Donderdag zal voor het eerst een vrouwelijke scheidsrechter een match fluiten op het WK: maak kennis met Stéphanie Frappart
Het is dan toch zover: donderdag zal een vrouwelijke scheidsrechter een match fluiten op het WK voetbal voor mannen. En dat is een primeur. De eer is weggelegd voor Stéphanie Frappart uit Frankrijk. Naast haar zijn ook Salima Mukansanga uit Rwanda en Yoshimi Yamashita uit Japan nog geselecteerd. Drie korte portretten.
Het heeft 92 jaar en 22 edities geduurd, maar nu is het zover: ook vrouwen maken hun opwachting als scheidsrechter op het WK voetbal voor mannen. Maak kennis met Stéphanie Frappart, Salima Mukansanga en Yoshimi Yamashita, die samen met 33 mannelijke collega's naar Qatar afgereisd zijn. Daarnaast zijn drie vrouwen als assistent-scheidsrechters aangeduid: Neuza Back, Karen Díaz Medina en Kathryn Nesbitt.
“We zijn heel blij dat we voor het eerst in de geschiedenis vrouwen als scheidsrechter hebben kunnen selecteren”, klonk het in mei nog bij Pierluigi Collina, voorzitter van de scheidsrechterscommissie van de FIFA. “Ik hoop dat in de toekomst de keuze voor vrouwen als scheidsrechter bij mannentoernooien als normaal wordt gezien, en niet langer als iets sensationeels. Ze verdienen het om op dit WK te staan, ze presteren constant op hoog niveau.”
Een mooie erkenning voor het trio, en – indachtig dat het gastland het niet nauw neemt met vrouwenrechten – een gedurfde keuze van de voetbalorganisatie. Vrouwen in Qatar leven in een voogdijsysteem en zijn vanaf hun geboorte afhankelijk van hun vader, broer of andere mannelijke familieleden. Eenmaal getrouwd neemt de man die rol over. Ze moeten voor zowat alles toestemming vragen. Regels waaraan vrouwen als toerist – of vrouwen als referees – zich niet hoeven te houden, maar een vrouw in een doorslaggevende rol is er dus geen alledaags zicht.
De eerste week mochten ze niet aan de bak, en dus rezen er twijfels of de vrouwen wel ingezet zouden worden. Maar FIFA heeft laten weten dat de match tussen Costa Rica en Duitsland, deze donderdag, gefloten zal worden door Stéphanie Frappart.
Stéphanie Frappart (1983) is de bekendste van het drietal.
De liefde voor de sport zat er van kleins af aan in: als jong meisje smeet de Française zich al tussen de jongens tijdens wedstrijdjes op de speelplaats, en het duurde dan ook niet lang voor ze zich aansloot aan bij een lokale club. Toen ze in haar tienerjaren met scheidsrechtercursussen begon, was ze naar eigen zeggen de enige vrouw.
In 2002 floot Frappart haar eerste lokale match, in 2014 werd ze uitgeroepen tot Frankrijks beste vrouwelijke scheidsrechter en mocht ze als eerste vrouwelijke arbiter tijdens een mannenwedstrijd in tweede divisie aantreden. Vijf jaar later kon ze ook de hoogste Franse voetbaldivisie – Ligue 1 – op haar palmares schrijven.
In 2009 belandde Frappart op de FIFA-lijst van internationale scheidsrechters. Sindsdien was ze referee tijdens onder meer het WK voor vrouwen in 2015, het tornooi voor vrouwen op de Olympische Zomerspelen in 2016 en het WK voor vrouwen in 2019, waar ze de finale floot. Ook werd ze aangesteld als scheidsrechter bij de UEFA Super Cup 2019 tussen Liverpool en Chelsea. “Hadden wij gespeeld zoals zij floot, we hadden met 6-0 gewonnen”, liet Liverpool-trainer Jürgen Klopp nadien optekenen. Sinds 2020 leidt ze ook wedstrijden van de Champions League.
Dit jaar schrijft Frappart opnieuw geschiedenis door als een van de eerste vrouwelijke arbiters op een WK voor mannen te staan. “Ik ben trots om Frankrijk te mogen vertegenwoordigen. Dat er ook vrouwen geselecteerd zijn voor het WK in Qatar, is een sterk signaal”, reageert ze. “Ik ben geen woordvoerder voor het feminisme, maar als dit soort beslissingen de dingen vooruit kan helpen…” De Française zegt dat ze in het verleden goed in het land is ontvangen, maar geeft toe dat ze op haar hoede blijft. “Je let in dat land altijd op als je een vrouw bent.”
