40 grootste vervuilers gaan dicht, varkensstapel moet een derde kleiner: dit staat in de Vlaamse stikstofdeal

Twee bijzonder zware dossiers voor de regering-Jambon lijken te zijn uitgeklaard: de regelgeving rond de stikstofuitstoot van landbouw, mestverwerking en industrie en de concrete afhandeling van de bouwshift. Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) spreekt zelf van "een akkoord waarin landbouw, natuur en economie elkaar vinden." Hij noemt het in het Vlaams Parlement een "gamechanger voor de natuur, landbouw, industrie, de kwaliteit van leven en werken in Vlaanderen".

Het stikstofdossier gaat vooral over de veel te hoge stikstof- en ammoniakuitstoot die afkomstig is van landbouw en industrie en de neerslag ervan in natuurgebieden. Dat is slecht voor de natuur en biodiversiteit en ongezond voor de mens. Vorig jaar vernietigde een rechter een vergunning voor een kippenstal op basis van het argument dat de stikstofuitstoot te hoog was. Dat zette de bestaande regelgeving uit 2016 op losse schroeven, waardoor er een algehele vergunningsstop dreigde.

De Vlaamse regering werkte een voorlopige regeling uit, maar er was dringend nood aan een definitief regelgevend kader. Bovendien moest dat gekoppeld worden aan maatregelen voor de boeren: compensaties voor bedrijven die moeten sluiten of steun voor bedrijven die zich technologisch moeten aanpassen.

• Zowat 40 van de meest vervuilende ("rode") bedrijven zullen moeten stoppen tegen 2025. Zij zullen daarvoor een vergoeding krijgen. Zo'n 120 andere "donkeroranje" bedrijven krijgen tegen 2026 de kans om vrijwillig te stoppen. De oproep daarvoor zal volgend jaar komen.
• Varkens- en pluimveebedrijven die nog niet werken in stallen met luchtwassers, om de ammoniakuitstoot te beperken, moeten op stalniveau tegen 2030 de stikstofuitstoot beperken met 60 procent.
• De varkensstapel moet tegen 2030 met 30 procent verminderen. "Dit jaar nog zullen we varkenshoudersbedrijven een aanbod doen", zegt Jambon. "Zeker tot dan zullen nieuwe vergunningen aan zeer strenge criteria moeten voldoen." Lees: er mag maximaal 0,025 procent extra belasting van de stikstofwaarden bijkomen.
• Binnen de nieuwe regels is er voor kleinere familiale landbouwbedrijven en biolandbouwbedrijven een correctiemechanisme voorzien. De Vlaamse regering biedt daarnaast ook extra steun aan aan jonge boeren als ze willen investeren in nieuwe technologie.

• Voor de Kalmthoutse heide, de Mechelse heide, de Maten en de Voerstreek worden budgetten voorzien voor natuurherstel en -inrichting.
• Voor waardevolle gebieden zal er vanaf 2028 een meststop gelden. Daarvoor worden ook compensaties voor landbouwers voorzien en ook beloningen voor wie in die gebieden vroeger stopt met bemesten.
• Voor het Turnhoutse Vennengebied, waar de problemen het allergrootst zijn, stelt de Vlaamse regering een intendant aan. Dat wordt Piet Vanthemsche, voormalig voorzitter van de Boerenbond en huidig voorzitter van de Belgische Federatie van Voedselbanken. "Hem zullen we vragen om binnen 2 jaar een ontwikkelingsplan voor dat gebied uit te werken." De bedoeling vooral om de uitstoot van landbouwgebieden in die regio nog verder omlaag te krijgen.

• Vlaanderen heeft voor het stikstofplan in totaal ongeveer 3,6 miljard euro voorzien tot 2030. Het grootste gedeelte moet dienen als compensatie voor de boeren, ruim een miljard euro gaat naar natuurherstel.
• Voor de industrie en transport blijven de strenge bepalingen van het tijdelijke kader gelden: projecten met minder dan 1 procent extra belasting van de stikstofwaarden mogen meteen goedgekeurd worden, alles wat daarboven ligt moet een "passende beoordeling" krijgen.

De Boerenbond reageert verontwaardigd op de plannen van de Vlaamse regering. "Het stikstofakkoord is een ware mokerslag voor onze familiale bedrijven en hun gezinnen. Bovendien pleegt de Vlaamse regering contractbreuk", zegt de voorzitter van de Boerenbond Sonja De Becker. 

Het Algemeen Boerensyndicaat maakt zich zorgen over de compensaties voor de boeren. "We zijn blij dat er eindelijk een regeling is, maar we maken ons zorgen over de compensaties voor de boeren", zegt Lieven De Stoppeleire van het Algemeen Boerensyndicaat. 

"Inhoudelijk maken we ons zorgen omdat de impact op de landbouw niet gering is. Er worden enorme inspanningen gevraagd aan de landbouwers, zeker voor de landbouwers bij wie men een einde wil maken aan de bedrijfsvoering. Daar maken we ons zorgen over. We hopen dat het traject dat ze moeten doorlopen menselijk gebeurt en financieel op een correcte manier wordt afgehandeld", zegt De Stoppeleire.

Bond Beter Leefmilieu is voorzichtig positief. "Waar we toch nog twijfels over hebben, is de focus op de technische oplossingen om de stikstof in de lucht te verminderen. Zo lopen we het risico dat we enkel op papier het juiste stikstofcijfer halen, maar dat we de echte uitstoot onderschatten", reageert Heleen De Smet van de Bond Beter Leefmilieu.

Minister van Landbouw Hilde Crevits (CD&V) verdedigt het stikstofakkoord en maakt zich sterk dat er voldoende budget vrijgemaakt wordt om de landbouwers te compenseren. "Ik ben heel tevreden dat we voorzien in heel veel budget om onze landbouw te begeleiden naar de toekomst, om onze boeren te steunen en te helpen investeringen te doen. Zij die dat niet meer kunnen, zullen correct vergoed worden voor de smart die ze lijden door het feit dat ze niet meer kunnen exploiteren", zegt Crevits in "De wereld vandaag".

Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) wijst erop dat het akkoord ook perspectief biedt voor duurzame landbouw in de toekomst.