Eerste voorverkiezing in VS bewijst: Donald Trump is nog altijd de maker en kraker in de Republikeinse partij

Bijna anderhalf jaar na zijn presidentschap blijft Donald Trump zijn partij overheersen. Dat is opmerkelijk voor een gewezen president die de verkiezingen al na één termijn verloor, en wel met zeven miljoen stemmen verschil. Wie openlijk kritiek levert op Trump, wordt zonder pardon aan de kant gezet. Wie niet samen met hem roept dat de verkiezing van 2020 werd gestolen door de Democraten, verliest per direct alle steun en mag zijn of haar politieke toekomst op de buik schrijven. 

Kijk naar Mo Brooks, een zeer heftig en trouw medestander van Trump, Congreslid uit Alabama. Toch kreeg Brooks de woede over zich van Trump, omdat hij zei dat de partij de verkiezingen van 2020 vanaf nu achter zich moet laten. Brooks werd door die ene uitspraak persona non grata in Trump World. 

Liz Cheney was exact hetzelfde lot beschoren toen ze na de bestorming van het Capitool zei dat de president hier de schuld voor droeg, dat haar partij op moet houden met de democratie om zeep te helpen. Ze werd prompt uit haar Republikeinse leiderschapspositie in het Huis van Afgevaardigden verwijderd en vecht voor haar politieke overleven als Congreslid voor cowboystaat Wyoming. 

De macht van Donald Trump is niet te onderschatten. Zijn impact is groot. J.D. Vance, de beschermeling van Trump,  won afgelopen nacht de voorverkiezingen als kandidaat-senator voor de Republikeinen. Vance is de bekende schrijver van de bestseller Hillbilly Elegy, een boek over het trieste lot van de arme blanken in de Appalachen. 

Vance vergeleek ooit het succes van Trump bij de boze witte Amerikanen met het effect van “culturele heroïne”. Trump als tijdelijke verdoving voor grote ellende. Maar niet de grote verlosser, of oplosser van problemen. 

Vance is helemaal gekeerd. De man die Trump ooit een idioot noemde, werd een volbloed Trumpvolgeling. Vance voelde waar de politieke wind vandaan komt, en dat is uit Trumprichting. Hij omarmde Trump nadat hij hem eerst had bestreden. Als een platte opportunist katapulteerde het hem zomaar naar verkiezingswinst. 

Aan zijn kiezers vertelde hij - zonder enig bewijs - in de dagen voor de verkiezing dat president Biden met opzet de dodelijke drug fentanyl de staat Ohio binnenloodst. Vance verkoopt een soort slachtofferschap bij zijn kiezers dat hij ooit keihard bestreed.

Die wurggreep van Trump op zijn partij, zijn kracht om mensen te maken of te kraken, dat noemen ze hier in de VS de Trump boss mojo. Het net gelanceerde voorverkiezingsseizoen is een uitstekende lakmoesproef. Trump steunt in deze maand mei kandidaten in minstens 40 voorverkiezingen: hij wil de impactvolle kingmaker zijn van Ohio en Pennsylvania tot Georgia, Idaho en North Carolina. Hij is de veerman voor veel kandidaten die een mandaat willen. 

De Republikeinse partij houdt deze voorverkiezingen zelf uitermate goed in de gaten, om te kijken hoe sterk of hoe zwak Trumps invloed nog is. In privégesprekken zijn veel Republikeinen Trump in feite hartgrondig beu en beschouwen ze hem als een risico voor de tussentijdse verkiezingen, omdat de kandidaten die hij steunt vaak zo radicaal zijn dat ze veel conservatieve centrumkiezers afschrikken. En dat heeft hen in 2020 al een keer het Witte Huis gekost. 

De Republikeinse partij beseft zeer goed dat het succes van Trumpkandidaten ook Trump zelf weer in pole position brengt in 2024. Maar: zonder Trump in de arena, dreigen veel van de die hard Trumpers thuis te blijven. Voor hen is het Trump of niets. De Republikeinse partij krabt zich in de haren, want ze heeft de radicale Trumpkiezers nodig. Tegelijk wil de GOP ook de gematigde conservatieve kiezer niet kwijtspelen. Een pijnlijke spreidstand.

Als veel van zijn favoriete kandidaten alsnog zouden falen, dan verzwakt Trumps mojo en machtspositie danig. En dan staan de concurrenten in eigen rangen klaar om hem weg te duwen. Ron DeSantis, de populaire gouverneur van Florida en 32 jaar jonger dan Trump, loopt zich al volop warm. Maar Trump is Trump: als zijn kandidaten het niet halen, zal hij beweren dat ze het zelf verkwanseld hebben, ondanks zijn steun. Winnen ze wél, dan is dat helemaal en alleen dankzij Trump. 

De inzet voor de Amerikaanse democratie is hoog in dit verkiezingsseizoen. Trump steunt kandidaten die het stemmen voor een aantal groepen (die vaak Democratisch stemmen) onmogelijk wil maken. Hij supportert voor kandidaten die wetgeving steunen die staten de macht geven om verkiezingsuitslagen ongeldig te laten verklaren. 

De komende verkiezingen gaan dus om veel meer dan verdeling van de macht. Het gaat ook over de basisprincipes van de rechtsstaat. Als niemand nog gelooft in vrije en eerlijke verkiezingen, dan ligt je democratie min of meer op apegapen.

Pennsylvania wordt de volgende test voor Donald Trump. Hoe kan hij zijn partij nog meer vullen met trouwe en zuivere volgelingen op alle niveaus van de macht? Bij de voorverkiezingen van 17 mei heeft de ex-president zijn volle steun uitgesproken voor Dr. Oz, de beroemde  tv-dokter die ook omstreden is omdat hij vaak medische pseudowetenschap verspreidt. Sommigen noemen Oz ronduit een kwakzalver. Het zijn ook ex-Trumpadviseurs die de campagne van kandidaat-gouverneur Lou Barletta begeleiden. 

De hoofdvogel zal op 24 mei worden afgeschoten in de staat Georgia. Daar heeft Trump alles in het werk gesteld om de huidige Republikeinse gouverneur en de hoogste verkiezingsambtenaar weg te zuiveren. 

Weet u het nog, toen dat telefoontje uitlekte van (toen nog president) Trump naar Brad Raffensperger, om te vragen of de hoge verkiezingsambtenaar geen 11.780 stemmen voor hem kon vinden om de uitslag om te keren? Trump die woest was dat zijn partijgenoot niet wenste deel te nemen aan verkiezingsbedrog. Daarover is intussen pas nog een strafrechtelijk onderzoek begonnen, met de samenstelling van een grand jury. 

Trump steunt Jody Hice, om Brad Raffensperger te straffen voor zijn trouweloosheid. Hice zegt tot Trumps tevredenheid dat de verkiezing wel degelijk van hem is afgepakt. De commissie die de bestorming van het Capitool onderzoekt, kwam intussen te weten dat deze Trumpkandidaat een vergadering op het Witte Huis bijwoonde om te bespreken hoe ze de verkiezingsuitslag nog konden omkeren in het voordeel van Trump, en hoe ze Biden van het presidentschap konden afhouden. 

Desondanks ligt Kemp in Georgia vrij comfortabel voor in de peilingen tegen Trumpkandidaat David Perdue, die begin 2021 nog de strijd om een senaatszetel verloor tegen de Democraat Jon Ossoff. Het toont aan dat de strategie van Trump om te blijven hangen bij een pijnlijk verleden of een onsportief verteerd verkiezingsverlies, niet altijd de succesvolste weg voorwaarts is. 

De macht van Trump ligt bij zijn basis, en niet bij de liefde van zijn partijgenoten. Veel van zijn trouwste kiezers ervaren Trump als een vreugdevolle wraakengel tegenover de elite die hen naar eigen zeggen heeft vertrappeld. Trump geeft macht aan mensen die hun eigen machteloosheid haten. 

Zijn boodschap van woede is een soort medicijn voor gemeenschappen die al jaren niets anders voelen dan neergang. De beloften van Trump voelen als de verlichting van een naald in de arm: een ontsnappingsroute voor echte pijn. Daarom is het Trumpisme ook niet weg na zijn vertrek uit het Witte Huis. 

Zijn kiezers zijn doodsbang: wat moet er van hen worden zonder Trump? Worden ze voortaan weer vergeten en verguisd? Het is tragisch, want veel van de problemen die Trump beschrijft, zijn écht. Maar zijn retoriek heeft vooral tot valse euforie geleid. 

Ik herinner mij levendig het verhaal van Dolores uit Beattyville, in het oosten van Kentucky. Ik ontmoette haar een paar maanden na de verkiezing van Donald Trump. Ze kwam amper rond maar voelde zich gezegend dat ze op zijn minst niet op straat moest leven. Trump vervulde haar met vreugde, zei ze. Hij zou haar leven veranderen, dacht ze. Eindelijk zou ze een ziekteverzekering krijgen en hij zou haar uit de financiële ellende verlossen. Dolores heeft helaas in de voorbije jaren nooit gekregen waar ze van droomde. 

Hun naasten sterven nog steeds aan een overdosis pillen of heroïne. Door de elite worden ze nog steeds racist, seksist of dommerik genoemd. Hun geloof in de Amerikaanse droom blijft diep ondergedoken. “Make America Great Again” is geen medicijn dat werkt voor deze mensen, schreef (nu kandidaat-senator) J.D. Vance in The Atlantic op 4 juli 2016. De auteur is het kennelijk zelf helemaal vergeten. Nu houdt hij heel veel van Donald Trump. En Donald Trump houdt ook veel van hem.