Het ABC van de brexit

Hoe kan een land zich “terugtrekken” uit de Europese Unie? Dat staat beschreven in Artikel 50 van het Verdrag betreffende de Europese Unie. Dit artikel is pas in 2007 ingevoerd door het Verdrag van Lissabon . De procedure begint met de officiële kennisgeving door het land dat uit de EU wil aan de Europese Raad. De Britse regering deed dat op 29 maart 2017.

Op die dag begon een termijn van twee jaar te lopen. Binnen die twee jaar moet een akkoord gesloten worden tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk over de voorwaarden van de terugtrekking, waarbij rekening wordt gehouden met het kader van de toekomstige relatie. Akkoord of niet, twee jaar na de kennisgeving, op 29 maart 2019, verlaat het Verenigd Koninkrijk de EU. De Britse regering heeft wel het recht om haar beslissing terug te komen. Dat staat niet in artikel 50, maar is het gevolg van een uitspraak van het Europese Hof van Justitie. De Britse regering moet dit wél doen voor 29 maart 2019.

Het Verenigd Koninkrijk is een van de rijkste EU-landen. Het is ook een zogenaamde “netto-betaler”. Het stort elk jaar méér in het EU-budget, dan het terugkrijgt in de vorm van Europese subsidies voor landbouwers, bedrijven, studenten en overheden. Het gaat om ongeveer 10 miljard euro per jaar. Het vertrek van de Britten op 29 maart 2019 dreigde dus een gat te slaan in de EU-begroting. Want de omvang daarvan werd al in 2013 vastgelegd, voor de periode 2014 tot en met 2020.

Bovendien zullen er ook lang na het vertrek van de Britten nog betalingen moeten gebeuren die te maken hebben met projecten die opgestart zijn toen het Verenigd Koninkrijk nog lid was: facturen voor grote infrastructuurwerken, of de pensioenen van Britse eurocraten en europarlementsleden.

In het begin van de brexit-onderhandelingen was dit een moeilijk punt: enkele harde brexiteers vonden dat het Verenigd Koninkrijk uit de EU moest stappen zonder enige betaling, terwijl voor de EU een akkoord hierover een essentieel onderdeel vormt van het zogenaamde “terugtrekkingsakkoord” (naast de rechten van de burgers, en de Ierse grenskwestie, zie verder). Uiteindelijk bereikten de onderhandelaars een akkoord over welke financiële verplichtingen de Britten moeten komen, en over de berekeningsmethode. Een exact bedrag werd nooit genoemd, maar het zou om ongeveer 45 miljard euro gaan.

Chequers is de naam van het landgoed van de Britse eerste minister. Begin juli 2018 vond daar een vergadering plaats van de Britse regering, onder leiding van Theresa May. De regering geraakte het eens over hoe de toekomstige relatie met de EU, na de brexit dus, er zou moeten uitzien.

Chequers

Om te vermijden dat er douanecontroles zouden komen op in- en uitvoer, zouden Britse bedrijven en landbouwers zich in de toekomst houden aan Europese regels voor (landbouw)goederen. Het Verenigd Koninkrijk zou echter wel zijn eigen regels gaan maken voor dienstverlenende bedrijven, zoals banken en verzekeringsmaatschappijen. Werknemers uit de EU-landen zouden ook minder makkelijk naar het Verenigd Koninkrijk kunnen komen er te gaan werken of werk te zoeken. De Britten willen zelf ook vrijhandelsovereenkomsten kunnen sluiten met de rest van de wereld, zoals met de Verenigde Staten. Ze beloven dat de Britse douane dan wel de invoerrechten zal innen op Amerikaanse goederen die voor de Europese markt bestemd zijn.

