De winnaars van de Nobelprijzen Literatuur door de bril van Stefan Hertmans en andere schrijvers

Schrijver en kenner van Duitstalige literatuur Geert van Istendael begrijpt de keuze voor Peter Handke wel: "Hij betekende wel wat in de Duitse letteren, zeker in dat conservatieve Oostenrijk. Hij was provocerend. Handke heeft een toneelstuk geschreven dat "Publikumsbeschimpfung" ("Belediging van het publiek", red.) heette. Dat was echt een schandaal.” In dat stuk wordt het publiek op ironische wijze uitgescholden.

Van Istendael is geen fan van Handkes boeken en schrijfstijl, de boeken van Handke die hij bezat, heeft hij zelfs weggeschonken: "Ik geraak er niet echt in, maar dat ligt vooral aan mijzelf." Vlaams schrijver en dichter Stefan Hertmans heeft wél bewondering voor Peter Handke: "Hij heeft een hymnische stijl en hij houdt vast aan een grote traditie van complexe en geschakeerde zinsbouw." 

Ook als theaterschrijver heeft hij belangrijk werk geleverd, vindt Hertmans: "Hij heeft het publiek laten nadenken over de rol van theater in de hedendaagse maatschappij. Handke heeft daar echt een zeer grote naam, door zijn moed om tegen de mainstream in te gaan.” 

De Pools-Belgisch filosofe en schrijfster Alicja Gescinska wachtte de prijsuitreiking vol spanning af: "Mijn man en ik zijn in de lucht gesprongen van blijdschap. Olga is iemand die nog zeer veel boeken in zich draagt. En nu ook de prijs gaat gebruiken om zich daar verder aan te wijden." Pools schrijfster en vriendin van Olga Tokarczuk, Maja Wolny, was dan weer niet verrast dat Olga een van de twee Nobelprijzen heeft gewonnen: "Zowel Olga als ik zijn grote fans van intuïtie, en ik had gisteren al een sterk voorgevoel." 

Zowel Maja Wolny als Alicja Gescinska hebben Olga Tokarczuk als een zachtaardig en zeer toegankelijk persoon leren kennen tijdens interviews met haar. Wolny bezocht haar in 1999 in een afgelegen huisje in de bergen van Sudeten voor een reportage: "Ik was onmiddellijk gecharmeerd door haar, en haar ontvangst. We zijn eigenlijk direct vriendinnen geworden." Ook Gescinska viel voor de charmes  van Tokarczuk tijdens een interview voor Passa Porta dit jaar: "Nog voor ik iets kon zeggen zei ze al dat ik de beleefdheidsvormen mocht laten vallen. 'Zeg maar Olga, geen 'mevrouw' gedoe'."

Na de controverse over de Nobelprijs Literatuur 2018 is Tokarczuk volgens Maja Wolny de perfecte winnares: "Er was geen beter kandidate mogelijk dan Olga. De zuivere en prachtige schrijfster die in haar boeken de wereld beter toont dan ze is." Het is ook een bekroning voor de moeilijke tijd die ze heeft doorgemaakt na de publicatie van haar "Jacobsboeken".

Bekijk de volledige uitreiking van de Nobelprijzen Literatuur hier:

De keuze van het Nobelprijscomité lijkt te zijn gevallen op controversiële figuren. Tokarczuk is activistisch en sterk gekant tegen de huidige overheid in Polen. Handke had dan weer erg controversiële meningen over de Joegoslavische burgeroorlog. "Handke koos in de Joegoslavische burgeroorlog partij voor Servië. Hij vond het echt schandalig dat dat land in stukken viel", zegt Geert van Istendael.

Ook Stefan Hertmans fronste soms de wenkbrauwen bij de connecties die Handke had met onder andere Radovan Karadžić, de Servische oorlogsmisdadiger: "Hij heeft Karadžić ook persoonlijk durven vragen: "Waar zijn de lijsten van de vermoorde Bosniërs?" Hij liep daar wel een groot risico mee."

Ook Olga Tokarczuk kreeg te maken met heel wat kritiek. Vooral na de publicatie van de "Jacobsboeken", in 2015. "Ze toonde daarin het beeld van het 16e-17e-eeuwse Polen als niet zo tolerant en open-minded zoals de Polen er graag naar kijken. Ze raakte daar een enorme gevoeligheid, want het was ook net het jaar dat Recht en Rechtvaardigheid (de Poolse rechtse politieke partij, red.) de verkiezingen heeft gewonnen", zegt Wolny. 

"De haatreacties en zelfs doodsbedreigingen die Olga ontving door haar "Jacobsboeken", hebben haar ook fysiek ziek gemaakt en ze is zelfs moeten verhuizen", legt Wolny uit. "Olga is erg gecultiveerd, niet iemand die de confrontatie opzoekt of brutaal is in haar communicatie." Ook Alicja Gescinska was verbaasd door de controverse: "Olga zoekt de controverse zeker niet op en wil helemaal geen politieke statements maken."