Een gehaktbal van mammoetvlees: kweekvleesbedrijf stelt nieuwste creatie voor

Het Australische kweekvleesbedrijf Vow heeft in Amsterdam zijn nieuwste creatie voorgesteld: een gehaktbal gemaakt van mammoetvlees. Tenminste, een soort van mammoetvlees. Het gebruikte mammoeten- en olifanten-DNA om stamcellen van schapen "mammoeteiwit" te doen produceren. Hol nu niet meteen naar de winkel, want daar zal je de mammoetenbal niet snel vinden. Het blijft bij een eenmalig experiment.

Veel valt er niet op aan de gehaktbal die vandaag in het Amsterdamse NEMO Science Museum gepresenteerd werd aan de pers. Of het zou de omvang moeten zijn: de gehaktbal is enorm. 

Toch is er iets bijzonders aan de gehaktbal: hij is gemaakt van het vlees van een uitgestorven dier. De wolharige mammoet om precies te zijn. Het kweekvleesbedrijf Vow nam professor Ernst Wolvetang van het Australische Institute for Bioengeneering and Nanotechnology onder de arm. Ze vertrokken van de genetische code van mammoeten-DNA, vulden de gaten in de code in met DNA van de Afrikaanse olifant en voedden die vervolgens aan schapen-stamcellen. Die stamcellen produceerden vervolgens mammoeten-myoglobine, het eiwit dat een belangrijke bouwsteen is van vlees. 

BEKIJK - Australische kweekvleesbedrijf Vow stelt zijn mammoetgehaktbal voor:

Videospeler inladen...

Kweekvlees? Wat is dat nu weer? Kweekvlees is vlees dat aangemaakt wordt in een laboratorium. Het bestaat uit dierlijke cellen die in een substraat (zeg maar een vloeistof met voedingsstoffen) worden opgekweekt tot spiervezels. Die vezels kan je uiteindelijk samenpersen tot een hamburger. Kweekvlees is dus echt vlees, anders dan plantaardige vleesvervangers zoals tofoe of quorn. Alleen heeft het nooit in een levend dier gezeten.

Dat "mammoetvlees" maken, ging verbazend snel, zegt professor Wolvetang. "De schapenstamcellen die normaal schapenspieren maken, hadden er helemaal geen probleem mee. We hebben er 20 miljard cellen mee gemaakt, zo groot als een half tennisveld, allemaal prachtige strengen van myoglobine." Die strengen persten ze vervolgens samen in de enorme mammoetgehaktbal die ze vandaag presenteerden.

Hoe het smaakt? Geen idee

Dat vlees is eetbaar, maar hoe het smaakt, dat weten Wolvetang en Vow zelf niet. Ze hebben er niet van geproefd. Meer zelfs: het is in Europa verboden om ervan te eten. De voedselautoriteiten hebben nog geen enkel kweekvleesproduct goedgekeurd voor consumptie. In bijvoorbeeld Singapore en de VS is dat wel al gebeurd.

Om de gehaktbal te mogen overbrengen van Australië naar Europa, is hij daarom eerst behandeld met formol. "Zo kan je hem eeuwig bewaren, maar is hij ook oneetbaar geworden", legt James Ryall uit, chief scientific officier bij Vow. En het is misschien maar goed dat we er niet meer van kunnen eten, vindt hij. "Vergeet niet dat we het hier hebben over een proteïne die duizenden jaren geleden verdwenen is. We hebben geen idee of het wel veilig is om die te eten, en we weten ook niet of er een allergische reactie op zou kunnen komen. Daar hebben we jaren onderzoek voor nodig."

Zo ziet het laboratorium van Vow eruit, met de incubator waar het mammoetvlees werd opgekweekt.

Bij Vow zijn ze overigens stellig: dit is de eerste mammoetgehaktbal die ooit is gemaakt sinds het verdwijnen van de mammoet (en het ontstaan van de gehaktbal). Maar dat klopt slechts deels. In ons land is de start-up Paleo er al eerder in geslaagd om mammoetmyoglobine te maken met mammoeten-DNA, de belangrijkste bouwsteen van het "mammoetvlees". Paleo doet onderzoek naar toepassingen van mammoetmyoglobine voor kweekvlees en plantaardige vleesvervangers.

Naar het museum

Terug naar Amsterdam. Blijft de vraag: waarom zou je eigenlijk een mammoetgehaktbal willen maken? "Dit is geen marketingstunt", verzekert James Ryall. Hij is niet van plan om de mammoetboulet ooit naar de supermarkten te brengen. Zijn bedrijf Vow mikt eerder op gemakkelijker verkoopbare vleessoorten zoals kwartel, "iets waar de consument zich bij kan voorstellen dat het eetbaar is en waar we betere winstmarges op kunnen halen". 

De mammoetbal moet vooral de mogelijkheden van kweekvlees onder de aandacht brengen. "De gemiddelde mens heeft nog geen idee wat kweekvlees is en wat de mogelijkheden ervan zijn", zegt Ryall. "Maar het is bijna onmogelijk geworden om nog media-aandacht te krijgen met kweekvlees van rund of kip. Daarom doen we het met mammoet."

12.000 jaar geleden stierf de laatste wolharige mammoet uit.
Science Photo Library

Volgens de voorstanders kan kweekvlees een oplossing zijn voor de milieu- en klimaatproblemen die de intensieve veeteelt veroorzaken. Volgens cijfers van de FAO, de voedsel- en landbouworganisatie van de VN, veroorzaakt vee bijvoorbeeld 14,5 procent van alle broeikasgassen die de mens uitstoot. Maar als je in een laboratorium alleen de spieren zou opkweken die we eten, en geen heel dier meer, dan zou dat veel broeikasgassen én grondstoffen kunnen uitsparen. Het zou ook een oplossing kunnen zijn voor het mest- en stikstofprobleem.

Maar zolang de Europese voedselautoriteiten kweekvlees niet goedkeuren voor consumptie, zal het nog even duren voor er bij ons kweekvlees in de rekken ligt. Ook in die context moet je deze mammoetgehaktbal zien: hij moet de overheden aanmanen tot actie. De kweekvleesindustrie staat in de startblokken, maar kan pas echt aan het werk wanneer het zijn product ook in Europa mag verkopen.

Wereldwijd komt er na jaren afwachten stilaan schot in de zaak, maar bij ons is het nog niet zover. Deze mammoetgehaktbal eindigt zijn reis daarom niet bij een slager of in een supermarkt, maar in de vitrine van een museum. Hij krijgt een plekje in het Rijksmuseum Boerhaave in Leiden, naast de eerste kweekvleesburger die in 2013 werd gemaakt: die van de Nederlandse wetenschapper Mark Post. 

BEKIJK - Lieven Thorrez (KU Leuven): “Deze mammoetbal is niet voor consumptie bestemd”

Videospeler inladen...

Meest gelezen