Dag van Dans na een jaar zonder dansen: waarom is dansen zo gezond? En is het echt zo'n wondermiddel? 

De Dag van de Dans wordt gevierd met workshops, voorstellingen en documentaires over dans, maar door de coronamaatregelen vinden die allemaal "online, offline en outdoors" plaats. Meer informatie vind je hier, bekijk hieronder alvast de trailer: 

Maar dansen is meer dan alleen maar wat fun, het is wetenschappelijk bewezen dat het ook goed is voor lichaam en geest: we geven je 5 redenen om aan het dansen te gaan: 

Als je een danser bent, dan ken je waarschijnlijk het gevoel: de lichte euforie wanneer je, zwetend en met bonkend hart, de dansvloer verlaat om even uit te blazen. Moe maar voldaan, alsof je een uur intensief gesport hebt.

En eigenlijk héb je ook net gesport. Als je danst, gaat je hart sneller slaan, je ademhaling versnelt en je gebruikt veel verschillende spiergroepen. En daar wordt je lichaam sterker van. 

Onderzoekers van de Universiteit van Hertfordshire vergeleken de fysieke conditie van topzwemmers met die van dansers van The Royal Ballet. Ze onderzochten onder andere het verschil in kracht, uithouding, balans en soepelheid. Op zeven van de tien tests scoorden de dansers beter dan de zwemmers.

De verrassende conclusie: "Balletdansers zijn fitter dan internationale zwemmers." 

Je hoeft gelukkig geen professionele balletdanser te zijn. Ook wie danst voor zijn plezier, ondervindt positieve effecten.

Schotse onderzoekers vergeleken zestigplussers die volksdansen met leeftijdsgenoten die wel sporten maar niet dansen. Ook in dit onderzoek deden de dansers het uitstekend, béter dan de sporters.  Rondhuppelen op de  strathspeys, een traditionele Schotse dans, zorgde onder andere voor sterkere benen. De zestigplussers uit de dansgroep konden ook met stevigere pas wandelen dan de niet-dansers. En ze waren ook wendbaarder. 

Grootschalig onderzoek toont dat dansen ook je risico op hartproblemen verlaagt, méér nog dan wandelen. Dat zou komen door de unieke combinatie van intensieve inspanning en sociaal contact. Dansen doe je niet alleen, maar samen met anderen. En ook dat sociaal contact is blijkbaar goed voor je hart. 

Om de auteurs van een andere studie te citeren:  "Waarom je een weg wandelen naar een sterker hart als je er ook naartoe kan walsen?"

Dansen is een wondermiddel voor je brein. Dat komt in de eerste plaats omdat je bij het dansen een fysieke inspanning levert. Die inspanning zorgt voor de aanmaak van "neurotrofe" stoffen. Dat zijn stoffen die je hersencellen helpen groeien en beschermen. Meststof voor je brein, wordt wel eens gezegd.

Dat is zo bij het sporten, maar ook als je danst. Tango, hardlopen, voetballen, de chachacha: het is allemáál goed voor je hersenen. 

Dansen heeft dus hetzelfde positieve effect als sporten, maar het heeft ook een paar heel unieke eigenschappen. 

"Dansen is zowel een mentale als een fysieke activiteit", zegt neurowetenschapper Stephan Swinnen (KU Leuven). "Je moet je danspartner volgen, in sync blijven met de muziek, je bewegingen coördineren en je evenwicht bewaren. Bovendien moet je ook de informatie van al je zintuigen integreren. Er komt heel veel bij kijken."

Dat maakt van dansen een complexe bezigheid, die veel vraagt van je hersenen. "Dansen spreekt dan ook veel meer hersenengebieden aan dan een uurtje fietsen op een hometrainer. En dat verklaart deels het positieve effect."

Regelmatig dansen zorgt ook voor fysieke veranderingen. Je hersenen maken nieuwe verbindingen en de communicatie tussen je twee hersenhelften verbetert. Misschien maak je zelfs nieuwe hersencellen aan, al is dat minder zeker. 

Die veranderingen verklaren waarom dansen zoveel heilzame effecten heeft. Wetenschappers zien vooral verbeteringen op het vlak van geheugen, aandacht en evenwicht. 

"Het effect is het grootst wanneer je leert dansen", zegt Stephan Swinnen. "Je moet dan al die nieuwe bewegingen onthouden. Dat zorgt voor extra mentale activiteit, vooral in de prefrontale schors van je hersenen. Dat gebied speelt een belangrijke rol bij het leren van nieuwe dingen. Eens je je danspasjes kent, valt dat bijkomend effect weg. Dan is minder mentale inspanning nodig en worden je bewegingen meer automatisch."

Leer dus af en toe een paar nieuwe danspasjes. Of probeer eens een dans waarbij je snel beslissingen moet nemen, bijvoorbeeld om je partner te volgen. Het vraagt een extra inspanning, maar dat is dus goed voor je hersenen. Hoe meer je je brein laat werken, hoe sterker het wordt.

Tomorrowland-fans die urenlang dansen op de laatste beats, terwijl het zweet van hun lijf loopt... San Bosjesmannen in Namibië, die in lendendoeken rond een smeulend houtvuur dansen, tot diep in de nacht… Derwisjen in Turkije, die in sierlijke witte gewaden rond hun as tollen, tot ze zich voelen versmelten met Allah...

Drie heel verschillende werelden, drie heel verschillende dansen, maar één ding hebben ze met elkaar gemeen: het gebruik van dans als middel om in een toestand van roes of extase te raken.

Extatische dans bestaat al duizenden jaren en je vindt het overal in de wereld. Dat is niet toevallig. Mensen hebben volgens filosoof Jules Evans een diepe behoefte om af en toe buiten zichzelf te treden. Dans is daarvoor het ideale middel. 

Antropoloog Michael Winkelman gaat nog een stap verder. Hij ziet opvallende gelijkenissen tussen elektronische dansfestivals en rituele dans in traditionele samenlevingen. Het gaat in beide gevallen om een nachtelijk gebeuren, waarbij mensen samenkomen om te dansen. De muziek is ritmisch, repetitief en opzwepend. En er wordt wel eens naar psychedelische hulpmiddelen gegrepen om in extase te raken.

De draaiende derwisj en de festivalganger op Tomorrowland hebben dus meer met elkaar gemeen dan je zou denken. Ze dansen allebei tot ze in een soort roes geraken. En dat heeft volgens Winkelman een helend effect. Het helpt om je emoties uit te drukken en om je bewustzijn te verruimen. En het brengt mensen ook dichter bij elkaar. 

Dansen heeft ook een sociale, verbindende functie. Bosjesmannen, bijvoorbeeld, dansen vooral wanneer de harmonie in de groep verstoord is. Samen dansen helpt dan om het evenwicht te herstellen.

Dat sociaal effect komt volgens wetenschappers door het ritmisch karakter van dans en muziek. Mensen gaan automatisch hun bewegingen afstemmen op het ritme van de muziek. Die onderlinge afstemming smeedt blijkbaar een band. 

Wetenschappers van de universiteit van Oxford lieten Braziliaanse tieners dansen op elektronische muziek. Sommige groepen moesten samen in dezelfde maat dansen, andere groepen niet. Dansers die hun bewegingen gesynchroniseerd hadden, voelden achteraf een sterkere band dan dansers die dat niét gedaan hadden.

Je hersenen maken tijdens het dansen ook endorfines, het hormoon dat zorgt voor de bekende "runner's high". Die endorfines hebben een pijnstillend effect, maar ze zorgen er ook voor dat we ons meer verbonden voelen. Endorfines zijn gelinkt aan fijne activiteiten als lachen, zingen, dansen en sporten. Allemaal dingen die we vooral in groep doen.

Soms lijkt het alsof een groep dansers versmelt tot één groot super-organisme. Denk maar aan de ritmisch op en neer springende massa tijdens een dansconcert. Of een groep metalfans, die tegelijk hun lange haren heen en weer zwieren op de muziek van Metallica. Dat is dus ook een vorm van sociale "bonding": samen bewegen op hetzelfde ritme, om je dichter bij elkaar te voelen.

Wanneer je een jaartje ouder wordt, gaat alles moeizamer. Je gewrichten worden stroever, je lichaam protesteert, je brein takelt af. Vroeg of laat staat het ons allemaal te wachten.

Het goede nieuws: je kan dat proces afremmen en langer jong blijven. Dansen kan daarbij helpen. "Dansen vertraagt de veroudering van de hersenen", zegt Stephan Swinnen. "Het beschermt je hersenen tegen het ouder worden. Wetenschappers spreken over een "neuroprotectief effect". Je ziet dat vooral in de hersengebieden die je nodig hebt om te dansen."

Dansen vermindert ook je risico op enkele vaak voorkomende ouderdomsziektes.

Wetenschappers van Albert Einstein College of Medicine onderzochten of vrijetijdsbesteding je risico op dementie kan verminderen. Ze zagen alleen een beschermend effect bij hobby's die een mentale inspanning vereisen: een muziekinstrument spelen, bordspelen als schaken of dammen of lezen… en dansen.

Het effect was er niet voor andere fysieke activiteiten als fietsen, golfen of bowlen. Alleen dansen verlaagde het risico op dementie.

"Ik vind het opmerkelijk dat dansen zo sterk scoorde", zegt Stephan Swinnen. "Het is ook opvallend dat lezen hetzelfde beschermende effect had. Dat wijst erop dat de mentale training bij het dansen een belangrijke rol speelt. Dat effect heb je minder bij de meeste andere sporten. Dans is een unieke combinatie van fysieke én mentale training."

Dansen kan bovendien enorm deugd doen. Om dat te weten, heb je geen wetenschappelijk onderzoek nodig. Zoals de filosoof Friedrich Nietzsche ooit schreef: "Een dag niet gedanst, is een dag niet geleefd."

Meer informatie over de Dag van de Dans vind je hier.

Filosoof Jules Evans schreef een boek over de menselijke behoefte aan extase, "De kunst van controleverlies: filosoferen over extase". Hij heeft het niet alleen over dansen, maar ook over de andere manieren om even jezelf te vergeten, van meditatie en psychedelische drugs tot bidden en "bosbaden". Een aanrader.

Braziliaanse wetenschappers schreven een grondig overzicht van het wetenschappelijk onderzoek over dans en de hersenen: "Dance for neuroplasticity: a descriptive systematic review". Voor wie graag zelf het wetenschappelijk onderzoek raadpleegt.