Is Congo 25 jaar na de revolutie echt bevrijd? "Het beleid is een mislukking"
Vandaag 25 jaar geleden viel de Congolese hoofdstad Kinshasa in handen van rebellenleider Laurent Kabila. De dag van de bevrijding voor kindsoldaat Isaac uit Goma, die als dertienjarige mee de hoofdstad Kinshasa binnentrok. 15 jaar later ging Rebecca, een activiste uit Goma, op de bres staan want de revolutie had nog steeds geen vrede gebracht, geen elektriciteit, geen drinkwater. Ook vandaag blijven Isaac en Rebecca ijveren voor een betere toekomst. Congokenner Katrien Vanderschoot van VRTNWS vertelt het verhaal van de kinderen van Oost-Congo in een boek, een podcast en een reportage voor TerZake. Met de steun van het Fonds Pascal Decroos. Beluister de podcast hier en op VRT NU.
"Ik liet me meeslepen door de beloftes van de rebellen. Ik zou kunnen gaan studeren in Amerika of Europa zodra het land bevrijd was". Daarom beslist de dertienjarige Isaac uit Goma om mee te gaan met Laurent Kabila die in 1996 in opstand komt tegen de dictator Mobutu. Hij vertelt hoe hij na een lange en bloedige tocht doorheen het oerwoud op 17 mei 1997 mee Kinshasa binnenstapt. De machtsovername verloopt bijna zonder slag of stoot, de rebellen worden als bevrijders onthaald door de inwoners. De zieke president Mobutu zelf vlucht weg naar het buitenland en sterft enkele maanden later.
We vergaten meteen onze vermoeidheid. We hadden gewonnen, we hadden het land bevrijd
Maar Isaac moet opnieuw naar het front want de oorlog is nog niet voorbij, integendeel. "Ik had honger en moest wekenlang in het donkere en natte oerwoud vechten. Zelfs tegen mijn eigen broer, die bij een andere militie was. Gelukkig wisten we dat niet van elkaar." Isaac huilt wanneer zijn idool president Laurent Kabila in 2001 wordt vermoord en wordt opgevolgd door zijn jonge zoon Joseph. Pas in 2006 kan hij weer naar huis, getraumatiseerd door de oorlogsjaren. Samen met hem keren zowat 30.000 kindsoldaten of kadogo’s terug. Velen van hen worden opnieuw ingelijfd door nieuwe rebellen met nieuwe praatjes.
BEKIJK - Rebecca Kabuo in "Terzake": "De vrouwen zijn het eerste slachtoffer: hun man wordt gedood of ontvoerd, hun kinderen worden ingelijfd door gewapende groepen en hun dochters worden verkracht":
"Waarom hebben we nog geen elektriciteit?"
Intussen groeit ook Rebecca op in het conflictgebied Noord-Kivu. Ze komt uit dezelfde stad als Isaac en stelt zich vragen want de revolutie heeft niet tot welvaart geleid: "waarom hebben wij geen drinkwater, geen elektriciteit, geen degelijk onderwijs? Waarom luistert de regering niet naar ons? Waarom worden er zoveel vrouwen verkracht en grijpt de VN-Vredesmacht niet in? Waarom mogen de misdadigers vrij rondlopen?" Rebecca en haar vrienden van jongerenbeweging La lucha (Lutte pour le changement) voeren de strijd met woorden. Kabila slaat telkens keihard terug.
Congolese Lente
Die Congolese lente is een nieuwe wind in Congo. "We werden geïnspireerd door andere jongerenbewegingen in Afrika, zoals in Senegal en Burkina Faso", vertelt Rebecca. Ze is moedig en wordt vaak opgepakt. Er vallen doden, ook bij protest van andere burgerbewegingen en van de lekenbeweging in de Kerk. Maar uiteindelijk, in 2018, schrijft Joseph Kabila dan toch verkiezingen uit en komt hij niet meer op. Tot ieders verbazing, ook die van de twee jongeren uit Goma, wordt Felix Tshisekedi de nieuwe president. "Ik was opgelucht en hoopte op een nieuwe wind", zegt Rebecca. Samen met haar vrienden van Lucha houdt ze de vinger aan de pols. Twee jaar later staat de barometer al opnieuw in het rood: "het beleid is een mislukking".
Een volk kan alleen zichzelf bevrijden
Mijn conclusie, uit gesprekken met hen en met verschillende andere Congolezen, is dat de bevrijding vanuit het volk zelf moet komen. Daar, en vooral bij de jongere generatie, zie je meer vastberadenheid en principes dan bij de vorige generatie. Zorgverleners, reporters, muzikanten, feministen, allemaal willen ze hun best doen om meer samen te werken om de samenleving van onderuit te veranderen. Sommige jongeren gaan in de politiek om ook daar een nieuwe politieke cultuur te creëren. Ook Isaac en Rebecca willen zich blijven inzetten: "voor betere lonen, voor werkgelegenheid, voor leiders die eindelijk hun verantwoordelijkheid opnemen en er niet zijn voor hun persoonlijke verrijking maar voor het welzijn van hun volk."