Volgens Europees president Tusk en EU-onderhandelaar Barnier is het Chequers-voorstel onwerkbaar. De EU beschuldigt de Britten er ook van aan “cherry picking” te doen, waardoor Britse bedrijven een concurrentieel voordeel zouden krijgen ten opzichte van Europese bedrijven. Voor enkele leden van de Britse regering ging het Chequers voorstel echter veel te ver: de Britse onderhandelaar David Davis en de Britse minister van Buitenlandse Zaken Boris Johnson namen daarom ontslag uit de regering.

De landen van de Europese Unie vormen een douane-unie. Die Europese douane-unie bestaat al sinds 1968. De invoerrechten die vroeger bestonden, bijvoorbeeld op invoer van kaas uit Frankrijk in België, zijn afgeschaft, net zoals douanecontroles tussen EU-landen. Voor invoer van buiten de Europese Unie (uit de Verenigde Staten bijvoorbeeld, of uit China) heeft de EU gemeenschappelijke douanetarieven, die overal gehanteerd worden, of de goederen nu via de haven van Antwerpen, Rotterdam, Hamburg of Marseille worden ingevoerd. De lokale douaniers innen die invoerrechten, en storten die door naar de Europese Unie. Ze voeren ook verschillende controles uit, bijvoorbeeld op namaak.

De Europese Unie probeert handelsovereenkomsten te sluiten met handelspartners, waarbij meestal wordt afgesproken om geen invoerrechten meer te innen. Dit was bijvoorbeeld het geval met Canada (CETA). België kan niet apart zulke handelsovereenkomsten sluiten, die bevoegdheid ligt bij de EU.

Leden van de douane-unie

De Britse regering wil na de brexit wél zelf handelsovereenkomsten kunnen sluiten, en wil dus geen lid blijven van de Europese douane-unie. Het gevolg van die keuze is dat er, indien er geen vrijhandelsakkoord wordt gesloten, opnieuw invoerrechten betaald zullen moeten worden, en er op nieuw douanecontroles zullen moeten komen, onder meer aan de grens tussen Ierland en Noord-Ierland.

Om dat te vermijden zou het Verenigd Koninkrijk het voorbeeld van Turkije kunnen volgen. Turkije en de Europese Unie vormen een douane-unie, die beperkt is tot industriële goederen: voor die invoer van zulke goederen uit Turkije zijn er geen invoerrechten. Turkije moet wel de Europese regels voor zulke goederen overnemen of kopiëren in zijn eigen wetgeving, en kan er ook geen handelsovereenkomsten over sluiten met de rest van de wereld.

Een volledige douane-unie tussen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie zou een terugvaloptie kunnen zijn, voor het geval indien men er niet in slaagt het tijdig eens te worden over een handelsakkoord tussen de EU en het VK.

Het Hof van Justitie is de hoogste rechtbank van de Europese Unie. Het Hof is gevestigd in Luxemburg en wordt geleid door de Vlaming Koen Lenaerts. Het Hof heeft een enorme invloed: met zijn arresten legt het Hof uit hoe Europese wetten geïnterpreteerd moeten worden. Het Hof kan ook beslissen dat lidstaten hun wetgeving moeten aanpassen, wanneer die Europese regels niet naleven. Voorstanders van brexit hebben zich hier altijd aan geërgerd. Na het brexit-referendum heeft de Britse regering duidelijk gemaakt dat ze af wil van die invloed van het Hof in het Verenigd Koninkrijk.

Koen Lenaerts

Het Hof blijft tot 8 jaar na de overgangsperiode bevoegd voor alle kwesties die te maken hebben met de rechten van EU-burgers die in het Verenigd Koninkrijk wonen en Britten die in het Verenigd Koninkrijk wonen (zie rechten van burgers).

Groot discussiepunt is de vraag of het Hof van Justitie het recht zal krijgen om het brexit-akkoord zélf te interpreteren, wanneer er later onenigheid zou ontstaan tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk over wat er werd afgesproken. De EU vindt dat het Hof de ultieme scheidsrechter moet zijn, aan Britse zijde is men hier niet voor te vinden.

