Stealth, SCAF, voortgangsvermogen en attritie: eerste hulp bij aankoop van gevechtsvliegtuigen

Let op! Stealth wil niet zeggen 'onzichtbaar' (voor vijandelijke radars). Beter is de term low observability, of moeilijk detecteerbaar te gebruiken. Belangrijk om te weten: alle moderne gevechtsvliegtuigen (waaronder ook onze oude F-16's) beschikken over stealth-capaciteiten.

Alleen enkele nieuwe types (zoals de F-35, F-22, de B-2-bommenwerper, de Russische SU-57 of de Chinese J-20 en H-20) zijn allemaal ook stealth-by-shape. 

Gevechtsvliegtuigen zijn op verschillende manieren detecteerbaar.

Zicht: Ze zijn fysiek waarneembaar (via het oog, en via optronische camera’s op tientallen kilometers). Daarom zijn onze F-16's lichtgrijs geschilderd, maar de Russische (vaker in open helblauw luchtruim) helblauw en de Saudische geel-grijzig.

Warmte: De hete uitlaatgassen en scherpe randen van een gevechts­vliegtuig worden heet en zijn zichtbaar via infraroodcamera’s. De nieuwste toestellen mengen via de inlaten koude lucht door hun warme uitlaatgassen. 

Radarsignalen: Via korte en lange radargolven zijn de toestellen waarneembaar. De afweerradar stuurt radarsignalen uit en vangt de gereflecteerde golven weer op. Alle nieuwe westerse gevechtstoestellen beschikken in principe over een pod (een bak onder het toestel) die de radarsignalen oppikt en direct tegengolven uitzendt, zodat de radar niet merkt dat er reflecties zijn.

Alleen de nieuwste stealth-by-shape-toestellen beschikken over een stealth-vorm (geen of kleine schuine staartvlakken), bijzondere materiaalkeuze (composiet staartvlakken) en radar-absorberende verven die het toestel nog minder detecteerbaar moeten maken.

Dit is geen term uit de fitness! Het gaat wel om de doelstelling die onze regering zich stelt wanneer het aankomt op defensie. In dit geval bepaalt het ambitieniveau voor ons land dat Defensie in staat moet zijn om twee vliegtuigen stand-by te houden voor de binnenlandse opdrachten (QRA) en zes toestellen om naar het buitenland op operatie te sturen. Het ambitieniveau bepaalt mee het aantal toestellen dat ons land gaat aankopen.

Het voortgangsvermogen is een erg belangrijke term bij militairen. Het betekent min of meer hoelang je een bepaalde inspanning of operatie kan volhouden. Als je bijvoorbeeld voor een operatie in het buitenland zes gevechtstoestellen nodig hebt, maar je moet die operatie anderhalf jaar kunnen volhouden, dan moet je meer toestellen voorhanden hebben, aangezien je die zes toestellen geen anderhalf jaar lang constant kan inzetten. Het ambitieniveau en het vooropgestelde voortgangsvermogen bepalen hoeveel toestellen je nodig hebt. Vanzelfsprekend bereken je dan ook hoeveel toestellen je nodig hebt voor trainingen, opleiding van jonge piloten en onderhoudsintervallen. 

Ons land kiest nu dus voor 34 toestellen die dat ambitieniveau moeten kunnen waarmaken. Dat is, alles in acht genomen, vrij krap berekend. Een vervolgaankoop is dus niet uitgesloten.

Spreek uit als: kjoe-er-ee. Staat voor ‘quick reaction alert’. Binnen de NAVO is afgesproken dat elk land land zeer snel moet kunnen reageren op een dreiging in het luchtruim. Bijvoorbeeld wanneer een passagiersvliegtuig plots niet meer zou reageren op de verkeersleiding en er vrees is voor ontvoering of een terreuraanslag. Afhankelijk van het dreigingsniveau heeft elk land een reactietijd. Een standaardtijd bij weinig acute dreiging is 13 minuten. Een oproep voor interventie heet een scramble.

Sinds 2017 voeren de Belgische en de Nederlandse luchtmacht de QRA voor de Benelux weer samen uit. Wil je met je luchtmacht alleen QRA uitvoeren, dan heb je als relatief klein land voldoende aan zo’n 17 gevechtstoestellen. 

SCAF staat voor 'système de combat aérien du futur', en moet in de toekomst een nieuw Europees gevechtsvliegtuig worden. Duitsland (dat meewerkte aan de Eurofighter) en Frankrijk (met de Rafale) werken eraan mee. Voorlopig bestaat het toekomstige vliegtuig alleen nog maar op schets. Pas over een paar jaar zullen de eerste concrete voorstellen klaar zijn. Een eerste proefvlucht kan makkelijk nog meer dan 10 jaar op zich laten wachten. 

Officieel heet het toestel van de vliegtuigbouwer de F-35 Lightning II. De F komt van ‘fighter’, de 35 omdat het eerste prototype van dit type toestel toevallig het 35e NASA-prototype was dat NASA heeft gebouwd, de X-35.  X staat dan voor experimenteel vliegtuig.

Het gaat om drie varianten (A/B/C). Ons land overweegt de klassieke A-versie. De B-versie is erg complex en kan bijna verticaal opstijgen en landen, de C-versie is aangepast voor vliegdekschepen. 

De naam Lightning verwijst naar twee erg succesvolle vliegtuigen uit WOII en de jaren vijftig. 

In Nederland wordt de term JSF (Joint Strike Fighter) gebruikt. De F-35 vervangt immers verschillende oudere vliegtuigtypes en wordt in de VS ‘joint’ gebruikt door de landmacht (B), luchtmacht (A) en marine (C). In ons land wordt bv. de term C-130 vaak gebruikt, terwijl de Nederlanders standaard de roepnaam Hercules gebruiken. 

Zeg niet, neergestort of ‘zo-hard-geland-dat-de-bak-naar-de-schroothoop-mag’. Zeg zeker niet: ‘opgebrand-terwijl–ie-geparkeerd-stond-nadat-ie-beschoten-is-door-een-ander-geparkeerd-toestel’. Zeg wel: attritie. Elke keer wanneer een toestel niet langer beschikbaar is door onvoorziene technische, weers- of menselijke omstandigheden. Van elk toestel bestaat een attritiegraad.