Boliviaanse brandweerman getuigt: "Wij proberen de bosbranden te blussen, zij steken het vuur gewoon weer aan"
In Bolivia staan de uitlopers van het Amazonewoud al wekenlang in lichterlaaie. Sinds augustus brandden al meer dan vier miljoen hectare bos en grasland volledig uit - een gebied dat drie keer groter is dan heel Vlaanderen. Per uur komt daar gemiddeld zo'n duizend hectare bij. Brandweerlieden en vrijwilligers vechten een uitputtende strijd tegen de torenhoge vlammen, maar ook met boeren die in de branden een economisch gewin zien. VRT NWS praat met mensen ter plaatse.
Bolivia is een van de meest biodiverse landen ter wereld. Het heeft tropische regenwouden, hoogvlaktes, het Andesgebergte en een uniek inheems ecosysteem in het oosten van het land: het droogbos, een overgangszone tussen de savanne en het tropisch regenwoud. Het hele land gaat vandaag gebukt onder meer dan 13.000 brandhaarden. Wilde dieren sterven, planten en bomen schieten in vlam en de inheemse bevolking moet op de vlucht slaan.
Onze getuigen leggen de schuld niet alleen bij de opwarming van de aarde, maar bij de mens zelf. Gesteund door nieuwe wetten en onder druk van de vleesexport doen boeren er aan grootschalige brandlandbouw: ze steken de begroeiing in brand om plaats te maken voor veeteelt en velden voor soya- of cocaplanten. ‘El chaqueo’ noemen de boeren het zelf. Wat een kleine, gecontroleerde brand moest zijn, is nu ontaard in een ecologische ramp. Brandweerman Julio Cossio trekt aan de alarmbel. “Terwijl wij blussen, wordt het vuur achter onze rug gewoon weer aangestoken.”
Bolivia lijdt de laatste jaren enorm onder de gevolgen van de klimaatverandering. De bevolking wordt er geteisterd door extreme winters, droogte, hoge temperaturen en felle winden. Bossen worden kleiner en meer uitgedund, meren en rivieren drogen op. In sommige van de getroffen regio’s viel al zes maanden geen druppel regen. Die mengelmoes maakt van de bosbranden een gevaarlijke vijand. Het vuur is niet enkel moeilijk te temmen. Het eist ook mensenlevens. Zeker vier brandweermannen en vrijwilligers stierven de afgelopen weken door verstikking en andere gevolgen van de branden - al zou dat cijfer volgens sommige bronnen nog hoger liggen.
“Onmacht", antwoorden onze contacten een voor een wanneer we hen vragen wat ze voelen bij het zien van de oprukkende vuurzee. “Dit was onze trots”, getuigt inwoner Liliana Castedo Noriega. "Ik ben opgegroeid omringd door groen. Nu zie ik alleen maar as."
De bosbranden zijn een echte ramp voor de biodiversiteit. Het Boliviaanse droogbos alleen al herbergt maar liefst 554 verschillende diersoorten, waarvan velen nu enorme risico’s lopen. “Sommige dieren zijn simpelweg te traag om voor het vuur te vluchten”, vertelt biologe Quiroga. “Poema's kunnen wel dertig kilometer op een dag lopen, maar luiaarden slechts een paar meter. Als je de schaal van de bosbranden bekijkt, geeft dat een deprimerend beeld. Waar vuur was, zijn alle reptielen en amfibieën verkoold. Insecten hadden nog minder kans. Maar zelfs de dieren die het overleefden, vinden nu geen voedsel, proper water of schuilplaatsen meer.”
Bos in ruil voor export
Sinds enkele jaren vaart de regering van Boliviaans president Evo Morales een nieuwe koers. Hoewel respect voor de natuur en duurzaam natuurbehoud onderdeel zijn van de grondwet, toont het overheidsbeleid nu vooral een drang naar economische ontwikkeling. De nieuwe wetgeving stimuleert landbouw, houthandel en vleesproductie voor de export naar China en Europa en geven daarom ruimte voor grootschalige ontbossing - onder meer door onteigening en gecontroleerde branden. Mensenrechtenorganisatie Amnesty International roept de Boliviaanse regering nu op om de link tussen de nieuwe wetgeving en de buitensporige bosbranden te onderzoeken. Zolang dat onderzoek niet rond is, wil Amnesty International de nieuwe landbouwwetten tijdelijk opschorten.
De cijfers liegen er alvast niet om: in 2016 werd er in totaal 295.000 hectare Boliviaans bos geruimd door branden. De teller staat dit jaar al 13 keer zo hoog. Een overrompeling voor de hulpdiensten, die het vuur maar niet onder controle krijgen. Maar los van het bluswerk is er ook weinig visie op brandpreventie. “We bereiden ons elk jaar voor op het seizoen van de bosbranden”, verklaart brandweerman Julio Cossio. “Maandenlang gaan we langs boeren, veehouders en inheemse gemeenschappen. We leggen hen de gevaren uit en proberen hen andere technieken aan te leren, maar voor velen blijft brandlandbouw de goedkoopste en gemakkelijkste optie.”
Toch is er ook een streepje hoop. “De huidige branden houden Bolivia in de ban”, vertelt biologe Julia Quiroga. “Nooit werd er zo vaak en met zoveel passie gepraat over onze prachtige natuur. Het zorgt voor een vorm van ongeziene eenheid. Ongeacht afkomst en stand, gaan veel Bolivianen nu voor de natuur de straat op.”