Hof van Justitie te Luxemburg

De Britse regering hamert er keer op keer op dat de handel (trade) tussen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie na de brexit, zoals nu, zonder belemmeringen (frictionless) moet kunnen blijven gebeuren. Aan Europese kant is men daar ook voorstander van. Alleen, zegt men, maken de keuzes die de Britse regering gemaakt heeft om uit de interne markt en uit de Europese douane-unie te stappen, dit onmogelijk.

De grens tussen Noord-Ierland, een deel van het Verenigd Koninkrijk, en de republiek Ierland, een onafhankelijk Europees land, is een van de struikelstenen van het brexitverdrag. De vraag is: hoe vermijd je een harde grens in het geval van een harde brexit?

Niemand wil een harde grens, met douanecontroles, tussen Ierland en Noord-Ierland. Vooral bij Noord-Ierse katholieken, die al generaties lang ijveren voor een hereniging van Noord-Ierland met de republiek, ligt een harde grens moeilijk. De Britse regering van haar kant wil dat Noord-Ierland integraal deel blijft uitmaken van het Verenigd Koninkrijk, en willen dus geen apart regime voor dat deel van het land. Onderhandelaars noemden de kwestie de kwadratuur van de cirkel.

Van in het begin is afgesproken dat er al in het verdrag over vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie een regeling moet staan voor de Ierse grens. Die regeling moet pas in werking treden wanneer er geen handelsakkoord wordt bereikt tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk. Het is dus een soort noodoplossing, een backstop in het Engels, die misschien nooit gebruikt moet worden, maar die wel juridisch waterdicht verankerd moet zijn in het verdrag over de brexit.

Uiteindelijk geraakten de onderhandelaars het eens over een compromis. Indien er na de overgangsperiode (eind 2020) nog geen handelsakkoord is, zullen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk één douanegebied vormen. Voor handel tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk zullen er geen invoerrechten bestaan. De Britten mogen geen eigen handelsakkoorden sluiten met de rest van de wereld. Noord-Ierland zal zich daarenboven moeten houden aan regels die te maken hebben met de interne markt. Daardoor zullen er ook beperkte controles nodig zijn op goederen die vanuit Groot-Brittannië in Noord-Ierland worden ingevoerd. Tussen Noord-Ierland en Ierland zullen echter geen douane- of ander controles nodig zijn. Voor harde brexiteers en voor de Noord-Ierse partij DUP (die de regering van Theresa May steunt) is deze oplossing echter onaanvaardbaar.

Een harde brexit is een absolute breuk tussen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie, en dat willen overtuigde brexiteers graag zien gebeuren. De Britten zouden geen deel meer uitmaken van de Europese interne markt, waar vrij verkeer van goederen, diensten, kapitaal en personen geldt. Ze zouden ook geen rekening meer moeten houden met Europese regels en rechtspraak. De bedrijven moeten zich onderwerpen aan controles. De Britten zouden dus de zelfcontrole overnemen en zijn grenzen afbakenen. Verhuizen van en naar het Verenigd Koninkrijk zou veel complexer worden. Op invoer van goederen uit de Europese Unie zouden invoerrechten betaald moeten worden. Vlaamse bedrijven die goederen exporteren naar het Verenigd Koninkrijk, zouden hun producten plots duurder zien worden door Britse invoerrechten.

Bij een zachte brexit zou de relatie tussen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie niet veel veranderen. Het VK zou geen lid meer zijn, en dus niet mee kunnen beslissen over de Europese regels, maar het zou wel toegang blijven houden tot de Europese interne markt. Daarvoor moeten de Britten dan een nieuw handelsakkoord uitwerken met Brussel.

Premier May wil eigenlijk een tussenoplossing, een formule waarbij de vrijhandelszone met de EU behouden blijft voor goederen. Maar voor diensten wil de Britse regering geen vrije handel. Belangrijker nog, ook het vrije verkeer van personen moet op de schop.

