De boeken van de week: Mark Elchardus over grenzen en de geloofsgetuigenis van Christophe Vekeman

Net als bij haar vorige romans, graaft de Duitse schrijfster Jenny Erpenbeck voor haar nieuwe boek 'Kairos' (uitgeverij De Geus) in de Duitse geschiedenis en verbindt ze een grote historische gebeurtenis aan het leven van gewone mensen. Het boek is kanshebber voor de prestigieuze Britse International Booker Prize voor beste vertaalde roman. 

"Voor 'Kairos' liet Erpenbeck zich inspireren door een periode die ze zelf heel bewust heeft meegemaakt", vertelt Karen Billiet op Klara. Ze is geboren in 1967 in Oost-Berlijn, toen nog deeluitmakend van de DDR. Ze groeit op in een zeer geprivilegieerd, academisch milieu: haar grootvader was een van founding fathers van de DDR. "Ze is in 1989 bij de val van de Muur niet de straat op gegaan om tegen het regime te betogen", verduidelijkt Billiet.

'Kairos' is een liefdesverhaal dat sprookjesachtig begint en dat zich afspeelt tussen 1986 en 1992, tegen de achtergrond van het uiteenvallen van de DDR. 

Volgens Billiet wil de auteur in de roman ook meegeven wat de impact van de val van de Muur was: "Wij bekijken dat als een bevrijding, maar voor veel mensen stond hun leven op hun kop. Kunstenaars en theatermakers kregen te horen dat hun kunst ideologische gekleurd was en niets waard was. Het boek maakt zeer aangrijpend duidelijk wat dat betekent."

Mark Elchardus, voormalig hoogleraar sociologie aan de VUB, wil herstel voor grenzen, na een periode van hyperglobalisering die Europa kwetsbaar heeft gemaakt. Waarom grenzen goed zijn en wat ze betekenen voor de democratie legt hij uit in zijn essay 'Over grenzen' (uitgeverij Ertsberg).  

“Sinds een aantal jaren wordt het belang van grenzen herontdekt”, licht Elchardus toe in De Afspraak. Tijdens een periode van globalisering die begon in de jaren 70 van de vorige eeuw en tot recent duurde, was er een algemene consensus dat grenzen moesten verdwijnen en dat kapitaal, goederen en mensen zo massaal en vlot mogelijk de grenzen over moesten kunnen. De dingen die we nodig hadden, lieten we maken in landen waar de lonen lager waren om ze dan terug te importeren. 

Er kwam een mentaliteitsverandering door de invasie van Rusland in Oekraïne en de pandemie die ons deed beseffen dat we afhankelijk waren van andere landen voor onze energie en de aanlevering van mondmaskers, beademingstoestellen en medicijnen.  

Elchardus zet in zijn essay de slingerbeweging tussen grenzenhaat en grenzenliefde in een historisch perspectief en vergelijkt de uitdagingen en oplossingen van die verschillende perioden.

'Over grenzen' is geen pleidooi om ons los te koppelen van de wereld, licht Elchardus toe. Er is een algemene consensus tussen nationalisten en kosmopolieten dat we Europa moeten herindustrialiseren en de maakindustrie terug naar hier moeten brengen. "We zijn technologisch achterop geraakt door de globalisering. Laat ons opnieuw bijbenen. Er is in Europa een draagvlak voor een groot ambitieus project."

Na Kristien Hemmerechts schrijft ook Christophe Vekeman over zijn geloof. 'Tot God' (uitgeverij De Arbeiderspers) is niet evangeliserend bedoeld, vertelt Vekeman in De Afspraak. "Ik zeg niet dat ik de waarheid in pacht heb. Ik zeg dat ik op zoek ben gegaan naar de waarheid en van die zoektocht is dit boek het verslag."

Vekeman vond inspiratie voor zijn geloof onder anderen bij Johnny Cash, Hank Williams en Bob Dylan. "Ik ben een grote fan van countrymuziek en bijgevolg ook van Johny Cash. Voor mij is hij een soort van religieuze richtingwijzer."

Vekeman is gelovig opgevoed, maar niet fanatiek. Hij kreeg de basisbagage in de lagere en middelbare school. Toen hij 23 jaar was, werd hij getroffen door een citaat uit het evangelie van Matteüs: ‘Elke dag zijn eigen leed’.

