Na 40 jaar is onderzoek naar moorden op drie Belgische missionarissen in Guatemala rond: acht verdachten in het vizier

De Vlaamse geestelijken Walter Voordeckers, Serge Berten en Ward Capiau vertrokken naar Guatemala in het teken van hun geloof. Ze kenden elkaar maar leefden in andere gemeenschappen daar. Walter Voordeckers was een Scheutist - een missionaris die lid is van de Congregatie van het Onbevlekt Hart van Maria - uit Turnhout. Hij was in Guatemala lid van een beweging die zich verzette tegen de uitbuiting van de inheemse bevolking. Hij was in 1966 naar Guatemala getrokken en werd pastoor in Santa Lucía Cotzumalguapa, aan de zuidkust. Hij zette zich vooral in voor landbouwers en ondersteunde de grote stakingen van 1980 op de suikerrietplantages. Daardoor kwam hij in conflict met grootgrondbezitters en fabriekseigenaars. 

Voordeckers ontving meerdere brieven met doodsbedreigingen tot enkele mannen hem op 12 mei 1980 probeerden te ontvoeren. Hij probeerde te vluchten, maar werd met meerdere kogels doodgeschoten. De directe uitvoerders van de moord werden opgepakt en veroordeeld, maar de opdrachtgevers werden nooit ter verantwoording geroepen.  

Ward Capiau, een Scheutist uit Brakel, was pastoraal helper in de parochie van Escuintla en betrokken bij de strijd van de lokale bevolking tegen het regime. In een laatste brief schreef hij: "Al mijn gangen worden nagegaan, maar de bevolking probeert mij zoveel mogelijk te beschermen”. Op 22 oktober 1981 werden er meerdere kogels op hem afgevuurd, die hem uiteindelijk fataal werden. Zijn lichaam werd wellicht begraven in een massagraf, waar is niet duidelijk.

Het regime had het ook gemunt op Serge Berten, ook een Scheutist, uit Menen. Ze pakten per vergissing eerst een andere Belgische missionaris op, die gefolterd werd, maar uiteindelijk vrijkwam. Op 19 januari 1982 vinden ze wel wie ze zoeken. Serge Berten - dan een jonge dertiger - wordt door gewapende mannen opgepakt en ontvoerd. Ook hij was lid van een verzetsbeweging. Wellicht werd hij na zijn ontvoering vermoord, maar zijn lichaam is nooit teruggevonden. 

De reden voor de moorden moet worden gezocht in de context van de burgeroorlog en hevige repressie in de jaren 80 in Guatemala, waarbij het regime guerrilla- en verzetsbewegingen probeerde uit te roeien. Er vonden verschillende systematische moordpartijen plaats op de Mayabevolking, omdat het regime dacht dat de verzetsgroepen zich daar schuilhielden. En als de vijver wordt leeggehaald, zal de vis ook sterven, was de redenering. 

Ze hadden het gemunt op iedereen die hen tegensprak, en zo kwamen veel geestelijken en intellectuelen in het vizier. Ook missionarissen uit andere landen werden in die periode vermoord. Tot begin 1982 regeerde Fernando Romeo Lucas García met harde hand. Daarna kwam generaal Efrain Ríos Montt aan de macht, die de dictatuur en repressie voortzette. In 2013 werd Montt in Guatemala veroordeeld voor schendingen tegen de mensenrechten en genocide, maar zijn veroordeling werd door procedurekwesties nietig verklaard.

Na de turbulente jaren 80 sloten alle partijen in de jaren 90 vredesakkoorden af. Er werd ook een Historische Verhelderingscommissie (een soort waarheidscommissie) opgericht om het tragische verleden en de meer dan 200.000 moorden en verdwijningen van het land in kaart te brengen en een plaats te geven.

De naam Walter Voordeckers duikt op in het verslag van die commissie. Daarin staat dat hij "het slachtoffer werd van agenten van de staat of van een gewapende groep die op zijn minst werd getolereerd door de staat". Volgens de commissie heeft de staat ook te weinig onderzoek gedaan naar de moord. Serge Berten duikt ook op in het verslag, maar ook daar wordt geen duidelijkheid gegeven over wat er met hem na de ontvoering is gebeurd. 

De families lieten de zaak niet berusten. Ze gingen meerdere keren naar Guatemala op zoek naar antwoorden, maar kregen het gevoel dat de misdaden in Guatemala amper werden onderzocht. In 2001 legden ze een klacht neer bij het Belgisch gerecht, in de hoop dat zij een onderzoek zouden opstarten. Vijf onderzoeksrechters in Brussel hebben zich de afgelopen jaren kapotgebeten op het dossier. Ook de speurders gingen meerdere keren naar Guatemala om het lichaam van Berten te zoeken, en te onderzoeken wat er precies was gebeurd met de mannen. Na jaren onderzoek werd het dossier afgerond, het federaal parket maakte dit voorjaar bekend dat het klaar is om zijn eindverslag voor te leggen aan de raadkamer. 

Volgens onze informatie zijn er acht verantwoordelijken naar voren gekomen in het dossier. De meesten van hen waren tijdens de jaren 80 hooggeplaatste functionarissen. Zo zou de toenmalige minister van Binnenlandse Zaken erbij zitten, maar ook de toenmalige regionale politiechef. Het dossier draait rond de schending van de mensenrechten, maar concreet zou het parket voor de acht de doorverwijzing kunnen vragen naar het hof van assisen, voor moord, ontvoering en foltering. 

Enkelen van de acht zouden in het buitenland al in de cel zitten - of in een militair hospitaal door hun oudere leeftijd nu - voor onder meer feiten van corruptie en moord. Anderen zouden al overleden zijn, zij kunnen niet meer worden vervolgd. Het is aan de raadkamer om te beslissen of de zaak - en wie van de acht wel of niet - wordt doorverwezen naar assisen en of ze dus moeten terechtstaan. Vandaag behandelt de raadkamer het dossier, de beslissing over de doorverwijzing zou volgen in juni. Het Belgische gerecht heeft de acht een dagvaarding gestuurd, maar het is onwaarschijnlijk dat ze (of een mogelijke advocaat die hen verdedigt) vandaag ook komen opdagen.