Alle landen van de Europese Unie vormen de “interne markt” (single market, marché unique). Dit wil zeggen dat er in die grote ruimte in principe vrij verkeer moet zijn van goederen, diensten, werknemers en kapitaal. Lidstaten mogen geen regels uitvaardigen die dat vrij verkeer belemmeren. België mag geen wet uitvaardigen die zegt dat buitenlandse werknemers bij ons niet mogen komen werken, of dat buitenlandse investeerders geen aandelen mogen kopen van Belgische bedrijven.

De interne markt is lang niet voltooid. Er bestaan nog altijd veel belemmeringen. In de jaren 1980 kreeg de interne markt een nieuwe impuls, mede door de grote fan Margareth Thatcher. Er kwamen heel wat Europese wetten en regels tot stand, goedgekeurd door de lidstaten en het Europees Parlement, die voor een gelijk speelveld moesten zorgen voor alle bedrijven. In 1996 kwamen er regels voor werknemers die door hun werkgever tijdelijk naar een ander land werden gestuurd (bijvoorbeeld bouwvakkers of informatici). Het Europese Hof van Justitie speelt een belangrijke rol, als ultieme scheidsrechter bij disputen over het al dan niet naleven van de vier vrijheden.

Theresa May

De Britse regering wil na de brexit geen deel meer uitmaken van de Europese interne markt: ze wil eigen regels kunnen maken en niet meer gebonden zijn door arresten van het Hof van Justitie. De 27 landen van de Europese Unie willen de interne markt zoveel mogelijk intact houden. Daarom verzetten ze zich tegen elk Brits voorstel waarbij het Verenigd Koninkrijk één onderdeel van de interne markt zou willen behouden (zoals vrij verkeer van goederen), maar niet de andere.

Als gevolg van de toenemende kritiek vanuit de Verenigde Staten, wordt er nu meer en meer geïnvesteerd in het EU-defensiebeleid. Het Verenigd Koninkrijk stond in het verleden wel altijd op de rem wanneer er plannen werden geopperd om de Europese defensie uit te bouwen. Anderzijds is het Verenigd Koninkrijk, samen met Frankrijk, de belangrijkste militaire macht in Europa. Zonder de Britten wordt de uitbouw van een Europese defensie nog moeilijker. De Europese Unie is dan ook vragende partij om na de brexit een goede militaire samenwerking uit te bouwen. Toen Theresa May dit in haar brexit-aankondiging op 29 maart 2017 leek te willen koppelen aan een voordelig handelsakkoord, werden in Brussel de wenkbrauwen gefronst.

Intussen wordt die koppeling niet meer zo openlijk gemaakt. Ook de Britse regering zegt dat ze na de brexit op militair vlak nauw wil blijven samenwerken met de EU. Na de Skripal-affaire in Salisbury en de hackaanval op de OPCW in Nederland is duidelijk geworden dat beide partijen belang hebben bij een goede samenwerking tussen de EU-landen en het Verenigd Koninkrijk.

Hoewel de militaire samenwerking eerder moeizaam liep, zijn er in de loop der jaren wel vormen van samenwerking van politiediensten en justitie tot stand gekomen binnen de Europese Unie. Zo bestaan er verschillende databanken om gegevens uit te wisselen en kunnen verdachten na een Europees aanhoudingsbevel gemakkelijk van het ene EU-land naar een ander worden overgeleverd.

De Britse regering wil deze vormen van samenwerking zo veel mogelijk behouden na de brexit. Hoe die samenwerking er precies zal uitzien, moet geregeld worden in het akkoord over de toekomstige relaties. Ook de Europese Unie wil op dit punt goed blijven samenwerken met de Britten.

