KU Leuven-astronomen vinden verklaring voor verduistering van reuzenster Betelgeuze: sterrenstof
Een team van astronomen aan de KU Leuven heeft een verklaring gevonden voor de verduistering van de reuzenster met de naam Betelgeuze. Dat heeft de universiteit woensdag bekendgemaakt. Eind 2019 en begin 2020 werd de ster zichtbaar donkerder, en werd er even gespeculeerd dat Betelgeuze zou ontploffen als een supernova. De onderzoekers hebben aangetoond dat de ster gedeeltelijk schuilging achter een uitgestoten stofwolk. De resultaten van het onderzoek zijn woensdag gepubliceerd in het wereldwijd gerenommeerde wetenschappelijk tijdschrift Nature.
Zelfs met het blote oog was de verduistering van Betelgeuze waarneembaar. Het team van astronoom Miguel Montargès richtte de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) op de ster, en vergeleek in eerste instantie beelden bij het begin en het einde van 2019. Vooral het zuidelijke deel van het steroppervlak bleek aanzienlijk donkerder te zijn geworden, maar een verklaring vonden ze niet.
Het team bleef de ster daarom observeren tijdens zijn 'grote verduistering' en maakte opnames in januari en maart van 2020. In april 2020 had Betelgeuze weer zijn normale helderheid. "Het is zeer uitzonderlijk dat we het uiterlijk van een ster op een tijdschaal van enkele weken zien veranderen", zegt Montargès van de Sterrenwacht van Parijs en ten tijde van het onderzoek werkzaam aan KU Leuven. "De instrumenten van ESO's Very Large Telescope stelden ons in staat om de ster niet alleen als een punt te observeren, maar ook de details op zijn oppervlak te zien en gedurende de hele gebeurtenis in de gaten te houden." De nieuwe beelden zijn de enige die weergeven hoe het oppervlak van Betelgeuze verandert.
Het team kon op die manier achterhalen dat de verduistering is veroorzaakt door een stofsluier die de ster overschaduwde. Die stofwolk was op zijn beurt het resultaat van een temperatuurdaling op het oppervlak van Betelgeuze. De onderzoekers concludeerden dat de ster kort vóór de verduistering een grote gasbel had uitgestoten, die zich verder van de ster verwijderde. Wanneer een deel van het steroppervlak kort daarna afkoelde, condenseerde het gas tot vaste stofdeeltjes, die zich tot een wolk hebben gevormd. "We zijn directe getuige geweest van de vorming van zogeheten sterrenstof", zegt Montargès.
Omdat Betelgeuze in astronomische termen op het einde van zijn leven is, werd op het internet gespeculeerd dat de verduistering een voorbode zou zijn van een supernova-explosie. Dat bleek dus niet het geval te zijn.
