400 miljoen euro naar onderzoek voor CO2-opslag en -hergebruik
De Vlaamse regering wil de komende 20 jaar 400 miljoen onderzoeksgeld investeren in het opvangen, opslaan en hergebruiken van CO2. Onze industrieën stoten nog altijd veel CO2 uit omdat ze veel aardolie en aardgas verbruiken. Die CO2 opvangen moet ons helpen om tegen 2050 volledig CO2-neutraal te worden.
CO2 opvangen en opslaan is niet nieuw. Sinds de jaren ’70 injecteren aardolie- en gasexploitanten CO2 in hun bronnen en velden om de olie en gas er maximaal uit te persen. Met bezorgdheid over het klimaat heeft dit niet veel te maken. Het gaat vooral over financieel gewin. De klimaatbezorgdheid begint pas mee te spelen vanaf de jaren ’90. In het Noorse Sleipner-gasveld wordt al sinds 1996 het overtollige CO2 van het gas gescheiden en 1.000 meter diep onder de zeebodem opgeslagen.
Een bekende technologie, maar nog peperduur
De technologie bestaat dus, maar is nog altijd peperduur en is alleen in de beste omstandigheden economisch rendabel. Het Sleipner-gas bijvoorbeeld bevat te veel CO2. Het zou in zijn natuurlijke toestand de CO2-uitstoot van Noorwegen te veel naar omhoog jagen en fiks duurder worden door de CO2-heffingen. Maar vlakbij het Sleipner-gasveld liggen onderzeese zoutwaterhoudende poreuze gesteenten. Die zijn ideaal voor de opslag van CO2. Door de nabijheid van die enorme natuurlijke opslagmogelijkheden wordt de afsplitsing van de CO2 en de stockage wel interessant: in verhouding tot de opbrengst van het aardgas zijn de kosten economisch te verantwoorden. Maar het gaat dus nog altijd om de exploitatie van gas: zelfs als je dat gezuiverde gas later verbrandt komt er nog CO2 vrij.
Hoe dan ook: de kosten maken dat CO2-opvang en –opslag (in het Engels Carbon Capture and Storage, kortweg CCS) nog niet breder verspreid is. Een paar jaar geleden blies Nederland nog een groot CCS-project in de Rotterdamse haven af omdat de industriële partners zich terugtrokken wegens te hoge kosten. 15 miljoen euro geïnvesteerd onderzoeksgeld ging zo in de rook op. De ondergang van het zogenaamde ROAD-project was des te pijnlijker omdat het gekoppeld was aan de bouw van een nieuwe steenkoolcentrale in de Maasvlakte. De steenkoolcentrale kwam er, met extra CO2-uitstoot, maar de installatie die die extra uitstoot moest opvangen en opslaan dus niet.
Nieuwe kans door de klimaatopwarming
Maar de dreigende klimaatopwarming doet de kansen keren. Zowat elke Europese overheid beseft dat zonder CCS de klimaatdoelstellingen moeilijk haalbaar zijn. Onder meer in Noorwegen is er nu ook op land een nieuw CCS-project gestart. Momenteel loopt er een test met een installatie die de CO2-uitstoot van een cementfabriek en een afvalverbrandingscentrale opvangt. In het project is al 10 miljoen euro geïnvesteerd. En die initiatiefnemers hopen op maar liefst 1 miljard extra van de Noorse overheid.
Noorwegen heeft bijna 1.000 keer meer opslagcapaciteit dan de totale jaarlijkse Belgische CO2-uitstoot
Noorwegen heeft namelijk enorme mogelijkheden voor de opslag van C02. In zijn stilaan opgebruikte gasvelden op zee en de zoutwaterhoudende poreuze gesteenten onder de Noordzeebodem kan het gigantische hoeveelheden CO2 kwijt. Volgens recente studies zou het maar liefst over 113 miljard ton gaan: dat is ruim 900 keer meer dan ons land jaarlijks uitstoot.
Ook de Britten hebben uitgebreide stockagegebieden onder de Noordzee: ze kunnen ruim 600 keer de jaarlijkse Belgische uitstoot wegbergen. En ook de Nederlanders beseffen dat hun stilaan uitgeputte Groningse gasbel mogelijkheden biedt om de CO2 op te slaan. Ze onderzoeken of ze nieuwe CCS-projecten kunnen opstarten, net als de Britten, de Ieren, de Denen en de Duitsers, die ook CO2 onder hun zeebodem zouden kunnen opslaan. Allemaal ruiken ze hun kans om de CO2 van verschillende Europese industrieën en energiecentrales te stockeren, tegen een mooie vergoeding, natuurlijk.
Opslaan of gebruiken?
Want er zijn ook Europese landen die niet over zulke rijke opslagmogelijkheden als de Noren of de Britten beschikken. Daarbij onder meer ons land. Met name de chemie- en petrochemiecluster rond de Antwerpse haven stoot nogal wat CO2 uit, net als onze cementfabrieken en staalbedrijven. Die zijn dan ook een zeer interessante klant voor landen die opslagcapaciteit op overschot hebben. Onder meer bij de Noren is er interesse voor pijpleidingen richting Antwerpen of tankers die de CO2-overschotten zouden kunnen verschepen naar de Noorse opslagvelden.
Maar er is nog een interessantere piste. Eentje waarbij het geld van onze Belgische bedrijven niet zou verdwijnen onder de Noorse, Britse of Nederlandse zeebodem: je kan CO2 ook gebruiken in industriële processen. In het Engels: Carbon Capture and Use (CCU). Nieuwe producten maken met CO2 die je uitstoot: het kan.
Zo lanceerden staalgigant ArcelorMittal en chemiereus Dow afgelopen week in Gent een uniek pilootproject waarbij ze CO en CO2 afsplitsen uit gassen die vrijkomen bij de staalproductie. Die afgesplitste CO2 willen de twee bedrijven gebruiken om bio-ethanol en koolwaterstoffen te maken.
In Antwerpen gaat een cluster bedrijven -met daarbij onder meer energiegroep Engie en afvalverbrander Indaver- CO2 opvangen en mengen met duurzaam geproduceerde waterstof uit windmolens of zonnepanelen om er methanol mee te maken. Methanol wordt onder meer gebruikt in isolatieplaten en duurzame brandstoffen.
België kan zijn CO2 via pijpleidingen of schepen vervoeren naar de Noorse opslagvelden, maar nog beter is er zelf iets mee te doen
Het zijn dergelijke innovatie toepassingen die de Vlaamse overheid hoopt te stimuleren met de 400 miljoen euro die het de komende 20 jaar wil investeren. Onderzoek naar een efficiëntere opvang van CO2, naar transport of hergebruik van CO2: het kan allemaal. De industrie wil mee, de onderzoekers ook. De ambitie is hoog: in 2050 wil Vlaanderen CO2-neutraal zijn. Want een economie zonder CO2-uitstoot, dat wordt quasi onmogelijk, zo stelt Vlaams minister van innovatie Philippe Muyters. Maar een economie die al haar CO2-uitstoot opvangt, opslaat of hergebruikt, dat moet wel kunnen.