Hoe pakt Senegal de bouw van de "Grote Groene Muur" aan?
Op de website van de Grote Groene Muur (greatgreenwall.org), een bosstrook die de Sahara groener moet maken, spreken ze over een nieuw wereldwonder, onder een spectaculaire foto van de woestijn die abrupt overgaat in een weelderig groen landschap vol bomen. Er zouden inderdaad een paar plekken zijn waar de Grote Groene Muur er zo uitziet, maar in Senegal hebben wij ze niet gezien. In het droge seizoen ziet de Sahel er vooral dor en zanderig uit.
De Sahel is in de afgelopen tientallen jaren niet echt droger geworden, over de hele strook valt er gemiddeld zelfs wat meer water dan vroeger. Maar de regens zijn onvoorspelbaar geworden en als het regent, regent het harder en spoelt er veel grond weg, mét de zaden.
Dat zorgt ervoor dat de bodem minder vruchtbaar geworden is. De Sahel verschraalt. Naast klimaatopwarming is overbegrazing een belangrijke oorzaak daarvoor. Vooral in Senegal is dat een groot probleem. Werkelijk overal zie je kuddes koeien, schapen en geiten. Steeds meer veehoeders trokken de afgelopen jaren richting zuiden, waar ze in conflict komen met landbouwers.
Overbegrazing
De Peul, een herdersvolk dat leeft in bijna alle landen van de hele Sahel, leven van hun vee. Ze betalen er zowat alles mee, zelfs hun vrouwen, legde een Peulherder mij uit. De hoeveelheid vee bepaalt hun aanzien. Wie er in tien jaar tijd niet in slaagt zijn veestapel te vertienvoudigen, is geen echte Peul, zo klinkt het.
De koeien eten niet alleen het gras op, maar ook de nieuw aangeplante boompjes. Door het teveel aan vee, is men in Senegal verplicht om een hek rond elk nieuw perceel te plaatsen. Maar in het droog seizoen komt het vaak voor dat de Peul het hek kapot maken.
Het is dus cruciaal om de plaatselijke bevolking te overtuigen om de boompjes te beschermen. In sommige dorpen is dat gelukt. Daar bewaken ze de omheining en stellen ze vast dat er op het einde van de droogteperiode nog gras staat. Dat verkopen ze aan veehoeders die er nood aan hebben. In het dorp Mbar Toebab in het noorden van Senegal hebben ze met dat geld een nieuwe zonne-installatie kunnen kopen. Ze hebben nu elektriciteit in het dorp.
Planttechnieken
In Senegal planten ze twee miljoen bomen per jaar over een afstand van 545 kilometer. Helaas gaat ongeveer 60% van de nieuw aangeplante bomen dood in de eerste drie jaar. Dat heeft te maken met de planttechniek. Ze zaaien de boompjes in kwekerijen waar ze de eerste maanden twee keer per dag water krijgen. De verwende boompjes worden nadien in de amper bewerkte, droge, schrale grond geplant. Die schok overleven vele boompjes niet.
Landbouwexperts proberen nu nieuwe technieken uit. De Belgische organisatie Ondernemers Zonder Grenzen introduceert de ‘techniek van de halve maantjes’. Ze zaaien het boomzaad, samen met zaad van gras en kruiden rechtstreeks in de grond, maar dan wel in kleine uitgegraven bassins in de vorm van een halve maan. Dat is een techniek om het weinige water dat hier valt beter op te vangen.
De techniek bewijst zijn nut al in Niger en Burkina Faso, waar de Groene Muur een groter succes is gebleken. De toekomst zal uitwijzen of dat ook in Senegal mogelijk is.
Arabische gom
Als de bomen overleven maken ze wel degelijk een verschil. De grond wordt vruchtbaarder en het weinige water hier wordt beter vastgehouden. De schaduw koelt de hete bodem af en de bomen en de grassen breken de schrale wind die de bodem uitdroogt.
In Senegal wordt voornamelijk Acacia Senegal geplant. Dat is een boomsoort die goed tegen de droogte kan en Arabische gom oplevert. Die wordt gebruikt om de traditionele kledingstoffen stijver te maken. Maar ook de plaatselijke snoepfabriek koopt de Arabische gom op om er snoepjes van te maken.
Bekijk hier hoe Arabische gom geoogst wordt:
Nu steeds meer mensen beginnen te beseffen dat de Grote Groene Muur meer is dan alleen maar bomen planten en ook economische voordelen oplevert, keren velen terug naar hun geboortegrond. Op vele plekken is er een nieuwe dynamiek ontstaan. Er worden weer moestuintjes aangelegd, er ontluiken allerhande coöperaties, vrouwen nemen het heft in handen en kinderen gaan vaker naar school omdat het loont om ter plaatse te blijven.
De Grote Groene Muur zal wellicht een droom blijven, maar alleen al het nastreven ervan doet delen van de Sahel heropleven.
Bekijk hier het verslag uit "Het Journaal":
Bekijk hier de reportage uit "Terzake":
