Markante plekken: kerkschip Sint-Jozef, kapel op een betonnen ex-nazischip
In de reeks "Markante plekken" gaat onze fotograaf Alexander Dumarey elke week op zoek naar een opvallende plaats met een verhaal. Soms bekend, soms vergeten. Soms druk, soms verlaten. Soms nieuw, soms eeuwen oud. Maar allemaal hebben ze een boeiende geschiedenis. Vandaag: kerkschip Sint-Jozef in Antwerpen.
De binnenschippers hebben een eigen parochiekerk: Kerkschip Sint-Jozef in Antwerpen. Het is het enige kerkschip in Vlaanderen en één van de amper drie in België. Het herbergt naast 2 kapellen ook een feestzaal, een museum en een schipperscafé. Maar het bijzonderste aan het schip is dat het een omgebouwde betonnen tanker uit de Tweede Wereldoorlog is.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog is staal schaars. Zowel de Duitsers als de Geallieerden zoeken naar alternatieve manieren om schepen te bouwen. Een waardige staalvervanger blijkt gewapend beton. Al in de 19e eeuw wordt geëxperimenteerd met betonnen vaartuigen, en ook tijdens de Eerste Wereldoorlog worden er enkele gebouwd.
In 1942 wordt in het bezette Rotterdam het startschot gegeven voor de bouw van een bijna 96 meter lange betonnen tanker. Deze tanker moet de Duitse vloot op zee bevoorraden. De keuze om dit schip in beton uit te voeren, is niet enkel vanwege de besparing op staal, maar ook uit de overtuiging dat zo'n schip beter bestand zou zijn tegen (magnetische) zeemijnen.
In het voorjaar van 1944 is de romp van het schip af, en wordt het 3.800 ton zware gevaarte naar Antwerpen gesleept. Daar zal het schip een motor krijgen en verder worden afgewerkt. Maar zover komt het niet. Na de bevrijding van Antwerpen in september 1944, wordt het onafgewerkte schip als oorlogsbuit in beslag genomen door de Belgische Staat. Enkele jaren later koopt Antoine Vloeberghs, een kolenhandelaar, het schip. Hij wil het voor kolentransport gebruiken, maar eens gevuld blijkt het schip log en onbestuurbaar. Vloeberghs doneert de tanker vervolgens aan het aartsbisdom Mechelen om hem om te bouwen tot een kerk.
Het aartsbisdom stelt het schip in 1950 ter beschikking van de Antwerpse schippers. Eerst worden een aalmoezenierswoning, een kantine en een kleine kapel ingericht. Op 5 oktober 1952 is het zover en draagt de aalmoezenier de eerste mis op in het kerkschip. In 1956 en 1960 volgen de opening van de feestzaal en de inwijding van de grote schipperskapel.
De Sint-Jozef ligt meer dan 40 jaar voor anker in het Kanaaldok, maar in 2012 krijgt het kerkschip een nieuwe ligplaats in het Houtdok. Het ligt nu dichter bij de stad en is makkelijker bereikbaar voor bezoekers.
Intussen is het schip erkend als varend erfgoed, het is één van de weinige nog drijvende betonschepen van dit formaat ter wereld. De daken en de buitenkant van de bovenbouw werden onlangs aangepakt en opgefrist. De volgende stap in de renovatie is de uitbreiding van het museum en het toegankelijk maken van de machinekamer, waar de unieke betonnen structuur goed te zien is.
