Waarom kost geneesmiddel voor baby Pia zoveel? En wat is eraan te doen? 6 vragen en antwoorden
Een medicijn van 1,9 miljoen euro: de ouders van de negen maanden oude baby Pia, die lijdt aan spinale musculaire atrofie (SMA), kunnen dat bedrag nu dankzij een grootschalige sms-actie op tafel leggen. Maar het blijft een waanzinnige som geld. Hoe kom je als producent tot die prijs? En wat kan de overheid daartegen doen?
1. 1,9 miljoen euro voor een medicijn, wie bepaalt dat?
Die 1,9 miljoen euro (of 2,1 miljoen dollar) voor het medicijn Zolgensma is gewoon de vraagprijs van farmareus Novartis in Amerika. Het bedrijf zegt dat die prijs voor een "eenmalige transformatieve therapie voor een ultrazeldzame ziekte" in de VS gebaseerd is op "de actuele kostprijs van chronische SMA-therapie gedurende tien jaar".
In ons land heeft de overheid wel degelijk een zeg over de prijzen van geneesmiddelen. Alleen is dat oordeel in dit geval nog niet geveld, omdat Zolgensma nog niet op Europees niveau erkend is. Dat zou pas iets voor eind dit jaar zijn. En dus hangen de ouders van baby Pia vast aan die Amerikaanse vraagprijs.
2. Dus als het middel hier wel al erkend was, zou de prijs lager geweest zijn?
Dat is niet helemaal zeker, maar toch wel erg waarschijnlijk. Novartis moet na de Europese erkenning een dossier indienen bij de federale overheidsdienst Economie. Die heeft een commissie, bestaande uit artsen, apothekers, academici en vertegenwoordigers van de ministers van Begroting, Sociale Zaken en Economie, die bekijkt of de gevraagde prijs gerechtvaardigd is.
Een officiële bovengrens is er niet, maar Novartis moet argumenten op tafel leggen waarom het pakweg 2 miljoen euro wil vragen voor zo'n middel. De commissie en nadien de minister van Economie kunnen dat dan goedkeuren of een aangepaste maximumprijs opleggen.
Dat is al eerder gebeurd met erg dure medicijnen. Minister van Economie Wouter Beke (CD&V) liet begin september nog weten dat hij de prijs van een medicijn tegen een zeldzame stofwisselingsziekte had teruggebracht van 14.000 euro per maand naar 3.653,25 euro.
3. Zijn er goede argumenten voor de hoge prijs van Zolgensma?
Volgens Ri De Ridder, voorzitter van de ngo Dokters van de Wereld en voormalig directeur-generaal van het Riziv, weerspiegelt die prijs in elk geval de uitgaven niet die gebeurd zijn bij de ontwikkeling van Zolgensma. "Novartis heeft dit product niet ontwikkeld, maar gekocht voor 8,7 miljard dollar (van Avexis, red.) toen het erop leek dat er zich een doorbraak aftekende met een bepaalde techniek", legde De Ridder gisteren uit in "De wereld vandaag" op Radio 1. Hij spreekt van "een louter economisch gebeuren".
"Er worden vaak enorme bedragen vermeld als het gaat om de ontwikkeling van medicijnen, soms zelfs tot 2 miljard euro. Het ontbreekt totaal aan transparantie daarover."
De Ridder verwijst naar het andere product dat baby Pia wel al krijgt, Spinraza. "Producent Biogen heeft naar eigen zeggen 680 miljoen euro geïnvesteerd in dat product. Het heeft na twee jaar al een omzet gerealiseerd van 2,6 miljard euro op dat product. Dat geeft een beetje aan wat de verhoudingen zijn."
"En wat bovendien vergeten wordt", voegt hij eraan toe, "is dat er heel wat publiek geld zit in de ontwikkeling van die medicijnen: onderzoek aan de universiteiten, taksmaatregelen voor onderzoekers, innovatiesubsidies aan bedrijven."
Ook bij Zolgensma trouwens. "Het bedrijf dat door Novartis is opgekocht (Avexis, red.) heeft heel wat van die incentives gekregen bij de ontwikkeling van die nieuwe techniek. Het lijkt erop dat we twee keer betalen voor hetzelfde."
4. Kan het bedrijf het medicijn hier ook zonder Europese erkenning ter beschikking stellen?
Er zijn situaties waarin dat kan. Voor bepaalde innovatieve geneesmiddelen kan het Riziv tussenkomen, zelfs nog voordat ze geregistreerd zijn. Dat kan bij de behandeling van een ernstige of dodelijke aandoening waarvoor geen therapeutisch alternatief bestaat. Dan betaalt de patiënt niets, maar krijgt het bedrijf wel een tegemoetkoming van het Riziv.
Alleen moet die aanvraag gebeuren door het bedrijf zelf. Daar knelt het schoentje vaak, omdat bedrijven dan vrezen dat de prijs ongewild al gezet is.
Er bestaat ook een Bijzonder Solidariteitsfonds dat in sommige gevallen kan tussenkomen, zodat de patiënt alsnog een geneesmiddel kan krijgen. Maar volgens de ouders van Pia hebben zij te horen gekregen dat die piste uitgesloten is voor hen.
(Lees verder onder de foto)
Verder is er een procedure waarbij het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG) kan aanvaarden dat een product nog vóór de Europese erkenning in ons land wordt gebruikt. Dan moet zeker zijn dat het middel veilig én voldoende werkzaam is.
Maar, en dat verklaart ineens waarom dat in dit verhaal nog niet gebeurd is, het bedrijf moet het middel dan ook gratis en op eigen verantwoordelijkheid aanbieden.
5. Maakt Zolgensma, zodra het erkend is, ook nog kans op terugbetaling door de ziekteverzekering?
Die kans bestaat zeker, maar in die fase zitten we natuurlijk nog niet, omdat het middel nu nog niet erkend is.
Een farmabedrijf kan na de Europese erkenning van een geneesmiddel en de prijszetting een aanvraag tot terugbetaling bij het Riziv indienen. Die aanvraag wordt dan onderzocht door de Commissie Tegemoetkoming Geneesmiddelen, een orgaan van het Riziv.
Die commissie formuleert dan een advies aan de minister van Sociale Zaken, in dit geval nog Maggie De Block (Open VLD). Die moet vervolgens binnen de 180 dagen een antwoord formuleren.
6. Hoe kunnen we in de toekomst zulke woekerprijzen vermijden?
Gezondheidseconoom Lieven Annemans (Universiteit Gent) roept in Het Nieuwsblad op om op voorhand maximumprijzen af te bakenen, bijvoorbeeld een maximumbedrag per gewonnen levensjaar. In Nederland ligt die grens op het (nog altijd forse) bedrag van 100.000 euro.
Volgens Ri De Ridder moet het hele systeem worden omgegooid. In de eerste plaats moeten de prioriteiten van de geneesmiddelenontwikkeling voortaan door de maatschappij of overheid worden vastgelegd, zegt hij.
Ook moet de financiering anders: "Overheid en bedrijven moeten samen grote onderzoeksfondsen creëren, waarbij met de bedrijven gezocht wordt naar kandidaten die die oplossingen kunnen ontwikkelen. En dan betaal je voor de oplossing, aan de gewone kostprijs van het product."
Beluister hier het gesprek met Ri De Ridder in "De wereld vandaag" op Radio 1:
Bekijk hieronder de analyse van onze collega Chris De Nijs in “Het Journaal”:
