Gaat kernreactor Tihange 2 vandaag definitief dicht?

Op 1 februari 1983 ging kernreactor Tihange 2 officieel in commerciële dienst. Het was op dat moment de vijfde kernreactor die in ons land aan het elektriciteitsnet werd gekoppeld, nadat ruim 7 jaar eerder de eerste drie kernreactoren in dienst waren genomen.  Samen met zijn generatiegenoot Doel 3 zorgde hij ervoor dat de kernenergieproductie in ons land meer dan verdubbelde.

De twee reactoren hadden dan ook een veel groter vermogen dan de drie eerste: meer dan 1000 MW, dat is ruim twee keer zoveel als Doel 1 en Doel 2 en bijna 50 MW meer dan Tihange 1, de tot dan toe grootste kernreactor in ons land.

Doel 3 en Tihange 2 waren niet alleen zeven jaar jonger, maar ook in hun concept veiliger dan onze eerste kernreactoren. Zo kregen ze beide een zogeheten dubbele betonnen containment, een dubbel kernreactorgebouw. Onder het koepelvormige reactorgebouw staat er dus nog een tweede, wat de reactoren meer bestendig maakt tegen bedreigingen van buitenaf, zoals terroristische aanvallen of vliegtuiginslagen.

Tihange 2 deed het volgens de databanken van het Internationale Atoomenergie Agentschap de eerste dertig jaar van zijn uitbating behoorlijk goed. In 2007 was hij zelfs het hele jaar door beschikbaar: 365 dagen op 365, 24 uur op 24 leverde hij onafgebroken stroom: geen seconde tekende hij afwezig.

In 2010 deed hij dat bijna nog eens over: hij was toen ruim 99 procent van de tijd ter beschikking en gaf amper een paar dagen niet thuis. Dat waren behoorlijke prestaties, tot er in 2012 een groot probleem opdook. 

Bij een ultrasone scan van Doel 3 werden in de zomer van 2012 duizenden onzuiverheden in de twintig centimeter dikke stalen wand van het kernreactorvat ontdekt. Electrabel besloot meteen ook Tihange 2 door te lichten: het kernreactorvat was immers door dezelfde producent gemaakt. De scans waren alarmerend: ze toonden ruim 3000 foutindicaties in het reactorvat.

Het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) verplichtte Electrabel onmiddellijk de twee kernreactoren stil te leggen. Ze mochten pas opnieuw opstarten wanneer onomstotelijk kon worden aangetoond dat de onzuiverheden de kernreactorwanden niet hadden verzwakt. 

Na meerdere uitgebreide onderzoeken bleek dat de onzuiverheden (er werd al snel over 'scheurtjes' gepraat) waren ontstaan bij het gieten van het staal voor de kernreactorvaten aan het eind van de jaren '70. Het bleken restanten van waterstofbelletjes die waren platgedrukt tot een soort flinterdunne cornflakes-achtige onzuiverheden.

De waterstofvlokken waren dus niet ontstaan door de werking van de kernreactoren zelf. Ze bleken ook niet aan te groeien en het stalen reactorvat bleek nog robuust genoeg. Daarom besliste het FANC dat Doel 3 en Tihange 2 in mei 2013 opnieuw mochten opstarten. Maar het vroeg wel nog een aantal bijkomende onderzoeken.

Maar die bijkomende onderzoeken bleken problematisch: testen op een gelijkaardig stuk staal uit een andere kernreactor toonden aan dat de waterstofinsluitsels het staal toch te veel konden verzwakken. De reactoren moesten in maart 2014 opnieuw dicht. Toen eind 2014 de testresultaten nog altijd niet geruststellend waren, leek het erop dat Tihange 2 en Doel 3 voor altijd verloren waren. Bovendien wezen twee nucleaire specialisten erop dat de onzuiverheden de stalen wanden van binnenuit konden opblazen. 

Het leidde tot een echte crisis in ons land, met angsten voor stroomtekorten en afschakelplannen waarbij groepen gemeenten beurtelings in het donker zouden worden gezet. In de zomer was namelijk een derde grote kernreactor, Doel 4, uitgevallen door sabotage. Het was onduidelijk wanneer die zou hersteld raken. En vanaf begin 2015 zouden de eerste kernreactoren Doel 1, Doel 2 en Tihange 1 definitief stilgelegd moeten worden door de wet op de kernuitstap: we zouden in 2015 geen 3 maar mogelijk in één klap 6 van onze 7 kernreactoren kwijt zijn. Daarop besliste de nieuwe regering Michel 1 in paniek om de drie oudste kernreactoren van ons land te verlengen. Doel 1 en 2 en Tihange 1 zouden tot 2025 mogen blijven draaien. 

