Virologen vragen systematische screening van rioolwater op poliovirus: "We mogen niet achterop blijven"

In de Amerikaanse stad New York was er in juni een niet-gevaccineerde jongeman met verlammingsverschijnselen. Artsen gaan ervan uit dat er voor 1 patiënt met duidelijke symptomen 200 zijn die het virus zonder klachten doormaken. Die merken hooguit wat keelpijn. De gevallen met symptomen zijn dus het topje van de ijsberg. Een vermoeden dat bevestigd werd door analyse van stoelgangsporen in het rioolwater van New York. Professor Walter Orenstein van de Emory University in Atlanta noemde de situatie daar "zeer verontrustend. Er is sprake van substantiële overdracht". New York heeft intussen de noodtoestand uitgeroepen voor polio.

De besmettingen doen zich voor binnen de joods-orthodoxe gemeenschappen, waar de vaccinatiegraad veel lager is dan bij de rest van de bevolking. Dat heeft volgens vaccinoloog Pierre Van Damme van de Universiteit Antwerpen niets te maken met geloof: "Het joodse geloof staat vaccinatie toe. De orthodoxe gemeenschappen worden gewoon slecht bereikt via de klassieke vaccinatiekanalen zoals Kind en Gezin".

"De vaccinatiegraad bedraagt bij de algemene bevolking bijna 95 procent", zegt Van Damme. "Bij de joods-orthodoxe gemeenschappen lag die lager. Daardoor hebben we tien jaar geleden in Antwerpen bij die gemeenschappen een mazelen-epidemie gehad. Daarna heeft het Agentschap Zorg en Gezondheid een mobiele vaccinatie-equipe in het leven geroepen om moeilijk bereikbare groepen de nodige vaccins aan te bieden, ook het poliovaccin. De vaccinatiegraad is daardoor opgekrikt."

Het is dus mogelijk dat de circulatie van het poliovirus bij ons afwezig is, dankzij extra inspanningen na de mazelen-epidemie. Alleen weten we het niet, want in België is er geen systematische screening van het rioolwater op poliovirus. "Meten is weten. En we meten niet, dus we weten het niet", zegt Pierre Van Damme. Polio-experts in ons land hebben daarom aan de verschillende ministers van Volksgezondheid gevraagd om ook bij ons met zo’n screening te starten.  

Op 16 augustus schreef het Belgische comité voor de uitroeiing van polio (het CNN) een dringende brief naar de ministers van Volksgezondheid en Sociale Zaken. Die brief is in handen van onze redactie. Hij is onder meer ondertekend door de fine fleur van de Belgische virologen, door Sciensano en door Kind en Gezin. De boodschap is duidelijk: "We vragen met aandrang een controle van de Belgische riolen op poliovirus, om na te gaan of het virus opduikt bij de bevolking. Het is de enige manier om op tijd maatregelen te nemen en een eventuele verspreiding tegen gaan." Maar het blijft wachten op een politieke beslissing. 

De screening hoeft nochtans niet veel te kosten, zegt een bron binnen Sciensano. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) vraagt al jaren aan ons land om werk te maken van de screening van afvalwater op polio. In 2020, al voor de corona-epidemie, heeft Sciensano daarom een haalbaarheidsstudie gedaan (te raadplegen via: milieumonitoring van poliovirussen in België - Haalbaarheidsstudie | sciensano.be). De kostprijs van de screening, afhankelijk van de methode, is ongeveer 150.000 euro per jaar. Alleen zou het nu nog goedkoper kunnen, want Sciensano verzamelt sinds de corona-uitbraak al systematisch rioolwaterstalen om de epidemie te monitoren.

Maar op het kabinet van federaal minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) is al enkele weken te horen: "Het uitbreiden van deze analyse vraagt extra budget. Dit moet nog besproken worden op een interministeriële conferentie volksgezondheid (IMC)." 

Wetenschappers hebben intussen op eigen initiatief in juli en augustus al zeven keer een steekproef genomen uit het Antwerpse rioolwater en die geanalyseerd. "Voorlopig blijven deze stalen negatief", zegt Elke Wollants, manager van het polioreferentielab (KU Leuven). 

"Maar die analyses zijn te weinig", voegt Wollants er aan toe. "De volksgezondheid mag ook niet afhangen van het persoonlijke initiatief van enkele wetenschappers. In Nederland zoeken ze al 30 jaar naar het poliovirus in rioolwater. Zelfs in Congo screenen ze het rioolwater op polio. Wij mogen niet achterop blijven."