4 redenen waarom uw persoonlijke klimaatinspanningen er wél toe doen

Weerman Frank Deboosere geeft enkele excellente tips om zelf ons steentje bij te dragen tot het afremmen van de klimaatopwarming. Vele mensen – inclusief sommige filosofen en ethici – denken echter dat individuen niets hoeven te ondernemen omdat individuele inspanningen nagenoeg geen effect hebben. Dit is een steeds terugkerende kritiek, die ik hier wil ontkrachten.

Klimaatverandering is een typisch “collectief actieprobleem,” waarbij vele actoren (in de mate van het mogelijke) moeten meewerken om tot een oplossing te komen, maar waarbij niemand echt gemotiveerd is om mee te werken en iedereen hoopt dat anderen het zullen oplossen. Dit geeft aanleiding tot onder meer de volgende argumenten, die samen de onterechte perceptie doen ontstaan dat de inspanningen van individuen er niet toe doen.

Een eerste probleem is dat de milieu-impact van individuen zeer klein is. Dit is eigenlijk juist: Belgen stoten gemiddeld 8,3 ton CO₂ per jaar uit, terwijl we in het klimaatprobleem spreken over miljarden tonnen CO₂. 

Echter, dit mag niet tot de conclusie leiden dat die individuele emissies onbetekenend zijn. Ook al is het een kleine hoeveelheid, 8,3 ton CO₂ is niet gelijk aan 0 ton CO₂. Alle kleine individuele emissies dragen bij tot klimaatopwarming. Door je eigen kleine beetje CO₂ te verminderen, kan je dus wel degelijk het probleem (een klein beetje) helpen tegengaan.

(lees verder onder de video)

Het is misschien ook interessant om de uitstoot van enkele activiteiten in cijfers te geven:

• De totale voedselconsumptie van iemand die meer dan 100 gram vlees per dag eet, staat gemiddeld gelijk aan 2,6 ton CO₂ per jaar. Ter vergelijking, de voedselconsumptie van een vegetariër of iemand die enkel vis eet, is verantwoordelijk voor 1,4 ton per jaar uit, en een veganist stoot 1 ton per jaar uit.
• Een ander voorbeeldje is autogebruik: 15.000 kilometer met een benzine-auto (5l/100km) resulteert in een uitstoot van 2,7 ton CO₂. Of kijk naar vliegreizen: een heen-en-terugreis Brussel-New York stoot 2,2 ton CO₂ uit.

Soms wijst men naar grotere uitstoters, zoals grote bedrijven, om eerst actie te ondernemen. Dit is ten dele correct: natuurlijk zullen we zonder hen de klimaatopwarming niet volledig kunnen tegengaan.

Ten eerste ontslaat dit de andere actoren (inclusief individuen) evenwel niet van hun plicht om mee te werken tot een oplossing. In een collectief actieprobleem heeft iedere actor een rol te vervullen, ongeacht wat anderen doen of niet doen.

Ten tweede bestaat het risico dat grote bedrijven met de vinger terugwijzen, en beargumenteren dat het de consumenten zijn die goedkope kledij willen (die aan de andere kant van de wereld wordt gemaakt), of die de opgeboorde olie gebruiken. Dit is natuurlijk evenzeer een onoprecht argument, maar het toont dat we als individuele consumenten bedrijven kunnen proberen te beïnvloeden door producten te boycotten of door de meest schadelijke praktijken aan de kaak te stellen. Ik denk dat dit instrumenten zijn die we misschien nog vaker moeten proberen in te zetten.

Vaak wordt gekeken naar de overheid om het probleem aan te pakken. En terecht: we hebben politieke beslissingen nodig om de acties te coördineren, wetten te stellen en zaken collectief aan te pakken.

Eén van de problemen is echter dat nationale overheden op hun beurt gevangen zitten in een collectief actieprobleem, maar dan op internationaal niveau: elk land zou eigenlijk moeten bijdragen aan de oplossing, maar niemand is voldoende gemotiveerd, en sommige landen gaan ervan uit dat anderen het wel zullen (of moeten) oplossen.

We zijn nu al bijna 30 jaar aan het onderhandelen over de klimaatopwarming, maar de politieke actie (inclusief het Akkoord van Parijs) blijkt tot op heden frustrerend onvoldoende. De schoolstakers hebben dit in de voorbije lente terecht aan de kaak proberen stellen, maar het antwoord van de nationale en internationale politiek is ronduit droevig.

Weerom betekent dit gebrek aan effectieve politieke actie echter niet dat we, als individuen, niets kunnen of hoeven te doen. Ook zonder actie door de overheid kunnen we alvast starten met het verkleinen van onze individuele klimaatimpact. Misschien tonen we met dergelijke acties eveneens dat er draagvlak is voor verdergaande politieke maatregelen. 

Sommige acties – zoals bijvoorbeeld het kopen van een elektrische wagen of je huis (opnieuw) isoleren – zijn natuurlijk ingrijpend, of kosten veel. Maar andere acties vergen minder, en de meeste tips van Frank (zoals zuinig zijn met water of elektrische toestellen uitschakelen) kosten bijzonder weinig moeite.

Vele acties die je klimaatimpact verminderen, zijn ook goed voor jezelf. Door rustig te rijden, te carpoolen, of zelfs enkel door het regelmatig checken van de bandenspanning van je auto, verbruik je minder benzine, wat uiteraard goed voor het milieu en je portemonnee is.

Een ander voorbeeld: de consumptie van (voornamelijk rood) vlees en industrieel bereid voedsel verhoogt sterk het risico op hart- en vaatziekten en kanker. Vlees en bereid voedsel vermijden zal dus niet alleen leiden tot een kleinere klimaatimpact, maar ook tot een betere gezondheid.

Of wist je dat psychologisch onderzoek heeft uitgewezen dat mensen die sterk materialistische waarden koesteren gemiddeld genomen minder gelukkig zijn? Eenmaal je materiële basisnoden zijn gelenigd, blijken sociale activiteiten, relaties, culturele participatie, en persoonlijke ontwikkeling veel belangrijker te zijn voor je persoonlijk welzijn dan het streven naar meer materiële bezittingen.

Uiteraard volstaan individuele acties niet om de klimaatopwarming tegen te gaan: in collectieve actieproblemen moet elke betrokken actor – dus ook bedrijven, organisaties, overheden, de internationale gemeenschap, enzoverder – meewerken aan de oplossing.

Maar de perceptie dat individuele acties er niet toe doen, is onterecht en werkt enorm demotiverend. Hoe klein het resultaat van individuele inspanningen op globale schaal ook moge lijken, ze zijn wel degelijk belangrijk, en iedereen zou zich hierdoor gesterkt moeten kunnen voelen om actie te ondernemen.