EU-onderhandelaar Michel Barnier waarschuwt de Britten regelmatig dat “de klok aan het tikken is”, en dat er niet veel tijd meer is om een akkoord te sluiten. Ook al lijkt 29 maart 2019, de dag waarop het Verenigd Koninkrijk de EU verlaat, nog veraf. Er zullen echter verschillende maanden nodig zijn om een brexit-akkoord goedgekeurd te krijgen. Vooral in het Britse parlement wordt het moeillijke kwestie. In het Europees Parlement worden minder moeilijkheden verwacht.

Tijd tot akkoord:

Britse sociaaldemocratische partij. Zit sinds de verkiezingen van 2010 in de oppositie. Tijdens de referendumcampagne schaarde Labour zich achter Remain. Toch waren er bij de parlementsleden dissidenten, die zich actief voor Leave inzetten, en waren er grote twijfels over de vraag of Labourleider Jeremy Corbyn zelf een groot voorstander van Rermain was.

Jeremy Corbyn

Tot vandaag is niet helemaal duidelijk waar de partij nu precies staat in het brexitdebat. Is ze voorstander van een tweede referendum? Zal ze tegen Chequers stemmen? Zullen sommige Labour-parlementsleden Theresa May steunen? Het zijn allemaal nog open vragen.

Immigratie werd een centraal thema van het referendum van juni 2016. Sinds de toetreding van verscheidene vroegere Oost-Europese landen tot de Europese Unie in 2004 is het Verenigd Koninkrijk een favoriete bestemming voor immigranten uit die landen. Het Verenigd Koninkrijk was het enige EU-land dat geen beperkingen had opgelegd aan arbeidsmigratie uit de nieuwe EU-lidstaten. Veel Britten vonden die massale toestroom voldoende reden om voor een brexit te stemmen. Tegenstanders van de brexit wijzen erop dat het Verenigd Koninkrijk de buitenlandse werkkrachten nodig heeft, voorstanders argumenteren dat ze de gezondheidszorg en het onderwijs belasten.

Sinds 2016 is het aantal EU-burgers dat naar het Verenigd Koninkrijk verhuist gedaald, mogelijk als gevolg van de brexit en de onzekerheid over de gevolgen voor de rechten van EU-burgers in het Verenigd Koninkrijk. De Britse regering heeft duidelijk gemaakt dat het einde wil maken aan het vrij verkeer van werknemers vanuit de Europese Unie na de brexit en na de overgangsperiode die erop volgt. De Britten willen zelf kunnen bepalen welke werknemers er nog welkom zijn en een arbeidsvergunning krijgen, en welke niet. Toeristen uit de EU kunnen nu zonder visum naar het Verenigd Koninkrijk reizen, de Britse regering wil dat dit zo blijft.

Noorwegen is geen lid van de Europese Unie. Het land wou in 1973 lid worden van de EU, samen met het Verenigd Koninkrijk, Ierland en Denemarken, maar de Noorse bevolking stemde in een referendum tegen EU-lidmaatschap. Sinds 1994 vormen Noorwegen, Liechtenstein en IJsland een Europese Economische Ruimte met de Europese Unie. Dit komt de facto neer op lidmaatschap van de Europese interne markt. Noorwegen betaalt hiervoor een bijdrage aan het EU-budget. Het Noorse parlement neemt ook nieuwe Europese regels over die met de interne markt te maken hebben. Noorse ministers zitten echter niet mee aan tafel wanneer over die regels in Brussel beslist worden, en er zitten ook geen Noren in het Europees Parlement.

Noorwegen

De Britse regering heeft uitdrukkelijk gezegd dat ze geen voorstander is om dit Noorse model over te nemen. Het zou neerkomen op een zachte brexit, waar een groot deel van het Britse bedrijfsleven voor gewonnen is. Noorwegen is dan weer geen lid van de Europese douane-unie, en kan zelf handelsakkoorden sluiten met niet EU-landen. Daarom zijn er aan de grens tussen Noorwegen en Zweden wel nog douanecontroles: alleen Noorse producten mogen immers de EU worden ingevoerd zonder invoerrechten te betalen.