Maar in de loop van 2015 werd duidelijk dat de reactorwanden Tihange 2 en Doel 3 er veel beter aan toe waren dan oorspronkelijk ingeschat. De vastgestelde problemen tijdens de tests hadden niets te maken met de waterstofinsluitels maar met de kwaliteit van het testblok uit de andere kernreactor. Dat bleek gewoon uit slecht staal gesmeed. Eind 2015, na nog een reeks extra tests, gaf het FANC de toelating de twee kernreactoren opnieuw te openen.

Het FANC eiste wel dat de kernreactorwanden minstens om de drie jaar zouden worden doorgelicht, waarbij de evolutie van de waterstofvlokken nauwkeurig in kaart moest worden gebracht. Bij scans in 2017 en 2020 bleek dat de "scheurtjes" onveranderd waren gebleven. Tihange 2 leek als vanouds te draaien: in 2016 haalde hij opnieuw een rendement van 96%.  

De veilige uitbating van Tihange 2 en Doel 3 kwam dus nooit in het gedrang door de onzuiverheden in de kernreactorwanden. Maar ze kregen wel het label mee van "scheurtjesreactoren", met zwakkere kernreactorwanden. Dat maakte het politiek onverkoopbaar om ze nog te verlengen.

Hun reputatie werd nog slechter toen in 2018 een nieuw probleem opdook. Een probleem dat ook eerst in Doel 3 werd vastgesteld. In januari 2018 ontdekte uitbater Engie-Electrabel tijdens een onderhoudsbeurt van Doel 3 ernstige betonaantastingen in een bunkergebouw naast de kernreactor. 

In dat gebouw waren reserveonderdelen opgeborgen en bevond zich het reservercontrolecentrum van de kernreactor. De bovenverdieping van het gebouw werd ook gebruikt als een soort ontluchter om gloeiend hete stoom uit de koelcircuits gecontroleerd af te voeren. Maar de hete stoom had de betonnen structuur ernstig aangetast: het dak van het gebouw moest worden hersteld. Doel 3 moest maandenlang dicht.

Al gauw bleek dat het probleem zich ook voordeed in drie andere reactoren: Doel 4 en Tihange 3 en ook in "scheurtjesreactor" Tihange 2. Die ging in juli 2018 dicht voor een onderhoud. Maar het bunkergebouw bleek meer aangetast dan verwacht. Bovendien waren de plannen van de oorspronkelijke dakconstructie niet correct: de betonwelfsels bleken niet allemaal op de juiste plaatsen te liggen. Het negatieve imago van Tihange 2 werd er alleen maar groter op.

Het zou bijna een jaar, tot juni 2019, duren eer de reactor opnieuw stroom begon te produceren. Zijn onbeschikbaarheid tijdens de winter 2018-2019 zorgde opnieuw voor paniek over mogelijke stroomtekorten. Want niet alleen Tihange 2 kreeg tijdens die winter af te rekenen met slijtageproblemen, ook  andere kernreactoren werden getroffen. Op een bepaald moment lagen er maar liefst 6 van de 7 kernreactoren uit.

Opnieuw werden de plannen bovengehaald om gemeenten tijdelijk af te schakelen, stroomprijzen schoten de hoogte in en uitbater Engie-Electrabel moest alles uit de kast halen om onze stroomvoorziening overeind te houden. Op een bepaald moment bracht het zelfs grote dieselnoodgroepen in stelling om eventuele tekorten op te vangen.

Het vergrootte het beeld van de onbetrouwbaarheid van ons nucleaire park. Bovendien was er ook al langer heftig Duits verzet tegen de kerncentrale in Tihange. De Duitse stad Aken ligt op een kleine 80 kilometer van Tihange. De Duitsers willen van kernenergie af en Tihange is daarbij een doorn in het oog. Zeker voor de "scheurtjesreactor" Tihange 2, die als de onveiligste van allemaal wordt beschouwd, kan er geen sprake zijn van een verlenging.

Omdat Doel 3 en Tihange 2 voortdurend werden afgeschilderd als "scheurtjesreactoren" was er ook nooit politieke wil om ze langer dan 40 jaar open te houden. Studies hadden effectief wel aangewezen dat een levensduurverlenging sowieso complexer zou zijn dan bij de jongste reactoren Doel 4 en Tihange 3. 

