Stijn en Sarah zijn nieuw samengesteld gezin: "Mijn stiefkind vroeg toen ik zwanger was: ga je jouw kind liever zien?"

Stijn en Sarah werden aan elkaar gekoppeld door vrienden. De vonk sloeg over en ze hebben nu samen een gezin. "Al redelijk pril in de relatie kwam de vraag of er nog een optie voor kinderen was", zegt Sarah. "Het heeft ervoor gezorgd dat wij als koppel veel sneller geëvolueerd zijn." En dus hebben Stijn en Sarah nu drie kinderen. De twee oudste - Nona en Zoë - zijn van Stijn en zijn er één week op twee. De jongste, Luana, is er permanent.

Een nieuw samengesteld gezin, het is al lang geen unicum meer. Volgens de laatste cijfers uit 2016 zijn iets meer dan 1 op de 10 gezinnen in Vlaanderen nieuw samengesteld. In absolute aantallen gaat het om 95.000 gezinnen. Bij de helft daarvan heeft maar één volwassene kinderen uit een vorige relatie, bij de andere helft hebben beiden dat.

Bekijk hier hoe Stijn en Sarah hun leven runnen met 3 kinderen, en lees verder onder de video:

Ook al worden nieuw samengestelde gezinnen niet meer als een vreemde eend in de bijt gezien, toch blijven er hardnekkige clichés over bestaan. En ook al nemen ze in aantal toe, in de wetgeving blijven er heel wat zaken onaangepast aan deze samenleefvorm. We legden 3 clichés of stellingen voor aan deskundigen.

Nieuw samengestelde gezinnen hebben vaak een negatieve perceptie. Chaos, conflicten, stress. Dat is zowat het cliché in een notendop. Maar dat cliché is eigenlijk niet terecht, blijkt uit nieuw onderzoek van het Vlaams Departement Welzijn. "Nieuw samengestelde gezinnen doen het helemaal niet slechter dan klassieke gezinnen", zegt onderzoekster Veerle Audenaert. "Op het vlak van de partnerrelatie, de opvoeding van de kinderen en gezinsfunctioneren in het algemeen doen ze het eigenlijk heel erg goed." 

Bekijk hier hoe onderzoekster Veerle Audenaert uitlegt dat samengestelde gezinnen het even goed doen als klassieke gezinnen, en lees verder onder de video:

Ook Stijn en Sarah proberen hun leven zo goed mogelijk op orde te krijgen, en hebben duidelijke afspraken. "Als het gaat over de kinderen van Stijn gaat hij de vervoer- en huistaken op zich nemen", zegt Sarah. "Natuurlijk, met een eigen kind erbij gaat dat wat schuiven. Maar het merendeel van de zaken doet Stijn", aldus Sarah.  "Cru gezegd: het zijn mijn kinderen, niet die van haar", vult Stijn aan. "Ik kan moeilijk verwachten dat zij voltijds inspringt."

In haar onderzoek ziet Audenaert inderdaad dat nieuw samengestelde gezinnen anders omgaan met bijvoorbeeld het huishouden. Ze doen het soms zelfs beter dan klassieke gezinnen. "De taakverdeling wat betreft huishoudelijke taken lijkt eerlijker verdeeld", zegt Audenaert. "De mama's geven aan dat er minder spanningen zijn daarover, en de papa's geven meer aan dat ze vinden dat ze te veel moeten doen", lacht de onderzoekster.

Maar natuurlijk zijn er ook moeilijkheden. De overgang naar zo’n nieuw gezin bezorgt bijvoorbeeld best wel stress. Zo zijn er vragen over de opvoeding.  "Vooral de moeders vinden het wat moeilijker. Ze hebben veel vragen over hoe de kinderen zich voelen en ze vragen zich af hoe ze grenzen kunnen stellen", zegt de onderzoekster.

Ook Sarah denkt voortdurend na over haar rol in het gezin. "Ik wil als plusmama een meerwaarde bieden. Dat heeft zowel voor- als nadelen. Het vergt vooral veel aanpassingen van de kinderen", zegt ze. "Toen ik zwanger was vroeg Nona (de dochter van Stijn): ga je dat kindje nu liever zien? Dat kwam wel binnen."