In maart 2018 bereikten de Europese en Britse onderhandelaars het eens over de overgangsperiode die zal volgen na de brexit. De overgangsperiode loopt van 30 maart 2019 tot en met 31 december 2020. Tijdens die periode is het Verenigd Koninkrijk geen lid meer van de Europese Unie, zal het wel alle oude en nieuwe Europese wetten en regels blijven uitvoeren. De Britten zullen blijven bijdragen aan het EU-budget, maar er zullen geen Britse ministers meer deelnemen aan Europese ministerraden, en er zullen geen Britten meer in het Europees Parlement zitten. De overgangsperiode biedt zekerheid aan de bedrijfswereld dat er voor hen gedurende 21 maanden na de brexit niets verandert: er zullen geen douanecontroles komen bijvoorbeeld.

Tijdens de overgangsperiode kan het Verenigd Koninkrijk beginnen onderhandelen met landen buiten de EU over handelsovereenkomsten. Deze kunnen echter pas in werking treden vanaf 2021. De details van de overgangsperiode worden opgenomen in het terugtrekkingsakkoord. Indien er daarover echter geen akkoord wordt bereikt, vervalt ook het akkoord over de overgangsperiode en stevenen we af op een “harde” brexit.

Het pond sterling (GBP) is de munteenheid van het Verenigd Koninkrijk. Vanaf het ontstaan van de euro maakte het Verenigd Koninkrijk duidelijk dat ze hun eigen munt wilde behouden en de euro niet gingen invoeren. Nu de brexit bijna een feit is, zal dit uiteraard ook niet meer gebeuren.

De aankondiging van de brexit en de vele onderhandelingen die daarop volgden, hebben een groot effect op de wisselkoers tussen de pond en de dollar, maar ook de euro en de dollar. Na het brexit-referendum op 24 juni 2016 kelderde de waarde van de pond aanzienlijk tegenover die van de dollar. De pond zakte tot het laagste punt sinds 1985, met een val van 10%. Vergeleken met de dollar bedroeg de val van de euro op hetzelfde moment 4%. Toen Michel Barnier op 10 oktober 2018 aankondigde dat er bijna een akkoord was over de brexit, stegen de euro en de pond dan weer tegenover de dollar.

Het is nog onduidelijk hoe een definitief brexit-akkoord de koers van de pond en de euro zal beïnvloeden.

Volgens de (ongeschreven) Britse grondwet is de koningin politiek neutraal. Mogelijk heeft ze een mening over de brexit, maar niemand weet wat die is. Tijdens de referendumcampagne liet een Leave-topman zich ontvallen dat Elizabeth een voorstander was van de brexit, wat door het paleis prompt werd ontkend.

Queen Elizabeth II

Er wonen 3.5 miljoen EU-burgers in het Verenigd Koninkrijk. En er wonen 1 miljoen Britten in andere EU-landen. Als EU-burger hebben die het recht om daar te blijven wonen, zolang ze werk hebben op of zoek zijn naar werk. Wanneer ze zonder werk vallen, hebben ze (onder voorwaarden) ook recht op een werkloosheidsvergoeding. Kinderen hebben recht op kinderbijslag, wie ziek wordt kan gebruik maken van de lokale gezondheidsvoorzieningen en terugbetalingsregelingen (die onderling fel kunnen verschillen).

Wat gebeurt er met deze rechten na de brexit? Er is afgesproken dat al wie voor het einde van de overgangsperiode (31 december 2020) in het Verenigd Koninkrijk ging wonen (voor EU) of in een EU-land (voor Britten) en daar vijf jaar lang gewerkt heeft, een permanent verblijfsrecht krijgt, en al zijn/haar huidige rechten behoudt. Dit geldt ook voor hun kinderen die later nog geboren worden. Dit maakt onderdeel uit van het terugtrekkingsakkoord. In geval van no-deal, dreigt er grote juridische onzekerheid voor miljoenen mensen.

Bij het referendum stemde een meerderheid van de Schotten voor Remain. Het resultaat van het referendum was dan ook een koude douche voor veel Schotten. Kort na 23 juni 2016 dreigde de Schotse eerste minister Nicola Sturgeon met een onafhankelijkheidsreferendum (het vorige dateert van 2014, en toen stemde een kleine meerderheid van de Schotten tegen onafhankelijkheid). De vraag is of Nicola Sturgeon erin zal slagen haar dreigement door te voeren: voor ze een referendum zal organiseren, zal ze zeker moeten zijn van de overwinning. Omdat Theresa May al heeft gezegd dat ze een (nieuw) onafhankelijkheidsreferendum niet zal aanvaarden, heeft de verstandhouding tussen May en Sturgeon een dieptepunt bereikt.

Nicola Sturgeon en Theresa May

Het was een van de eerste vragen die rezen na het brexit-referendum: wat met de ‘City’, de Londense zakenwijk waar veel grote banken hun hoofdkantoor hebben. Dat is niet alleen het financiële hart van het Verenigd Koninkrijk maar van heel Europa. Veel Europese en Amerikaanse banken hebben er hun hoofdkwartier en zij wilden liever in de EU blijven. Een aantal van hen openden een vestiging op het vasteland. Het lot van “the City” zal pas duidelijk worden als afgesproken is hoe de handelsrelatie tussen het VK en de EU er zal uitzien na de brexit.

The United Kingdom of het Verenigde Koninkrijk vertrekt op 29 maart 2019 officieel uit de Europese Unie. Dit wil zeggen dat niet enkel Engeland vertrekt, maar ook Schotland, Wales en Noord-Ierland. Het VK-eiland bestaat immers uit 4 verschillende gebieden, die overigens niet allemaal even tevreden zijn over de brexit.

Zo stemde een meerderheid van de Schotten bij het referendum voor Remain (zie Schotland) en de grens tussen Ierland en Noord-Ierland blijft een struikelblok bij het brexit-akkoord (zie Grens). In Wales lagen de resultaten, net zoals in Engeland, erg dicht bij elkaar. Een nipte meerderheid van 52,5% wilde de Europese Unie verlaten.

De Europese Unie sloot met Canada een vrijhandelsverdrag: CETA (Comprehensive Economic and Trade Agreement). Daarvoor vervallen meer dan 95 procent van de invoerheffingen op producten die verhandeld worden tussen beide, er zijn er nog enkele op voedsel en landbouwproducten. Door CETA kan Canada met zijn producten en diensten terecht op de Europese eenheidsmarkt zonder gebonden te zijn aan Europese wetgeving. De producten die Canada invoert, moeten wel aan de Europese normen voldoen.

Het Verenigd Koninkrijk wil een handelsverdrag zoals de EU er een sloot met Canada voor een aantal domeinen en sectoren die interessant zijn voor de Britse economie. Het VK is bereid om te betalen om toegang te krijgen tot bepaalde sectoren, zoals de financiële en de energiemarkt en de luchtvaartsector.

The withdrawal agreement is het akkoord dat de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk gesloten hebben in het kader van artikel 50 van het Europees verdrag. Dat bepaalt wat er moet gebeuren als een lidstaat beslist om de unie te verlaten.

De afspraken moeten in werking kunnen treden op 29 maart 2019, wanneer de brexit officieel een feit is. De toekomstige relatie tussen de EU en het VK wordt in een afzonderlijk akkoord gegoten en die afspraken gaan pas in als het VK officieel een ‘derde land’ is geworden en dus geen deel meer uitmaakt van de Europese Unie.

Het terugtrekkingsakkoord moet nog door het Britse Lagerhuis worden goedgekeurd. Een eerste stemming, op 11 december 2018, werd uitgesteld omdat het eerste minister May duidelijk was geworden dat er geen meerderheid voor bestond. Het akkoord zal weer ter stemming worden voorgelegd in de derde week van januari 2019.

