We staan nog altijd minder in de file in vergelijking met vorig jaar en ook bussen, trams en treinen zitten maar halfvol

Begin september kondigt zich op de weg doorgaans drukker aan, maar dit jaar valt het voorlopig redelijk mee. Er staan veel minder structurele files op de snelwegen. Wel zijn er soms stevige vertragingen door ongevallen. De belangrijkste oorzaak van de vertragingen op de snelwegen waren in de afgelopen twee weken de talloze werkzaamheden. Werkelijk overal wordt aan de weg getimmerd.

Op de stedelijke wegen moest je soms veel langer aanschuiven. Oostende beleefde op maandag 7 september een verkeersinfarct door de werkzaamheden aan de Blauwe bruggen op de Ringlaan. De eerste schoolweek in Gent was op de weg bij wijlen erg moeilijk door problemen met de Meulestedebrug, ongevallen op de stadsring en defecte verkeerslichten aan de Dampoort. In Aalst moest je in de ochtendspits soms een half uur filerijden om de stad te bereiken. Kortrijkzanen verloren ook veel tijd in de auto, al was dat vooral te wijten aan de werkzaamheden op de ring en op de E17. De drukte op de lanen in Brussel is sinds 1 september flink toegenomen. In de andere steden zagen we op de verkeersredactie geen uitzonderlijke problemen.

In de eerste week was er volgens het Verkeerscentrum nog steeds 8,5 procent minder autoverkeer dan in dezelfde week van 2019. Dat lijkt weinig, maar voor de files betekent dat een groot verschil. In de tweede week van september daalde het autoverkeer zelfs nog wat verder tot -10 procent. Het vrachtverkeer heeft zich wel weer helemaal hersteld. 

Hoe begon het ook alweer? De coronamaatregelen van maart, april en mei van dit jaar joegen ons uit de auto. We werkten massaal thuis en vrijetijdsverplaatsingen met de wagen waren zo goed als verboden. In de tweede helft van maart legden we met de auto 66 procent minder kilometers met de auto af dan voor corona. Bij vrachtwagens was de daling minder spectaculair omdat zware voertuigen bijvoorbeeld moesten blijven rijden om voedingswinkels te bevoorraden. Na de versoepelingen in de loop van mei en juni kwam het gemotoriseerde verkeer langzaam weer op gang (zie grafiek hieronder).

In de tweede week van juni verschenen de eerste structurele ochtend- en avondfiles weer op het toneel. Rond die tijd legden we met alle voertuigen samengeteld 80 procent van het aantal kilometers af in vergelijking met begin maart van dit jaar. Dat is de drempel om weer structurele files te doen ontstaan: de beschikbare rijstroken zijn dan niet meer voldoende om het aantal verplaatsingen te verwerken. 

Momenteel zitten we ongeveer op 90 procent. Dat is voldoende om files te doen ontstaan maar te weinig om hetzelfde niveau van de vorige jaren te bereiken. De filedruk bedraagt volgens het Verkeerscentrum daarom ongeveer slechts 68 procent van het cijfer rond half september vorig jaar (zie grafiek hieronder).

In de afgelopen weken gebeurde iets bizars. Tussen de eerste en de tweede week van september daalde het aantal autokilometers van -8.5 naar -10 procent. In dezelfde periode nam de filedruk echter toe: in de eerste week van deze maand stonden er 53 procent minder files dan vorige jaar, in de tweede week was er slechts 32 procent minder file. Mogelijke oorzaak: meer files door ongevallen en (nog) meer wegwerkzaamheden. De grafiek hieronder toont de evolutie van de filedruk in 2020 en maakt een vergelijking met de files van vorig jaar.

In die grafiek valt trouwens nog iets bijzonders op, met name in de zomerperiode. Als we ons verplaatsen, dan doen we dat uiteraard niet alleen voor werk of school. Twee derde van het aantal verplaatsingen heeft te maken met diensten - winkelen bijvoorbeeld - en met vrije tijd. Toen de federale regering eind juni de wisselende bubbels van 15 toeliet, namen de vrijetijdsverplaatsingen sterk toe. Op die manier bereikte de verkeersdruk in de eerste helft van juli op een paar procenten na weer het niveau van 2019. De filezwaarte lag zelfs hoger dan vorig jaar, al moet gezegd dat dit ook te wijten was aan de werkzaamheden in Antwerpen die de stad toen letterlijk tot een stilstand brachten. 

Na de verstrenging van de maatregelen met de vaste bubbel van vijf in de tweede helft van juli gingen de verkeerscurves weer omlaag. Het toont aan hoezeer het wegverkeer in ons land bepaald wordt door sociaal-recreatief verkeer en lang niet alleen door pendelaars en scholieren of studenten.

Mensen vermijden in september nog steeds het openbaar vervoer. Het aantal reizigers bij de NMBS bedroeg in de eerste week van september 54 procent van het niveau van vorig jaar. “Zelfs de trein van Leuven naar Brussel in de ochtendspits is relatief leeg,” zegt woordvoerder Bart Crols, “soms maar met één persoon per coupé van vier personen.” Crols vermoedt wel dat pendelaars en zakenreizigers de spits vermijden en essentiële verplaatsingen, zoals naar vergaderingen, eerder in het daluur uitvoeren.

Hetzelfde geluid bij De Lijn. “Ook bij ons ligt de gemiddelde bezettingsgraad op dagbasis in vergelijking met vorig jaar nauwelijks hoger dan 50 procent,” zegt Karen Van der Sype. Tijdens de spitsen is het uiteraard drukker maar dan nog: “Elke week verzorgt De Lijn 24.000 ritten. Op 124 daarvan waren er vorige week problemen door overbezetting.”

Bij de MIVB in Brussel zijn er iets meer reizigers. “Op vrijdag 4 september vervoerden we op ons metronet 60 procent van de reizigers in vergelijking met 2019 en voor tram en bus was dat 70 procent,” vertelt An Van Hamme.

Alle openbare vervoersmaatschappijen kijken met gezonde nieuwsgierigheid naar de opening van de hogescholen en universiteiten in de volgende weken: hoeveel van de tienduizenden studenten zullen ze op hun voertuigen zien? Of stappen die massaal over op de fiets? En hoeveel keren er dan terug naar het openbaar vervoer wanneer het vanaf november natter en kouder wordt?

Bekijk hieronder het verslag uit "Het Journaal":