Ook plusoudercoach Anja Pairoux merkt in haar praktijk vaak stress bij de transitie naar zo'n nieuw gezin. Zij begeleidt al jaren stiefouders in hun zoektocht naar een goede balans binnen het gezin en schreef daar ook een boek over. "Dat zorgeloze gezinsgeluk van een klassiek gezin zullen nieuw samengestelde gezinnen niet kennen", zegt Pairoux. "Een klassiek gezin is telkens organisch gegroeid, vanuit vreugde. Dat is huisje-tuintje-boompje. Maar bij samengestelde gezinnen is de basis pijn. Een nieuw samengesteld gezin kan je niet hebben zonder dat daar pijn aan is voorafgegaan", aldus de plusoudercoach.

Bekijk hier hoe plusoudercoach Anja Parioux reageert op de stelling "Een nieuw-samengesteld gezin kent nooit het pure gezinsgeluk", en lees verder onder de video:

Dat herkennen ook Sarah en Stijn. "Als ik de kinderen op dinsdag aan de school afzet voor de wissel, keer ik vaak terug naar de auto met een krop in de keel", zegt Stijn. Sarah merkt het verschil in gevoel voor haar eigen kind en de andere kinderen, maar ze heeft geleerd dat dat niet erg is. "Ook met dat verschil kun je best een hele fijne relatie hebben met de kinderen van je partner. Je hoeft je gewoon geen vreselijke stiefmoeder te voelen omdat je emoties voor je eigen kind sterk zijn."

Ook al is het soms niet gemakkelijk, toch kan je je eigen geluk maken, vindt plusoudercoach Anja Pairoux. "Het is natuurlijk niet zo dat enkel het ideale gezinsbeeld gelijkstaat aan gezinsgeluk", zegt ze. "De bedoeling is dat er vreugde komt. Heel concreet moet je aanvaarden dat je anders bent dan een klassiek gezin. Communicatie is daarbij erg belangrijk. Het helpt als je alles gaat benoemen, beschrijven wat je voelt en je behoeftes uitspreken. Dan ga je heel ver komen, en sterk komen te staan als samengesteld gezin."

Wanneer gaat een stiefouder zich nu inlaten met de stiefkinderen, en wanneer niet? Stiefouders breken zich er zélf vaak het hoofd over. Ook in het onderzoek van Veerle Audenaert werd dat duidelijk. Als het hún kind niet is, zetten ze zelf vaak een stap opzij. "We zien dat niet elke volwassene in het gezin er even vaak voor zorgt dat de kinderen zich goed gedragen. De papa’s geven aan dat ze dat minder doen, vaak omdat ze niet de biologische papa zijn", zegt Audenaert. 

Op het vlak van de wetgeving zijn daar trouwens geen regels voor. "Juridisch gezien kán een stiefouder zich niet moeien met de opvoeding van de kinderen. Dat komt omdat ze geen ouderlijk gezag hebben", zegt expert familierecht Ulrike Cerulus. "Dat levert in de praktijk wel problemen op. Denk bijvoorbeeld aan dringende medische beslissingen die genomen moeten worden. Of als een stiefouder in de ouderraad wil zitten. Dat mag eigenlijk niet."

Daarom pleit Cerulus voor een zogenoemd stiefouderstatuut of zorgouderstatuut. Een overeenkomst die de biologische ouders kunnen sluiten over wat stiefouders wel of niet mogen doen. Dat zou dan gebeuren door een verklaring af te leggen bij de burgerlijke stand. "Daardoor zou de stiefouder dagelijkse beslissingen kunnen nemen. En dat is het voor zowel de ouders, de stiefouder als het kind duidelijk wie welke rol heeft", aldus Cerulus.

Bekijk hier hoe doctorandus Ulrike Cerulus reageert op de stelling "Een stiefouder mag zich niet moeien met de kinderen":

De juridische en administratieve gevolgen, dat is in elk geval ook iets wat Stijn en Sarah bezighoudt. Zo is het belangrijk om na te denken wie nu precies wat bezit, en welke kinderen nu precies recht hebben op welke erfenis. "Wij zijn getrouwd met een statuut van scheiding van goederen, maar wel met een gemeenschappelijk gedeelte, zoals het huis en een gemeenschappelijke rekening", zegt Sarah. "Dat deel kan dan onder de kinderen verdeeld worden door de wet. Maar het gaat dus wel maar over een deel, om te voorkomen dat alles bijvoorbeeld naar mij zou gaan", vult ze aan. "Er komt in elk geval veel bij kijken", zucht Stijn. "Zelfs onder ons is het nog altijd niet even duidelijk hoe de vork precies aan de steel zit."

Morgen in de onlinereeks #mijnthuis: Jonge dertiger Esther woont samen met vrienden in één huis.