The withdrawal agreement omvat de belangrijkste onderwerpen die geregeld moeten worden voor de brexit: de rechten van de burgers, de financiële bijdrage die het VK moet leveren en de grens tussen Ierland en Noord-Ierland. Daarnaast worden er ook andere zaken in geregeld, de zogenoemde ‘other issues’, zoals intellectueel eigendom en juridische en administratieve afwikkelingen.

Het terugtrekkingsakkoord legt ook een aantal voorwaarden vast voor de overgangsperiode die volgt na het vertrek van het Britten op 29 maart 2019 tot 31 december 2020. In die periode moet het VK zich aan de Europese regels houden maar is het niet meer vertegenwoordigd in de Europese instellingen en ministerraden.

The X Factor was de naam van een Brits televisieprogramma van de zender ITV waarin op zoek werd gegaan naar muzikaal talent. Het programmaformat werd ook aan veel andere televisiezenders verkocht, bij ons aan VTM, dat het twee seizoenen uitzond. Volgens een rapport van de House of Lords zou een harde brexit, zonder akkoord met de EU, het onmogelijk maken voor Britse omroepen om nog dergelijke programma’s te verkopen aan Europese zenders.

Sharon Osbourne

Een van de juryleden van de Britse X Factor programma, Sharon Osbourne, veroorzaakte trouwens opschudding toen ze in een interview onthulde dat ze voor de brexit had gestemd omdat “er te veel mensen in het Verenigd Koninkrijk wonen”. Zelf woont ze in de Verenigde Staten.

Yorkshire Wensleydale is een (wereld)beroemde Britse kaas. Kok Jamie Oliver gebruikt de kaas in veel van zijn recepten, de kaas is verkrijgbaar in luxewinkels in Manhattan in Hongkong. In 2013 werd de kaas officieel beschermd door de Europese Unie: alleen kaas die in een bepaalde regio in Yorkshire volgens een bepaalde methode gemaakt wordt, mag de benaming Yorkshire Wensleydale dragen.

Er bestaande intussen duizenden Europese beschermde producten, van Parmaham en champagne tot Ardense boter, de Vlaams-Brabantse tafeldruif en de Geraardbergse mattentaart. De Europese Unie wil dat de Britten na de brexit deze bescherming blijven bieden, en dat er geen Britse mattentaarten of champagne worden gemaakt. Deze kwestie lijkt futiel, maar is voor de Europese voedingsindustrie en landbouw erg belangrijk.

Yorkshire Wensleydale

De bescherming van Europese geografische oorsprongsbenamingen is altijd een moeilijk onderdeel van handelsakkoorden die de EU probeert te sluiten met andere landen, zoals Canada, Japan of Mexico. Ook bij de TTIP-onderhandelingen met de VS waren ze een moeilijk punt voor de Amerikanen, die het als een vorm van Europees protectionisme beschouwen.

Bijna de helft van alle trafiek die via de haven van Zeebrugge passeert, komt van of gaat naar Groot-Brittannië. Het gaat om bijvoorbeeld om auto’s, auto-onderdelen, groenten, textiel en chemische stoffen. Voor de haven van Zeebrugge is de brexit een logistieke uitdaging: er zullen nieuwe controles moeten plaatsvinden (afhankelijk van welke handelsrelatie er zal overeengekomen worden). België is na Ierland, Nederland en Denemarken het land dat het meest handel drijft met het Verenigd Koninkrijk. Het gaat vooral om Vlaamse bedrijven.

Volgens een onderzoek van de KULeuven zal een zachte brexit 10.000 banen doen verdwijnen in Vlaanderen, een harde brexit zou 42.000 jobs doen sneuvelen. Extra werkgelegenheid komt er bij de douane, die bezig is met het aanwerven van 141 extra douaniers.

Haven Zeebrugge