"Ik was er mentaal vrij beroerd aan toe – zoals het hoort op je 23ste – en ik herkende een soort van pessimisme dat bij me paste, maar tegelijk was het een positieve boodschap: je hoeft je geen zorgen te maken over morgen. Vanaf toen begon ik te beseffen: misschien schuilt er iets in het christendom dat voor mij interessant is." Hij ontdekt dat het christendom aanwezig was niet alleen in de muziek waarop hij dol was zoals die van Johnny Cash, Bob Dylan en Nick Cave, maar ook in het werk van schrijvers die hij verslond, zoals Gerard Reve.

Als we echt antiracistisch willen zijn of geloven in een meer gelijkwaardige maatschappij, dan moeten we volgens Sibo Kanobana de link zien tussen racisme en de klassenstrijd. Daarom schreef hij het boek 'Witte orde. Over ras, klasse en witheid' (uitgeverij De Geus). Kanobana is docent in de sociolinguïstiek en postkoloniale studies aan de Universiteit Gent en Open Universiteit van Nederland.

Als sociolinguïst gaat Kanobana op zoek naar de oorsprong en betekenis van de begrippen ras en wit. Kanobana wil helderheid brengen in een gepolariseerd debat en een boek schrijven voor een Nederlandstalig publiek. "De meeste literatuur hierover is geschreven in het Engels en Frans. Er zijn een aantal fundamentele teksten uit het verleden die iedereen zou moeten gelezen hebben", vertelt hij op Radio 1. 

Kanobana begint het boek met zijn persoonlijk verhaal. Hij is in Congo geboren, zijn moeder is wit, zijn vader zwart. Na zijn eerste jaar humaniora, verhuist hij naar België. Hij groeit op in een welvarende middenklasse-omgeving, in een tweetalige context: thuis wordt Frans gesproken, onderwijs wordt in het Nederlands gevolgd in de eltieschool Sint-Jan Berchmanscollege in Brussel. Tijdens zijn jeugd wordt hij geconfronteerd met de contradictie tussen zwart en wit. 

Kanobana houdt vast aan het gebruik van het woord 'blank': "Er is een interessante spanning tussen de woorden blank en wit. Wit verwijst naar een ideologie, blank naar uiterlijke kenmerken. Volgens Kanobana is witheid geen kleur maar een set van machtsrelaties.

De Nederlandse journalist Flip van Doorn fietste in het totaal bijna 4000 km door ons land om stof te verzamelen voor zijn boek 'De ronde van België. Een cultuurgeschiedenis op twee wielen' (uitgeverij Thomas Rap).  Het boek is ingedeeld in 8 hoofdstukken: een proloog en 7 etappes. 

Van Doorn fietst niet alleen door het land, maar ook door de geschiedenis. Hij volgt het parcours van de grote wielerklassiekers zoals Gent-Wevelgem en Luik-Bastenaken-Luik. "Ik fiets op het gemak", vertelt hij op Radio 1: "Gemiddeld 60 km per dag. Ik merk dat als ik ergens met de fiets aankom, deuren opengaan die anders gesloten blijven en dat ik makkelijker een gesprek heb met de mensen."

Hij beaamt dat de liefde voor de koers in het DNA van de Belgen zit: "Er heerst een wielertraditie die heel erg levend wordt gehouden in heel het land, met dank aan  Karel Van Wijnendaele. Het is hij die aan het begin van de 20e eeuw het sterke beeld  van de Flandrien neerzette: de man zonder handschoenen, in korte mouwtjes, die door pokkenweer gaat en dat 100 jaar later nog steeds doorwerkt." 

Met dit boek wil de Van Doorn de Nederlanders laten zien hoe mooi België is. "Wij Nederlanders kennen niet veel meer dan de ring rond Antwerpen en de snelweg op weg naar Frankrijk."

Van Doorn houdt van het surrealistsiche karakter van ons land: "In Nederland is alles meer geordend, aangeharkt. België is meer chaotisch. Het klinkt als een cliché, maar het surrealistische karakter van België vind ik heel erg mooi. Je moet je overgeven aan de Belgische volksaard."

Zijn favoriete fietsstreek is de Vlaamse Ardennen, daar waar de Ronde van Vlaanderen eindigt. "De helft van het parcours ligt wel op Waals grondgebied, maar dat zijn de dingen die België zo leuk en anders maken", vertelt Van Doorn.