Te veel taalfouten opgemerkt

De nieuwsombudsman werd vorig jaar 386 keer gecontacteerd voor een taalfout. In een heel jaar zijn er dat zelfs niet zo veel. Maar het cijfer geeft geen volledig beeld. Taalfouten worden ook gemeld via de klantendienst of via nieuws@vrt.be (Vanaf nu: gebruik de knop!) Ik heb geen zicht op het totale aantal taalfouten die gemeld werden, maar het is duidelijk dat veel burgers er zich aan ergeren en beter verwachten van een openbare omroep:

"Dat artikel staat vol schrijf- en taalfouten? Kunt u dat artikel eens herlezen en verbeteren, aub? Is daar niemand die de artikels leest voor ze gepost worden?"

De hoofdredactie vraagt dat journalisten elkaars artikels nalezen voor ze gepubliceerd worden. Maar tijdsdruk en de menselijke onvolmaaktheid zorgen ervoor dat er nog heel wat door de mazen van het net glippen. Teksten nalezen is ook een stiel. Het is niet omdat je goed kunt schrijven dat je goed teksten van anderen kunt nalezen. Bij printmedia is het heel gewoon dat dat werk gedaan wordt door gespecialiseerde eindredacteurs. Bij VRT NWS zijn die er niet. Nou ja, na heel wat duw- en trekwerk - ook vanwege de nieuwsombudsman - werd er op de krap bezette redacties één halftijdse taalassistent vrijgemaakt. Die man doet schitterend werk. Maar het is natuurlijk geen echte taaleindredactie.

Nieuwssites en nieuwsprogramma’s zullen nooit taalfoutvrij zijn. Ook de nieuwsombudsman is weleens betrapt op tik- en taalfouten in zijn columns. Hoe definieer je dan wat “te veel” of “aanvaardbaar” is. Om daar wat klaar in te zien, heb ik op gezette tijden kleine steekproeven laten uitvoeren. Twee in 2017 en drie in 2018.  

In die kleine steekproeven werden telkens artikels van VRT NWS vergeleken met vergelijkbare artikels van de nieuwssite van één bepaalde krant. (Ik ga niet zeggen welke, het gaat me om VRT NWS.) Met vergelijkbaar bedoel ik: een vergelijkbaar onderwerp en een vergelijkbaar publicatiemoment. Het ging altijd om heel recente artikels, omdat die het grootste risico hebben op taalfouten. Vaak worden die taalfouten na verloop van tijd wel aangepast, maar in de steekproef werd het artikel dan behouden als “niet taalfoutvrij”. Eén keer heb ik een ervaren eindredacteur uit de printsector ingehuurd. De andere steekproeven zijn uitgevoerd door stagiairs. In totaal werden 159 artikels van VRT NWS gelezen en 135 artikels van de krant. (Elke steekproef omvatte om en bij de dertig artikels. Er werd niet altijd een vergelijkbaar artikel op de krantensite gevonden, vandaar het iets lagere aantal bij de krant.)

Van de VRT NWS-artikels bevatte 44 procent van die recente artikels minstens één taal- of spelfout. Bij de krant was dat 33 procent. Om eerlijk te zijn: mijn steekproefcorrectoren hebben soms ook wel gevit. Het niet consequent kiezen tussen dubbele of enkele aanhalingstekens is fout, maar ook geen wereldramp, vind ik zelf. Hetzelfde geldt voor een zin die eindigt met twee punten, terwijl eentje volstaat. Maar 44 procent blijft toch een hoog percentage. Nogmaals, het ging om recent gepubliceerde artikels die later vaak wel werden aangepast.  Er was wel een evolutie. Bij de laatste steekproef in september 2018 bedroeg de kloof met de krantensite nog maar 7 procentpunt, maar dus nog altijd in het voordeel van de krant.

De knop "taalfout opgemerkt” moet vooral helpen de redacteuren sneller feedback te geven op taalfouten. Ik pleit al voor die knop sinds de publicatie van mijn jaarverslag voor 2017. Wat u meldt, komt vanaf nu rechtstreeks terecht in het interne communicatiekanaal dat door de hele redactie in de gaten wordt gehouden. Vroeger werd een gemelde taalfout via mail naar de auteur van het artikel gestuurd, die er dan vaak niet was of druk bezig was met wat anders.

“(Taal)fout opgemerkt” is niet de enige nieuwe knop. U kunt zoals vroeger ook nieuws melden aan de redactie en er is ook een knop om een klacht in te dienen bij de nieuwsombudsman. Ik betreur dat nu net voor de nieuwsombudsman geen digitaal formulier is voorzien. De uiteindelijke uitwerking werd tot mijn teleurstelling niet meer met mij besproken. VRT blijft een soms wat nukkig bedrijf. De nieuwe knoppen zijn er voorlopig ook nog niet op de mobiele app, wat toch een goeie zaak zou zijn.

Voor de nieuwsombudsman was het niet makkelijk om naast alle andere klachten en opmerkingen (in totaal 5.000 vorig jaar) ook klachten over taalfouten te verwerken. Maar vaak genoeg heb ik zuchtend die ene kanjer van een dt-fout toch maar meteen zelf verbeterd. Omdat het pijn doet aan de ogen. Dat vinden ook de lezers die mij contacteren :

"Omdat het niet altijd om het negatieve moet gaan, wens ik toch eerst en vooral VRT NWS te bedanken voor het nieuws dat jullie brengen.

Ik heb echter een probleem met de taalfouten. Als romaniste/vertaalster vallen die mij natuurlijk heel hard op. Maar waar ik het meest van huiver is het feit dat het meestal om typfouten gaat die vermeden zouden kunnen worden indien men de tekst gewoonweg even zou nalezen.

Zoals ik al eerder zei, ben ik altijd tevreden geweest, maar de laatste weken werd het té erg en dus wou ik dit even kwijt. Alvast bedankt voor de aandacht die u (hopelijk) aan mijn oproep zal schenken."

De nieuwsombudsman zal zeker nog nieuwe steekproeven organiseren om te kijken of de nieuwe werkwijze heeft geholpen. Maar nu is het eerst aan de redactie om dat nalezen gewoon nog veel beter te doen. En als het echt niet anders kan, dan toch maar met mensen die echt worden vrijgesteld om na te lezen. Want het is een stiel.

Volmaaktheid mag niemand verwachten. Maar dankzij de knop praat u als lezer voortaan rechtstreeks met de redactie. Ik wil u warm oproepen er stevig gebruik van te maken.