Twee jaar na Notre-D(r)ame: hoe ver staat heropbouw? En is belofte van Macron om binnen 5 jaar klaar te zijn haalbaar?

Dag op dag 2 jaar geleden. Op 15 april 2019 breekt om iets voor 19 uur brand uit in de iconische en eeuwenoude Notre-Dame in de Franse hoofdstad Parijs. Het vuur verspreidt zich razendsnel en in een mum van tijd staat de kathedraal in lichterlaaie, de torenspits breekt. Het ondenkbare gebeurt, de ziel van Parijs staat in brand. 

Bekijk hier een overzicht van de dramatische beelden van toen:

“We zullen de Notre-Dame mooier dan ooit heropbouwen”, klinkt een strijdvaardige Franse president Emmanuel Macron een dag na het inferno. En dat in vijf jaar, belooft hij. Vijf jaar. 

Bekijk hier welke belofte president Macron maakte: 

Intussen zijn er al twee jaar verstreken. En in die tijd zijn er al een paar belangrijke mijlpalen genomen (maar er zijn er minstens nog evenveel die nog moeten volgen).

Er is een knoop doorgehakt over de plannen. Een van de grote – architecturale – vragen na de verwoestende brand was: hoe gaan we de Notre-Dame heropbouwen? In haar oorspronkelijke staat? Of krijgt de kathedraal een hedendaagse toets? Discussies en verslagen volgden en uiteindelijk werd vorige zomer de knoop doorgehakt door president Macron: de kathedraal wordt heropgebouwd zoals ze oorspronkelijk was.   

De gevaarlijke en instabiele stellingen zijn weggehaald. Op het moment van de brand waren er eigenlijk al restauratiewerken bezig aan de kathedraal. Daarom stond er ook een enorme metalen stelling. Een metalen stelling die door de vuurzee helemaal verwrong en (deels) smolt. Het gevolg? De stelling an sich werd een bedreiging voor de Notre-Dame, want als het gevaarte van 200 ton naar beneden zou storten, zouden de gevolgen niet te overzien zijn. Maar nét op het moment dat ze aan de ontmanteling zouden beginnen, brak de coronacrisis los. En dat betekende: maanden vertraging. Intussen is die belangrijke horde genomen, eind november werd de laatste van 40.000 buizen weggehaald. 

Amper een maand later volgde een volgend succesje: het reusachtige orgel kon uit de kathedraal gehaald worden. Wonder boven wonder bleef het beroemde orgel relatief gespaard van vuur- of waterschade. Toch zal het pijp voor pijp (en dat voor alle 8.000 (!) orgelpijpen) schoongemaakt moeten worden, waarna het opnieuw in elkaar gezet én gestemd moet worden. Een monnikenwerk dat naar schatting vier jaar zal duren.

De (juiste) eiken zijn gevonden. Om de Notre-Dame herop te bouwen, zijn naar schatting 1.000 eiken nodig. Die werden intussen met de grootste zorg over heel Frankrijk geselecteerd. Vooral voor de torenspits van 93 meter hoog - een ontwerp uit 1859 - waren de eisen niet min. Na een lange zoektocht werden 8 eiken van 200 jaar oud gevonden in het voormalige koninklijke bos van Bercé. Die zullen nu 12 tot 18 maanden drogen vooraleer ze in de juiste vorm gesneden worden. 

Dus, de plannen liggen klaar, de stellingen zijn weg en de eiken zijn gekapt, welk werk ligt er nu op de plank? Momenteel leggen timmerlieden, stellingbouwers en technici de laatste hand aan de beveiliging van de kathedraal om te voorkomen dat die verder instort. Een cruciale stap die voltooid moet zijn vooraleer de heropbouw kan beginnen. Die klus zou tegen de zomer voltooid zijn, volgens de laatste schattingen. Eind 2021, begin 2022 zou de heropbouw dan kunnen starten. 

Bekijk hier hoe de werken vorderen: 

Hoe dan ook blijft de berg werk enorm: de juiste stenen om de verbrande muren te vervangen moeten nog gekozen worden (specialisten zoeken momenteel naarstig naar steengroeven en kalkrotsen), de 24 kapellen moeten schoongemaakt worden, de vuile glas-in-loodramen moeten gerestaureerd worden, de torenspits, het dak en een deel van het gewelf moeten opnieuw gebouwd worden. 

Een huzarenstukje om dat af te krijgen tegen 2024. En er zijn al wat tegenslagen: het weer, de coronapandemie en onvoorziene schoonmaakoperaties om de vrijgekomen (en giftige) looddeeltjes te verwijderen hebben al wat roet in het eten gestrooid.

En dus blijft de vraag: zal het lukken om de kathedraal te laten herrijzen tegen 2024, exact 5 jaar na de brand én het jaar dat Parijs het middelpunt van de Olympische Spelen is? Generaal Jean-Louis Georgelin, die door Macron persoonlijk belast werd om de hele operatie in goede banen te leiden, heeft er nog goede moed op. 

Begin maart zei hij: "We zitten nog op schema om de kathedraal in 2024 klaar te hebben. Maar we hebben nog veel werk." Ook president Macron klinkt nog steeds strijdvaardig. "Ik ben onder de indruk van het werk dat al gedaan is", vertelde hij vandaag van op de top van de Notre-Dame. "We hebben al een hele stap gezet, ik voel een collectieve fierheid. We hebben het ergste vermeden. En we kijken vooruit naar de drie jaren die komen."

Anderen zijn een pak minder optimistisch. "Misschien is er wel 15 tot 20 jaar nodig", klinkt het bij Patrick Chauvet, de rector van de Notre-Dame. Al kan het ook een interpretatiekwestie zijn, want hoe "af" is "af"? Moeten alle werken achter de rug zijn? Of moet de kathedraal opnieuw op een veilige manier open kunnen, terwijl er nog werken aan de gang zijn? Georgelin is al ietwat teruggekrabbeld door te zeggen dat er op 16 april 2024 wel een Te Deum gezongen zal worden, maar dat de werkzaamheden dan nog niet helemaal klaar zullen zijn. Conclusie: on verra (we zullen het zien). 

In de tussentijd worden de erediensten tot een minimum beperkt. Maar, een lichtpuntje: op Kerstmis zong het koor (mét helm en in overall) weer voor het eerst in de kerk, tussen het puin. 

Bekijk de beelden van dat eerste concert:

Een duizelingwekkend bedrag van 824.756.000 euro werd in de dagen en weken na de brand verzameld. Het merendeel afkomstig van de rijkste Franse families - de families Arnault en Bettencourt beloofden elk 200 miljoen euro, de familie Pinault wilde 100 miljoen euro op tafel leggen - en oliegroep Total. Let wel: nog niet al het geld is al effectief binnen, een deel is ook "beloofd". 

In de zomer van 2020 was er al 91 miljoen euro uitgegeven, stelt het Franse Rekenhof. De beveiligingswerken zouden in totaal 165 miljoen euro kosten (een pak meer dan de schatting van 65 miljoen in 2019). Voorlopig is er dus nog geld genoeg. Vraag is of dat ook zo blijft. 

De Franse minister van Cultuur Roselyne Bachelot heeft gisteren nog voor de Senaat verklaard dat de giften gul genoeg waren "om de kathedraal in 2024 te heropenen". "Sommigen denken dat er te veel geld is, anderen dat er niet genoeg zal zijn. Ik kan u zeggen dat de Notre-Dame in 2024 weer open zal zijn." Afspraak in 2024, in hartje Parijs.