"Er komen geen nieuwe verkiezingen": dit zijn de belangrijkste lessen uit De Stemming 

Events, my dear boy, events. De quote wordt toegeschreven aan de voormalige Britse premier Macmillan op de vraag wat zijn regering in moeilijkheden kon brengen. Door de vloedgolf "Corona" die de andere thema’s (even) van de kaart veegde, is de Belgische regering niet in moeilijkheden geraakt. Wel integendeel: er was er geen. En nu hebben we iets wat van ver op een federale regering lijkt. 

De Stemming zat op het perfecte moment om het effect van deze uitzonderlijke gebeurtenis te meten. Voor alle duidelijkheid, dat was een kwestie van geluk en niet van kennis. Daardoor peilden we de voorkeuren van Vlamingen op het hoogtepunt van de coronacrisis, en in de drie daaropvolgende weken waarin de crisis langzaam onder controle raakte. Dat zie je ook aan de antwoorden: er zijn stevige verschillen doorheen de tijd. 

De wijdverspreide steun voor de draconische maatregelen – zo ging meer dan 90 procent van de bevraagden bijvoorbeeld akkoord dat ze thuis geen vrienden mochten ontvangen - loopt amper enkele weken later al sterk terug. Het effect van het mega-event corona mag dan uitzonderlijk zijn, het begint al snel weg te ebben, zélfs als de crisis nog bezig is. 

Die grote steun voor ingrijpende maatregelen in ons privéleven was deze keer misschien goed nieuws, maar jaagt ons ook een beetje angst aan. Burgers, als de nood hoog is en een externe vijand dreigt, zijn bereid hun politici héél ver te volgen.

In een situatie waarin er een jaar lang vooral politiek getouwtrek was, zat de kans erin dat de gemiddelde Vlaming sceptisch zou staan tegenover de plotse en verregaande maatregelen. Maar de overgrote meerderheid ging overstag en steunde de maatregelen.

We dachten dat een stad of een provincie in lockdown zetten nooit aanvaard zou worden in een vrij en Westers land. Maar we deden het toch, met een heel land (en alle landen rondom ons), en de burgers waren er nog enthousiast over ook. Vandaar les 1: Als het crisis is, kan politiek misschien niet alles, maar toch heel veel.

De coronacrisis kwam bovenop een diepe politieke crisis. De Stemming bevat heel wat indicaties dat corona de onderliggende politieke malaise niet heeft weggeveegd. Alles werd gewoon even on hold gezet.

Maar het ongenoegen bij de Vlamingen over de politiek en hun politici is reëel en wijdverspreid. Het cynisme bij veel kiezers heeft ons doen duizelen. Menen 40 procent van de kiezers echt dat onze politici "corrupt" zijn? Je kan politici veel verwijten, onbuigzaamheid, politieke spelletjes, gebrek aan staatsmanschap, maar corruptie? 

We vroegen burgers in een open vraag naar het belangrijkste probleem waar ons land mee te kampen heeft. We verwachtten ons aan een monotone opeenvolging van omschrijvingen van corona, maar kijk: een derde verwees naar de politieke malaise. De politiek zélf is voor veel burgers het grootste probleem geworden waar ze het meest van wakker liggen, en dat in volle coronacrisis.

En zo zijn er nog voorbeelden te geven van het politieke wantrouwen onder Vlamingen. Een kat in het nauw maakt rare sprongen, het ongenoegen kan met de juiste framing in een plotse grote beweging omslaan. Onder het plaveisel tikt een tijdbom. Vandaar les 2: We leven in politiek tumultueuze tijden, de politieke crisis kan in een regimecrisis omslaan. En zie Les 1: dan is alles mogelijk.

We zien de contouren van dat probleem al opduiken. Beide radicale partijen, eentje links en eentje rechts, kunnen zich amper een jaar na de verkiezingen al op een nieuwe kiezersinjectie verheugen. Meestal treedt er vlak na verkiezingen een soort stabilisatie op waarbij kiezers voorlopig even afwachten en kijken wat hun stem oplevert. Maar dit was na mei 2019 niet het geval. 

Bijna één op vijf kiezers zegt nu al op een andere partij te zullen stemmen, de grootste partij N-VA en de centrumpartij par excellence, CD&V, betalen het gelag. Zij krijgen de rekening voor een jaar rondjes draaien. Het centrum loopt leeg, de extremen worden sterker.

Vooral de verdere leegloop van N-VA naar Vlaams Belang is een teken aan de wand. De pendel slaat weer helemaal in de andere richting uit, nadat N-VA eerst het Vlaams Belang leeg vrat, is de prooi opnieuw de jager geworden.

De N-VA wordt geplaagd door het dilemma tussen de rol van de betrouwbare beleidspartij (de nieuwe CVP als het ware) en die van "revolutionaire" (Vlaamse onafhankelijkheid) en radicale "aanbodpartij" (zoals ze zelf zeggen).

Elke groeiende partij, zeker als ze op het beleid wil wegen, moet onvermijdelijk die keuze maken. N-VA heeft tot nog toe bijzonder handig van beide walletjes kunnen eten (zie De Wever in de quasi-oppositie). De Stemming suggereert dat er steeds meer sleet op die tussenformule zit. 

Voor de CD&V, de fiere Vlaamse marktleider van weleer, is het probleem stilaan existentieel. De partij houdt de sleutel in handen voor Vivaldi (een regering zonder de N-VA red.), paars-geel (een regering met de N-VA, red.) of voor de Grote Gok (in de vorm van verkiezingen, red.) in het najaar. We trekken les 3: Er komen geen nieuwe verkiezingen. In hoofde van sommige partijen zou het van suïcidale neigingen getuigen. Tenzij er natuurlijk aan Franstalige zijde wel op verkiezingen wordt aangestuurd.

Over een jaar volgt de tweede editie van De Stemming. Gezien de omstandigheden zou het kunnen dat sommige van de lessen die we nu menen te kunnen trekken, achterhaald zijn. Misschien hebben we dan geen corona meer, zijn Vlamingen blij met hun politici, en floreert het centrum als nooit tevoren. Wie weet.