurende minstens een jaar. De Christelijke Mutualiteit (CM) trekt daarom aan de alarmbel. “Wij hebben het aanvoelen dat artsen die zware pijnstillers voorschrijven te snel naar die middelen grijpen.”   

Het gebruik van zogenoemde opioïden, zware pijnstillers afgeleid van morfine, zit opvallend in de lift. Het aantal CM-leden dat minstens één verpakking opioïden afhaalde bij zijn apotheker, steeg tussen 2010 en 2017 van 304.000 naar 402.000. Dat is een stijging met 32 procent. Vergeleken met elders in Europa gebruiken we in België veel zware pijnstillers. Alleen in Duitsland, Denemarken en Oostenrijk ligt het gebruik nog hoger.

Hoe komt dat? “Wij hebben het aanvoelen dat artsen die zware pijnstillers voorschrijven te snel naar die middelen grijpt”, zegt CM-voorzitter Luc Van Gorp. Als artsen zware pijnstillers voorschrijven, wil Van Gorp dat ze dat voor een korte periode doen om het verslavend effect tegen te gaan, want dat kan heel gevaarlijk zijn.

Het gebruik van zware pijnstillers heeft tot gevolg dat men steeds een hogere dosis moet gebruiken om de pijn te bestrijden. De bijwerkingen zijn ook niet min, waarschuwt Van Gorp: “Mensen kunnen last krijgen van verwardheid en sufheid. In extreme gevallen kan het zelfs leiden tot een vroegtijdig overlijden.”  

Verschillende soorten pijn

Professor Guy Hans, coördinator van het pijncentrum en medisch directeur aan het UZA, deelt de ongerustheid van de CM over het stijgende gebruik van de opioïoden. “Het is niet verwonderlijk dat pijnstillers heel veel gebruikt worden, want heel veel mensen hebben pijn”, zegt de professor in het Radio 1-programma “De wereld vandaag”. Pijn is wereldwijd klacht nummer 1, ook in België, waarom mensen naar de dokter gaan.

Maar zware pijnstillers werken lang niet even goed bij alle soorten pijn, legt professor Hans uit. Er bestaan namelijk drie soorten pijn:

  • somatische pijn, bijvoorbeeld als je een been breekt of een ontsteking hebt in een spier,
  • viscerale pijn: bijvoorbeeld een niercrisis of een galkoliek
  • en neuropatische of zenuwpijn, zoals bij zona.

Pijnstillers werken lang niet even goed bij die verschillende soorten pijn, vertelt professor Hans. “Zware pijnstillers werken goed bij somatische pijn, maar veel minder goed bij viscerale pijn. Om hetzelfde effect te hebben, heb je een tien keer hogere dosis nodig. En om neuropatische pijn te bestrijden, heb je een honderdmaal hogere dosis nodig.”

Volgens professor Hans schrijven veel artsen te veel pijnstillers voor omdat ze onvoldoende rekening houden met het type pijn en zetten ze soms te snel de stap naar de opioïden, zonder andere behandelingsmogelijkheden voldoende uitgeprobeerd te hebben. “Zo kom je in de situatie terecht dat de dosis almaar verhoogd moet worden.”

De professor onderschrijft dat patiënten vaak behandeld moeten worden met pijnstillers. “Maar dat moet gebeuren in combinatie met andere medicatie of met andere behandelingen, zonder medicijnen, zodanig dat de dosis van de pijnstiller veel verlaagd kan worden.

Zelfs meer pijn

De CM waarschuwt ervoor dat patiënten verslaafd kunnen raken als ze langdurig zware pijnstillers gebruiken, maar dat is volgens de professor niet het grootste probleem. “Het grootste probleem is dat men denkt dat er geen maximumdosis bestaat van morfine of fentanyl, terwijl dat van paracetamol bijvoorbeeld wel bestaat."

"Als de patiënt een hogere dosis nodig heeft, wordt die vaak ook gewoon verhoogd. Maar er bestaat wel degelijk een maximumdosis van sterke opioïden. Ga je daarover, dan krijg je een toxisch - vergiftigend - effect waardoor je zelfs meer pijn gaat krijgen in plaats van minder pijn.”

Als je de maximumdosis van zware pijnstillers overschrijdt, krijg je een toxisch effect waardoor je meer pijn gaat krijgen in plaats van minder pijn.”

Om de overconsumptie van zware pijnstillers terug te dringen, is men al op verschillende niveaus bezig om de artsen betere in te lichten. “Daar is men van overheidswege en de universiteiten al heel druk mee bezig”, weet professor Hans.

“In samenwerking met het RIZIV is ook een onderwijsprogramma opgestart, waarin we naar de artsen gaan en hen eerst confronteren met de cijfers en er duiding bij geven. Daaraan koppelen  we een aantal richtlijnen over een goed gebruik van de opioïden.”

Beluister het gesprek met professor Guy Hans uit "De wereld vandaag":

Meest gelezen