Walter Fiers, pionier van de Vlaamse biotechnologie, is overleden
Walter Fiers, een van de grondleggers van de Vlaamse biotechnologie, is zondag overleden. Dat heeft het Vlaams Instituut voor Biotechnologie (VIB) bekendgemaakt. Professor Fiers maakte wereldnaam door de genomen van virussen te ontcijferen, wat het mogelijk maakte virussen te klonen en beter te bestrijden. De techniek die hij daarvoor gebruikte, was volledig nieuw en is daarna uitgegroeid tot een standaard in de biotechnologie. Hij kreeg in de loop van zijn carriere talloze onderscheidingen en stond mee aan de wieg van het VIB.
Walter Fiers wordt op 31 januari 1931 in Ieper geboren en in 1954 behaalt hij zijn diploma als scheikundig ingenieur aan de Universiteit Gent. Vervolgens werkt hij enkele jaren in toplaboratoria in de Verenigde Staten, gesteund door de Rockefeller Foundation en het Nationaal Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek. Daarna, in 1963, wordt Walter Fiers doctor in de scheikunde aan de UGent, waar hij een academische carrière zal uitbouwen.
Zelfs vroeg in zijn wetenschappelijke traject zorgt Fiers voor doorbraken. Tijdens zijn werk in de Verenigde Staten begint hij de structuur te ontrafelen van het genoom van bacteriofaag Phi X 174, een virus dat onder andere E. coli infecteert. Hij is de eerste om aan te tonen dat het gaat om een circulaire molecule, een baanbrekende conclusie in die tijd.
Maar Walter Fiers was geen ‘one hit wonder’, zo schrijft het VIB in een persbericht over zijn overlijden. Hij en zijn team zijn de eersten die de volledige sequentie van een gen ontcijferen, niet veel later gevolgd door de volledige DNA-sequentiebepaling van de genomen van virussen MS2 en SV40; de eerste genoomsequentie ter wereld. Deze kennis, en de procedures die Walter Fiers en zijn team ervoor ontwikkelden, zijn uitgegroeid tot een standaard in de biotechnologie en ze liggen aan de basis van onze huidige capaciteit om eender welk gen te kloneren en tot expressie te brengen in bacteriën.
Na deze eerste wereldprimeurs volgt een reeks doorbraken die in de toptijdschriften Nature en Science werden gepubliceerd, zoals de opheldering van de structuur van het eerste oncogen (genoemd tumor-antigen), de klonering en sequentiëring van β-interferon, interferon γ, interleukin 2 en tumornecrosefactor (TNF).
Walter Fiers erkent al snel de kracht van zijn ontdekkingen en legt zich toe op het influenza A- of griepvirus. Door het DNA van het virus te ontcijferen nam de kennis ervan met rasse schreden toe. Niet alleen konden Walter Fiers en collega’s nu aantonen hoe de griep zich zo snel kon aanpassen aan vaccins, maar ook hoe pandemische griepen ontstaan.
Universeel griepvaccin
Van bij de oprichting is Walter Fiers betrokken bij VIB, als ‘founding father’ en als topwetenschapper. Zijn baanbrekende werk helpt bij het aantrekken van toptalent en draagt sterk bij tot de groei van het instituut. Zelfs na zijn emeritaat blijft hij actief in wetenschap op topniveau. Samen met Xavier Saelens, groepsleider bij VIB-UGent, blijft hij werken aan hun zoektocht om een universeel griepvaccin te ontwikkelen.
Zijn baanbrekend werk op het gebied van DNA-sequentiëring wordt terecht erkend als een grote doorbraak in biologie en biotechnologie, zowel qua fundamentele kennis als verreikende toepassingen. Walter Fiers ontving dan ook verschillende grote internationale prijzen, zoals de Francqui-prijs, de Carlos J. Finlay-prijs, de Baillet Latour-prijs en de Robert Koch-prijs. In 1990 kreeg hij ook koninklijke erkenning en werd hij tot baron verheven.
Volgens moleculair bioloog Marc Van Montagu, die vaak met hem samengewerkt heeft, was Fiers in de eerste plaats een wetenschapper. Hij was blij als zijn uitvindingen industrieel werden toegepast, maar zelf was hij daar niet direct bij betrokken, zo zei professor Van Montagu aan VRT NWS.
“Walter Fiers was een uitstekend onderzoeker met een staalharde internationale reputatie. Hij was multidisciplinair ‘avant la lettre’. Hij gebruikte zijn achtergrond in chemie om nieuwe technologieën te ontwikkelen die hem toelieten om de biologie van organismen op moleculair vlak te ontrafelen. Veel van zijn werk staat beschreven in naslagwerken die jonge onderzoekers en studenten vandaag gebruiken om de discipline van de moleculaire biologie te ontdekken. Walter Fiers was een inspirerend leider”, zei Jo Bury, algemeen directeur van VIB in de persmededeling van het VIB.
In 1989 kreeg Walter Fiers de Artois-Baillet-Latourprijs voor zijn bijdrage aan het fundamentele kankeronderzoek. "Het Journaal" interviewde hem toen:
