Honduras schrijft geschiedenis, voor het eerst komt vrouw aan de macht: Xiomara Castro wint presidentsverkiezingen
De definitieve uitslag van de presidentsverkiezingen in Honduras van afgelopen zondag laat op zich wachten, maar alvast zeker is dat de linkse Xiomara Castro de Zelaya de nieuwe president wordt van het Centraal-Amerikaanse land. Daarmee schrijft ze geschiedenis, want nooit eerder in Honduras was het staatshoofd een vrouw.
Met iets meer dan de helft van de stemmen geteld, wint Xiomara Castro van de linkse partij Libre (Libertad y Refundación – Vrijheid en Heroprichting) de presidentsverkiezingen in Honduras met een voorlopige 53 procent. Nasry Asfura, burgemeester van de hoofdstad Tegucigalpa, kandidaat van de regeringspartij Partido Nacional (PN), haalt 34 procent van de stemmen.
Asfura heeft vannacht zijn verlies toegegeven en zijn tegenstreefster gefeliciteerd met haar overwinning. Met de 62-jarige Castro, echtgenote van ex-president Manuel Zelaya die in 2009 opzijgeschoven werd tijdens een staatsgreep, komt links opnieuw aan de macht na 12 jaar conservatief beleid in Honduras.
De voorbije dagen was er wat ongerustheid bij Castro’s achterban, die vreesde voor een herhaling van de bloedige nasleep van de presidentsverkiezingen in 2017, waarbij zeker 23 doden vielen. Huidig president Juan Orlando Hernández raakte toen herverkozen nadat de stemmentelling urenlang had stilgelegen. De schrik voor mogelijke verkiezingsfraude zoals in 2017 zat er dan ook in.
De "megaverkiezingen" in Honduras van vorige zondag (voor een nieuwe president, een nieuw parlement en nieuwe burgemeesters) bracht een historisch aantal kiezers op de been: ruim 68 procent van de meer dan 5 miljoen stemgerechtigden is gaan stemmen en dat verliep zonder veel incidenten. De aanloop naar de verkiezingen was wel heel gewelddadig. Het afgelopen jaar waren minstens 30 moorden het gevolg van politieke afrekeningen, vaak verweven met corruptie en drugshandel.
"Hasta la victoria siempre"
In haar speech zondagavond riep Xiomara Castro op tot eenheid en dialoog. Ze besloot met "hasta la victoria siempre" (letterlijk vertaald: tot de overwinning, altijd), één van de beroemdste strijdkreten van de Cubaanse revolutie, koren op de molen van Castro’s (Xiomara, niet Fidel) tegenstanders, die haar afschilderen als communiste. Felicitaties van links-autoritaire regimes in Cuba, Venezuela en Nicaragua lieten dan ook niet lang op zich wachten, de omstreden Nicaraguaanse president Daniel Ortega is een goede vriend van Castro's echtgenoot.
De politieke carrière van "Doña Xiomara" begon toen haar echtgenoot "Mel" Manuel Zelaya in juni 2009 uit zijn bed werd gelicht en in pyjama op een vliegtuig het land werd uitgezet. Zelaya's alliantie met wijlen Venezolaans president Hugo Chávez (die in Latijns-Amerika het "Socialisme van de 21e eeuw" propageerde) en zijn plannen om via een referendum herverkozen te raken, zetten kwaad bloed bij traditionele elites.
De militairen grepen in om te verhinderen dat Honduras "een tweede Venezuela" zou worden. In de woelige periode na de staatsgreep leidde Xiomara het verzet tegen die coup en verenigde zij de linkse oppositie tegen de nieuwe conservatieve machthebbers. Xiomara en Mel zijn 45 jaar getrouwd, samen hebben ze 4 kinderen en 5 kleinkinderen.
BEKIJK: Xiomara Castro claimt de overwinning in Honduras.
Depenalisering van abortus
Castro belooft Honduras te redden van de afgrond met centrumlinkse recepten. Ze wil een nieuwe grondwet voor het land en schuwt geen taboes: abortus wil ze uit de strafwet halen in geval van verkrachting of als het leven van de vrouw of de foetus in gevaar is. Een heel controversieel programmapunt in één van de weinige landen ter wereld waar abortus in alle omstandigheden verboden is.
Enkele maanden geleden al reikte ze de hand uit naar de Amerikaanse regering van Joe Biden en Kamala Harris om samen de oorzaken van de migratiecrisis aan te pakken. Amerikaans minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken laat nu weten uit te kijken naar hun samenwerking.
De Hondurezen zijn veruit de grootste bevolkingsgroep onder de migranten die jaar in jaar uit in de Verenigde Staten proberen te geraken, op de vlucht voor "ongelijkheid, corruptie, armoede en geweld", in Castro's woorden. Ze wil ook dat banken afzien van hun commissies op de "remesas", het geld dat migranten opsturen naar hun thuisland, goed voor 22 procent van het Hondurese bbp, één van de hoogste percentages in Centraal-Amerika.
Hondurezen zijn veruit de grootste bevolkingsgroep onder vluchtelingen en migranten naar VS
De verkiezingen komen op een kritiek moment voor Honduras, na Haïti het armste land in Latijns-Amerika. Door de coronapandemie en twee verwoestende orkanen kromp de economie vorig jaar met 9 procent. Zeven op de tien Hondurezen leven in armoede, honger bedreigt één derde van de bevolking.
Nergens in de wereld worden meer milieu- en landrechtenactivisten vermoord dan in Honduras. De moord op de inheemse Berta Cáceres in 2016 leidde tot internationale verontwaardiging, maar mensenrechtenschendingen bij grootschalige mijnbouw, houtkap of waterkrachtcentrales blijven schering en inslag.
Corruptieschandalen en drugshandel
Grote verliezer van deze verkiezingen is de ontslagnemende president Juan Orlando Hernández, die gelinkt wordt aan verschillende schandalen rond drugstrafiek en corruptie. Zijn broer Antonio is in de Verenigde Staten veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf voor zijn betrokkenheid in grootschalige cocaïnehandel.
Volgens de openbare aanklagers coördineerde Antonio een "door de staat gesponsorde drugshandel". Omdat zijn naam tientallen keren vernoemd is in het proces tegen zijn broer, riskeert Juan Orlando Hernández nu zelf te worden uitgeleverd aan de VS, zodra hij president af is. De machtsoverdracht is gepland op 27 januari 2022.