Salima Mukansanga (1988) gaat de geschiedenisboeken in als de eerste vrouw die een wedstrijd tijdens de African Cup of Nations, het Afrikaans kampioenschap voor mannen, mocht leiden.
Mukansanga, opgegroeid in West-Rwanda, had aanvankelijk geen intentie om scheidsrechter te worden. Niet alleen behaalde ze een baccalaureaat in vroed- en verpleegkunde, ze had vooral een voorliefde voor basketbal. Door een gebrek aan coaches en opleidingen richtte ze zich tot de andere balsport – en de rol van arbiter in het bijzonder. “Als ik naar wedstrijden keek, was het vooral de referee die mijn aandacht trok. Dat was de man die de beslissingen nam, met spelers sprak en hen dirigeerde. Iemand die gerespecteerd werd. Zo wilde ik ook worden.”
Na enkele jaren te hebben gefloten in tweede divisie bij mannen en in de hoogste competitie bij vrouwen, sloot ze zich in 2012 aan bij de Afrikaanse voetbalbond en leidde ze wedstrijden over het hele continent. In 2015 was Mukansanga erbij op de Afrikaanse Spelen in Congo, in 2014, 2016 en 2022 trad ze aan op de Women's Africa Cup of Nations. Begin dit jaar werd ze de eerste vrouw die het Afrikaans kampioenschap voor mannen mocht fluiten. “Ik dacht dat ze zich van naam hadden vergist. Ik was angstig, trots en blij tegelijk.” Tussendoor volgde een erkenning door de FIFA en startte ze op wereldwijd niveau. Ook op het olympische vrouwentoernooi in Tokio was ze present. “Daar heb ik leren werken met een VAR, iets waar we toen in Afrika nog geen gebruik van maakten.”
Dat Mukansanga geselecteerd is voor het WK voetbal, is volgens haar een droom die uitkomt. “Al is een selectie voor het WK vrouwen in Australië en Nieuw-Zeeland een nog groter doel.” Ze hoopt dat ze met haar prestaties jonge meisjes kan inspireren. “In sommige landen mogen vrouwen en meisjes nog steeds niet voetballen. Dit is hét moment om hen te steunen. Ik heb veel mensen die me bijstaan. Zo’n steun geeft je kracht om te blijven werken en je te richten op de toekomst.”
Wat Stéphanie Frappart en Salima Mukansanga zijn voor Europa en Afrika, is Yoshimi Yamashita (1986) voor het Oosten.
Het was haar broer die Yamashita, geboren en getogen in Tokio, al op jonge leeftijd warm maakte voor de voetbalsport. Op de universiteit kwam ze voor het eerst in aanraking met een rol als referee, sindsdien heeft ze de stiel nooit meer losgelaten.
In 2010 sloot ze zich aan bij de Japanse vrouwencompetitie als assistent-scheidsrechter. Vijf jaar later floot ze al op internationaal niveau, in 2019 trad ze aan in de hoogste competitie in haar thuisland en tekende ze present op het WK voor vrouwen. Een jaar later was ze op de Olympische Spelen in haar thuisstad. Vandaag leidt ze mannenwedstrijden in de Japanse J-League en de Aziatische Champions League.
Yamashita is zich naar eigen zeggen scherp bewust van de verantwoordelijkheid die in Qatar op haar rust. “Ik moet beslissingen nemen in een fractie van een seconde, een spier die ik nog meer aan het trainen ben nu het WK dichterbij komt. Of ik zenuwachtig ben? Laten we zeggen 1% nerveus en 99% opgewonden. Als Japanse en als vrouw voel ik een grote trots en verantwoordelijkheid.”
Ze hoopt dat het toernooi een mentaliteitsverandering in Qatar en omringende landen teweeg kan brengen. “Er zijn nauwelijks vrouwelijke scheidsrechters in het Midden-Oosten, dat zou ik graag zien veranderen. Dat vrouwen voor het eerst referees zijn op een WK voor mannen is een teken dat het potentieel voor vrouwen groeit. Als scheidsrechter zie ik dan ook geen verschil tussen mannen- en vrouwenvoetbal. Het moet volkomen normaal worden dat vrouwen mannenwedstrijden leiden."