De onderzoeken uit 2015 hadden aangetoond dat de reactoren nog minstens 47 jaar zouden kunnen draaien. Projecties gewaagden zelfs van 70 jaar. Maar dan zouden de reactorvaten opnieuw uitgebreid moeten worden gescand, met extra onderzoeken. Dat zou sowieso te veel tijd en geld kosten.  In de wet op de kernuitstap werd de sluitingsdatum van Doel 3 en Tihange 3 dan ook nooit aangepast: ze zouden in 2022 en 2023 onherroepelijk sluiten, na veertig jaar dienst.

Nochtans zetten de twee reactoren na de laatste herstellingen in 2019 nog goede prestaties neer: Tihange 2 klom in 2021 opnieuw naar een beschikbaarheid van 90%, nadat hij in 2019 amper een derde van de tijd beschikbaar was geweest. Ook Doel 3 presteerde goed: van de zomer 2021 tot zijn sluiting eind september 2022 draaide hij onafgebroken 365 dagen aan één stuk. Maar de sluiting was definitief: Engie Electrabel plande alles in en voerde ook geen enkele voorbereidende studie uit met het oog op een levensduurverlenging. De politiek gaf dan ook geen enkel signaal dat de twee "scheurtjesreactoren" langer zouden kunnen open blijven.

Tot eind 2021 de energiecrisis uitbrak: de gasprijzen begonnen onheilspellend te stijgen. Elektriciteit halen uit gas werd heel duur. Bovendien kwam daar in februari 2022 de oorlog in Oekraïne nog bovenop. Gas was niet alleen duur, toen Poetin de gaskranen begon dicht te draaien bleek dat ook de aanvoer problematisch kon worden.

De regering De Croo erkende dat een al te grote afhankelijkheid van louter gasgestookte elektriciteitscentrales misschien niet de beste keuze was. Ook terugvallen op massale import was geen optie. Frankrijk, traditioneel een grote exporteur van elektriciteit naar ons land, raakte zelf in de knoop met zijn eigen kernenergiepark. En het probleem van de Fransen kan nog jarenlang aanslepen. Omdat we dus niet kunnen terugvallen op Franse kernenergie moet ironisch genoeg onze eigen Belgische kernenergie (tijdelijk) wat langer soelaas bieden. In maart besliste de regering dan ook de twee recentste reactoren Doel 4 en Tihange 3 open te houden.

Maar de beslissing kwam te laat om de winter van 2025-2026 te overbruggen: dan liggen alle zeven kernreactoren uit en stevenen we volgens hoogspanningsnetbeheerder Elia op een stroomtekort af. En mochten Doel 4 en Tihange 3 eind 2026 nog niet klaar zijn, wordt dat tekort voor de winter 2026-2027 nog groter.

Er gaan dan ook meer en meer politieke stemmen op om meerdere kernreactoren wat langer open te houden. En opvallend: ook Tihange 2 (en Doel 3) worden niet helemaal uitgesloten. Dat valt niet alleen bij de oppositie te horen, maar ook bij meerderheidspartijen zoals CD&V en MR. De PS en Vooruit spreken zich niet echt uit. Alleen Ecolo en Groen gaan voluit voor een onomkeerbare sluiting en afbraak. Open VLD vindt het te laat om nog iets met Tihange 2 te doen, maar sluit een verlenging van andere reactoren niet uit.

Alleen is die definitieve en onomkeerbare afbraak van Tihange 2 pas over vijf jaar mogelijk. Want er is nogal wat voorbereidend werk nodig vooraleer je een reactor echt kunt beginnen te ontmantelen: de splijtstofelementen uit de reactorkern halen, die elementen jarenlang laten afkoelen, ze bergen in bovengrondse containers, de leidingen chemisch reinigen...  

Tot zolang kan je een reactor in principe nog altijd terughalen. Ook Tihange 2 en Doel 3. In prinicipe. Want dan moeten onze politici wel opnieuw Engie Electrabel overtuigen én moeten er pakken geld worden besteed aan de nieuwe doorlichting en onderzoeken van de kernreactorvaten. Ook onze nucleaire waakhond het FANC moet opnieuw mee in het verhaal, de wetgeving moet aangepast worden, de voorbereidende studies opgestart, de onderdelen vervangen, brandstof besteld...

Dat krijgt geen enkele partij tegen de winter 25-26 voor mekaar en ook voor de winter erna niet. Of de twee kernreactoren de jaren daarna nog nuttig kunnen zijn, is onduidelijk. Het lijkt er dus erg op dat de rol van Doel 3 en Tihange 2 definitief is uitgespeeld.

Maar dat dachten we ook van Tihange 1. En van Doel 1 en van Doel 2. En van Tihange 3 en Doel 4.  Toch zullen die allemaal tien jaar langer draaien. De Belgische energiepolitiek kan heel onvoorspelbaar zijn.